Khủng hoảng hiện sinh: Biểu hiện và cách chữa lành

Khủng hoảng hiện sinh khiến bệnh nhân bị ám ảnh bởi cảm giác mất mát, tuyệt vọng, và thậm chí là nảy sinh ý định “tự diệt”. 

Thế nào là khủng hoảng hiện sinh?

Khủng hoảng hiện sinh hay còn có tên khoa học là Existential crisis là thuật ngữ dùng để nói đến những cảm giác lo lắng, căng thẳng, bất an quá mức về những ý nghĩa, mục đích, sự tồn tại, lựa chọn của cuộc sống. Những người mắc phải chứng bệnh này thường nghĩ rằng cuộc sống là sự vô nghĩa và sự tồn tại của con người cũng như thế. Họ cho rằng mọi thứ điều có giới hạn của riêng nó và vào một thời điểm nào đó, con người cũng không thể tồn tại được nữa.

Trong thực tế, chúng ta vẫn có đôi lúc suy nghĩ về những ý nghĩa của cuộc sống, tìm kiếm và giải mã những sự tồn tại trong thế giới này. Hầu hết mọi người đều đã ít nhất một lần trải qua những giai đoạn cảm thấy khó khăn, mệt mỏi, trầm cảm, bế tắc, căng thẳng trong cuộc sống. Tuy nhiên, cảm xúc này chỉ kéo dài trong một khoảng thời gian và tất nhiên nó không làm ảnh hưởng quá nghiêm trọng đối với đời sống hàng ngày của bạn.

Còn đối với những người bị khủng hoảng hiện sinh lại tồn tại một nỗi lo lắng, sợ hãi, căng thẳng kéo dài dai dẳng. Cảm xúc này xâm lấn lấy tâm trí của họ, khiến họ liên tục tự đặt ra những câu hỏi về sự tồn tại và vị trí, ý nghĩ, vai trò của mình trong cuộc sống. Điều này làm cho họ luôn tồn tại sự mâu thuẫn trong chính bản thân, cảm thấy mất niềm tin, thất vọng về cuộc đời.

Loại khủng hoảng này có tính chất lấn át dữ dội, nó có thể làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống của người bệnh hoặc thậm chí thôi thúc họ thực hiện các hành vi tự hủy hoại bản thân. Theo chia sẻ của các chuyên gia thì khủng hoảng hiện sinh có thể khởi phát ở bất kì lứa tuổi nào và thường xuất hiện sau khi một người trải qua những sự mất mát, tổn thương to lớn (đặc biệt là sự bùng phát dữ dội sau Chiến tranh thế giới thứ 2).

Các kiểu khủng hoảng hiện sinh thường gặp

Khủng hoảng hiện sinh có thể tồn tại ở nhiều dạng khác nhau. Tùy vào mỗi trải nghiệm, tính cách của mỗi người mà họ có thể xuất hiện một hoặc nhiều các loại khủng hoảng sau đây:

1. Khủng hoảng cảm xúc và sự tồn tại

Để có thể giúp bản thân trở nên vui vẻ, hạnh phúc và thoải mái hơn, một số người luôn tìm cách để chối bỏ, gạt đi những cảm xúc tiêu cực, tồi tệ, đau khổ của bản thân. Tuy nhiên, điều này không mang lại hiệu quả tốt mà ngược lại nó khiến bạn phải sống trong một cảm xúc tích cực nhưng đầy sự giả dối, ngụy tạo.

Lâu dần, khi con người không được sống thật với những cảm xúc của mình, họ sẽ cảm thấy vô cùng mệt mỏi, lạc lõng và bất lực đối với chính bản thân. Họ luôn phải giả tạo với chính mình, tự tạo nên một lớp mặt nạ để che giấu đi những sự tổn thương, đau khổ.

Tuy nhiên, nếu bạn có thể học cách đối mặt và chấp nhận những cảm xúc thực của bản thân, cho dù đó là sự buồn bã, đau khổ, chán chường, bất mãn hay những sự không hài lòng thì nó vẫn có thể giúp bạn phát triển. Thừa nhận sự tồn tại của cảm giác tiêu cực có thể là cách tốt nhất để bạn mở ra một con đường mới, một cái nhìn khác về thế giới và cuộc sống xung quanh.

2. Khủng hoảng ý nghĩa cuộc sống

Những người mắc phải chứng khủng hoảng hiện sinh thường liên tục đặt ra các câu hỏi về ý nghĩa của cuộc sống. Họ sẽ tự chất vấn bản thân bằng những thắc mắc như “Mục đích sống của mình là gì?”, “Mình tồn tại với ý nghĩa gì?”, “Cuộc sống mang ý nghĩa thế nào?”.

