Alzheimer có thể do virus herpes lây từ ruột lên não

Alzheimer, căn bệnh thoái hóa não phổ biến nhất gây sa sút trí tuệ, có thể liên quan đến một loại virus herpes thường ẩn trong ruột rồi lan qua dây thần kinh phế vị lên não. Một nghiên cứu mới từ các nhà khoa học Mỹ cho thấy, tới 45% trường hợp Alzheimer’s có thể bắt nguồn từ cytomegalovirus (HCMV) – một loại virus thuộc nhóm herpes.

Virus herpes trong ruột và hành trình lên não

Đa số chúng ta tiếp xúc với HCMV trong vài thập niên đầu đời, thường không gây hại và tồn tại âm thầm trong đường ruột. Tuy nhiên, các chuyên gia tại Đại học bang Arizona (ASU) cho rằng, ở một số người, HCMV có thể tái hoạt động, di chuyển dọc theo dây thần kinh phế vị, đi từ ruột lên não. Khi tới não, nó tương tác với hệ miễn dịch, có khả năng kích hoạt sự hình thành các mảng amyloid và đám rối tau – những dấu hiệu nhận diện bệnh Alzheimer.

Nghiên cứu, được công bố trên tạp chí Alzheimer’s & Dementia, dựa trên phân tích não sau tử vong của những người mắc Alzheimer. Nhóm nghiên cứu nhận thấy có sự xuất hiện của virus, kháng thể và tế bào miễn dịch đặc trưng trong não những bệnh nhân này. Các mẫu dịch não tủy cho thấy có kháng thể chống lại HCMV, đường ruột và dây thần kinh phế vị của họ cũng tìm thấy dấu vết virus.

Đáng chú ý, những người mắc Alzheimer trong nghiên cứu có nhiều tế bào viêm trong não hơn so với người không mắc bệnh. Họ cũng phát hiện HCMV trong dây thần kinh phế vị của nhóm này, củng cố quan điểm virus đã “du hành” từ ruột lên não, kích hoạt phản ứng miễn dịch bất thường và dẫn tới tổn thương não.

Tiến sĩ Ben Readhead, chuyên gia về bệnh thoái hóa thần kinh tại ASU và là đồng tác giả nghiên cứu, phát biểu: “Chúng tôi cho rằng đã tìm ra một phân nhóm Alzheimer độc đáo về mặt sinh học, chiếm khoảng 25 – 45% số ca bệnh.” Phân nhóm này có đầy đủ đặc điểm của Alzheimer truyền thống – mảng amyloid, đám rối tau – nhưng kèm theo dấu ấn của virus và những thay đổi miễn dịch.

HCMV thường lưu trú ở trạng thái tiềm ẩn và chỉ lây lan khi hoạt động. Theo thống kê, khoảng 80% người trên 80 tuổi có bằng chứng kháng thể chống HCMV, nhưng đa phần virus ở dạng ngủ yên, không gây hại. Với nhóm Alzheimer trong nghiên cứu, dấu hiệu virus hoạt động có vẻ đóng vai trò quan trọng trong quá trình gây bệnh.

Hướng tới chẩn đoán và ngăn ngừa sớm Alzheimer

Nhóm nghiên cứu hiện đang phát triển xét nghiệm máu để xác định những người có tình trạng nhiễm HCMV mạn tính ở ruột. Nếu phát hiện sớm, có thể dùng thuốc kháng virus để ngăn chặn sự tiến triển của Alzheimer.

Tiến sĩ Eric Reiman, Giám đốc điều hành Viện Alzheimer’s Banner, Arizona, và là tác giả cao cấp của nghiên cứu, cho biết: “Chúng tôi rất hào hứng khi các nhà nghiên cứu sẽ tiếp tục kiểm chứng kết quả này, từ đó đưa ra chiến lược chẩn đoán, phân loại và phòng ngừa Alzheimer hiệu quả hơn.”

Các chuyên gia độc lập đánh giá nghiên cứu này như một hướng đi mới. Tiến sĩ Sheona Scales, Giám đốc nghiên cứu tại Alzheimer’s Research UK, nhấn mạnh Alzheimer rất phức tạp, và nghiên cứu mở ra khả năng giải thích một số biến đổi sớm dẫn tới bệnh. Trong khi đó, Giáo sư Will McEwan tại Viện Nghiên cứu Sa sút trí tuệ Anh (ĐH Cambridge) cho rằng phát hiện virus trong não là điều mới mẻ, cần theo dõi thêm.

Tại Anh, ước tính có 944.000 người mắc sa sút trí tuệ, đa số là Alzheimer. Con số dự kiến vượt quá 1 triệu người vào năm 2030. Chi phí cho chứng sa sút trí tuệ ước tính khoảng 34,7 tỷ bảng Anh mỗi năm và đây là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Dù một số thuốc mới như donanemab và lecanemab đã chứng minh khả năng giảm mảng amyloid, chúng chưa được chấp nhận rộng rãi vì chi phí và tác dụng phụ.

Nghiên cứu mới này, dù cần thêm xác nhận, có tiềm năng mở ra hướng tiếp cận phòng ngừa dựa trên nguyên nhân viêm nhiễm, mang lại hy vọng cải thiện chất lượng sống của hàng triệu người trên toàn thế giới.

Theo Telegraph