Trong thực tế thì chẳng ai muốn trở thành người vô nghĩa trong chính cuộc đời của chính mình. Chính vì thế, đôi lúc chúng ta cũng dừng lại và bắt đầu ngẫm nghĩ về ý nghĩa của cuộc đời, đặc biệt là khi chúng ta mất dần định hướng cho bản thân.

Việc có thể hiểu và xác định được ý nghĩa của cuộc sống sẽ giúp chúng ta trở nên mạnh mẽ và vững lòng tin hơn. Tuy nhiên, sau những câu hỏi được đặt ra, bạn không thể nào tìm ra được ý nghĩa của sự tồn tại và cảm thấy bản thân không đạt được những điều đáng mong đợi thì nó có thể khiến bạn trở nên lo lắng. Nhiều người cho rằng mình không có sự khác biệt, không cống hiến cho đời và liên tục bị lấn át bởi những thắc mắc về sự tồn tại của chính mình.

3. Khủng hoảng kết nối và cô lập

Cô lập và kết nối vốn dĩ là hai trạng thái hoàn toàn trái ngược nhau nhưng trong thực tế nó lại có mối liên hệ, tác động và hỗ trợ lẫn nhau. Khi sống trong cùng một xã hội, chúng ta cần phải có sự kết nối, tương tác lẫn nhau để có thể hỗ trợ và cùng nhau phát triển, đáp ứng tốt các nhu cầu cơ bản của cá nhân và tập thể. Tuy nhiên, mỗi người lại là một cá thể riêng biệt và đôi lúc cũng cần có không gian riêng tư, có sự tự do, độc lập để có thể thấu hiểu và khai thác bản thân tốt hơn.

Cô lập và kết nối cần phải có sự cân bằng, nếu một trong 2 yếu tố quá ít hoặc quá nhiều cũng có thể dẫn đến tình trạng bị khủng hoảng hiện sinh. Ví dụ như khi một người cô lập quá nhiều trong thời gian dài có thể trở nên cô đơn, trầm cảm, trống vắng và cảm thấy cuộc sống không còn ý nghĩa, các mối quan hệ xã hội cũng dần bị rạn nứt.

4. Khủng hoảng về cái chết

Theo nghiên cứu, khủng hoảng hiện sinh có thể xuất hiện khi con người bước vào một độ tuổi nhất định, đặc biệt là ở những người lớn tuổi. Lúc này họ cảm thấy bản thân không còn được trẻ trung, năng động, cảm giác tuổi già đang ập đến và bắt đầu hình thành hàng loạt các nỗi lo sợ về sức khỏe, về nản tảng cuộc đời và về cái chết.

Bên cạnh đó, loại khủng hoảng hiện sinh về cái chết cũng có nhiều khả năng xuất hiện ở những người được chẩn đoán mắc phải một chứng bệnh hiểm nghèo nguy hiểm nào đó. Họ có thể tự cảm thấy bản thân không còn quá nhiều thời gian để sống và liên tục tự hỏi chính mình về những điều mà mình đã thực hiện được trong quá khứ. Đồng thời, họ cũng bắt đầu có cái nhìn sâu sắc, chân thực hơn về cái chết, cảm thấy bất an, căng thẳng và lo lắng tột độ về sự biến mất của mình trên cuộc đời.

Họ cảm thấy lo sợ, trầm cảm, hoang mang, tuyệt vọng về những điều xảy ra sau cái chết. Ví dụ như sau khi họ mất đi, những người bên cạnh sẽ cảm thấy ra sao, cái chết sẽ đến như thế nào, có thực sự có cuộc sống sau khi chết,…Những lo lắng, suy nghĩ này khiến họ dần bị khủng hoảng, không thể kiểm soát được cảm xúc, hành vi và làm suy giảm chất lượng cuộc sống.

5. Khủng hoảng về trách nhiệm và sự tự do

Trong cuộc sống, ai cũng mong muốn có được sự tự do của riêng mình, tự do làm những điều mà mình thích, tự do đưa ra những quyết định, lựa chọn của bản thân. Tuy nhiên, bất kì vấn đề gì cũng có 2 mặt, khi có được sự tự do, đồng nghĩa với việc bạn phải là người tự chịu trách nhiệm với những gì mà mình đã chọn lựa.

Cũng chính vì thế mà nhiều người cảm thấy vô cùng lo lắng, sợ hãi và luôn chần chừ trong mọi quyết định của mình. Họ không dám chắc rằng hành động của mình có thực sự đúng đắn hay không và luôn có cảm giác lo sợ về những hậu quả có thể xảy ra nếu đưa ra lựa chọn sai lầm. Điều này có thể dẫn đến sự khủng hoảng và mất cân bằng gây nên nhiều ảnh hưởng to lớn đối với đời sống của con người.

Biểu hiện của khủng hoảng hiện sinh

Các triệu chứng của khủng hoảng hiện sinh thường khá giống với những nỗi lo lắng thông thường vì thế rất khó để nhận biết và xác định cụ thể. Tuy nhiên, khác với những nỗi quan ngại tạm thời, khủng hoảng hiện sinh là một chuỗi các cảm giác tiêu cực, tồi tệ được gắn liền với những nhu cầu tìm hiểu về ý nghĩa, mục tiêu của cuộc sống.

Một người được xác định bị khủng hoảng hiện sinh khi họ tồn tại các biểu hiện sau đây:

1. Trầm cảm

Phần lớn những trường hợp mắc phải chứng khủng hoảng này sẽ dễ bị rơi vào trạng thái trầm cảm. Họ sẽ dần cảm thấy mất hứng thú đối với những hoạt động xã hội bên ngoài, kể cả những việc mà bản thân đã từng rất yêu thích trước đây. Đồng thời, họ cũng sẽ liên tục cảm thấy mệt mỏi, lo lắng, căng thẳng, đau đầu, chóng mặt, cảm thấy tuyệt vọng, đau khổ, cho rằng bản thân vô dụng, buồn bã kéo dài.

Thậm chí còn có một vài trường hợp nghiêm trọng hơn, khi trầm cảm khủng hoảng hiện sinh có thể khiến cho người bệnh dần rơi vào trạng thái tội lỗi, từ oán trách bản thân về những điều tồi tệ đã từng diễn ra trong quá khứ. Một vài trường hợp nếu không được hỗ trợ kịp thời có thể suy nghĩ đến cái chết và cố gắng thực hiện hành vi tự sát.

Khủng hoảng có thể gây ra cảm giác vô dụng, cho rằng bản thân là kẻ bất tài, không mang lại giá trị cho cuộc sống. Họ nghĩ rằng cuộc sống này thật vô nghĩa và sự tồn tại của bản thân cũng không mang đến bất kì lợi ích nào. Họ sẽ liên tục đặt ra câu hỏi về mục đích xuất hiện của mình trên cuộc đời này và cho rằng ai rồi cũng phải chết nên họ quyết định giải thoát sớm cho chính mình.

2. Liên tục lo lắng

Không giống với cảm giác lo lắng nhất thời mà khủng hoảng hiện sinh khiến cho người bệnh cảm thấy bất an, lo sợ, căng thẳng đối với hầu hết tất cả mọi thứ diễn ra xung quanh. Nói một cách đơn giản là bất kì điều gì cũng có thể khiến họ cảm thấy bồn chồn, khó chịu và không thoải mái, kể cả sự tồn tại của bản thân.

Người bệnh sẽ luôn cảm thấy lo lắng, căng thẳng và buồn rầu về các kế hoạch hoặc vị trí của bản thân đối với xã hội. Họ có thể liên tục suy nghĩ và bận tâm đến những điều khó lý giải, thậm chí là không có thực, chẳng hạn như thế giới sau khi con người chết đi sẽ diễn ra như thế nào.

3. Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)

Do những sự lo lắng lấn át lấy tâm trí của người bệnh khiến họ phải liên tục suy nghĩ về ý nghĩa của cuộc sống và không ngừng lặp đi lặp lại các câu hỏi sáo rỗng hoặc không phù hợp với thực tế. Họ khó có thể kiểm soát được hành vi, suy nghĩ và lời nói của mình. Tình trạng này có thể được xem như một trong các biểu hiện đặc trưng của chứng OCD.

Khủng hoảng hiện sinh có nguồn gốc từ đâu?

Theo chia sẻ của các chuyên gia thì tình trạng khủng hoảng hiện sinh thường xuất hiện sau khi một người trải qua các sự kiện, tình huống gây tổn thương, mất mát quá lớn. Một vài yếu tố có thể kể đến như:

• Được chẩn đoán mắc phải chứng bệnh nan y nguy hiểm hoặc đang gần kề với cái chết (do tuổi tác).
• Chứng kiến người thân yêu qua đời.
• Có cảm giác tội lỗi, ân hận về một điều gì đó.
• Gặp phải các vấn đề về sức khỏe.
• Một sự thay đổi đột ngột và to lớn về cuộc sống, ví dụ như chấm dứt một mối quan hệ lâu năm, thay đổi công việc, chuyển nhà,….
• Có cảm giác không được hài lòng và thỏa mãn với cuộc sống hiện tại.
• Hối hận về những quyết định, hướng đi của bản thân.
• Bị dồn nén cảm xúc.

Giải pháp giúp vượt qua khủng hoảng hiện sinh

Trong thực tế, khủng hoảng hiện sinh không được xem là một bệnh lý mà nó chính là sự lo lắng quá mức có liên quan đến nhận thức của mỗi con người về cuộc sống. Chính vì thế, bạn cần phải có thời gian để điều chỉnh và cân bằng mọi thứ. Nếu có thể vượt qua được sự khủng hoảng này, bạn có thể hiểu và có cái nhìn tích cực, lành mạnh hơn để tự giải đáp cho mục đích và ý nghĩ cuộc sống riêng mình.

Dưới đây là một số cách có thể giúp bạn dần thoát khỏi được cuộc khủng hoảng hiện sinh:

1. Viết

Khi rơi vào cuộc khủng hoảng, có lẽ bạn sẽ gặp phải nhiều khó khăn trong việc bộc lộ cảm xúc và suy nghĩ của chính mình, đôi khi bạn cũng không thể hiểu rõ được những điều mà mình mong muốn. Chính vì thế, hãy tập cách viết chúng ra từng trang giấy. Hãy ghi lại những điều mà bạn cảm nhận được từ cuộc sống, những ý nghĩa mà bạn nhận được mỗi ngày.

Bạn cũng có thể tự trả lời cho các câu hỏi của bản thân mình, lưu giữ lại những cảm xúc, nghĩ về nỗi lo lắng của mình. Bằng cách viết ra những điều đó sẽ giúp bạn dễ dàng nhìn nhận được những suy nghĩ của bản thân cũng như mong muốn của chính mình hơn.

2. Nhìn nhận đa chiều

Để hạn chế những ảnh hưởng của khủng hoảng hiện sinh thì bạn cần bắt đầu học cách nhìn nhận vấn đề theo nhiều chiều hướng khác nhau. Khi bất kì vấn đề gì xảy ra hay bạn đang suy nghĩ về một điều gì đó thì hãy nhìn nhận chúng theo nhiều góc độ khác nhau, hãy liệt kê cả những mặt lợi ích và hạn chế để có được cái nhìn khách quan, đa chiều.

Nếu bạn cứ mãi loay hoay với những nỗi lo lắng mà khủng hoảng hiện sinh mang đến thì bạn sẽ mãi bị thâu tóm bởi những cảm xúc tồi tệ này. Thay vì thế, hãy tự tạo cho mình cơ hội để được thay đổi, để được hạnh phúc và vui vẻ hơn.

3. Thiền định

Thiền là một trong các cách hiệu quả và an toàn có thể giúp bạn tĩnh tâm, suy nghĩ tích cực và lạc quan hơn. Trong trạng thái thiền sẽ giúp bạn ổn định được tâm trí, có được những giây phút tĩnh lặng để suy nghĩ thấu đáo và tích cực hơn. Nếu cảm thấy quá lo lắng và căng thẳng về những suy nghĩ, cảm xúc của bản thân thì bạn hãy thử ngồi thiền 15 đến 30 phút.

Trong lúc thiền định hãy gạt bỏ hết những điều tiêu cực, những sự bất an, lo sợ của mình và chỉ tập trung vào những thứ vui vẻ, liên tưởng đến những điều tốt đẹp mà cuộc sống đã mang đến cho bạn. Hãy dành cho bản thân thời gian để tận hưởng cuộc sống, để nghỉ ngơi và thư giãn. Chỉ có như thế bạn mới thực sự cảm thấy thoải mái và tìm ra được những ý nghĩa thiết thực của cuộc sống.

4. Kết nối, trò chuyện với mọi người xung quanh

Việc xây dựng và thiết lập lại các mối quan hệ cũng là một trong các giải pháp hiệu quả để giúp bạn thoát khỏi cuộc khủng hoảng hiện sinh. Cũng bởi những lo lắng, căng thẳng xoay quanh cuộc sống cũng có thể xuất phát từ việc bạn không thể kết nối tốt với những người xung quanh, bị hạn chế về các mối quan hệ gia đình, xã hội. Do đó, việc có được những người bạn, những người chia sẻ và tâm sự về khó khăn, buồn phiền hàng ngày cũng giúp bạn cảm thấy thoải mái và có cái nhìn tích cực hơn về cuộc sống.

Hãy chủ động liên hệ với những người thân trong gia đình, những bạn bè thân thiết hoặc những người đồng nghiệp mà bạn tin tưởng để cùng họ trải nghiệm những điều thú vị hơn, giúp đời sống hàng ngày thêm phần tươi mới. Hoặc bạn cũng có thể tìm kiếm và tham gia vào các hội nhóm, cộng đồng những người đã từng trải qua khủng hoảng hiện sinh và đón nhận những sự đồng cảm những kinh nghiệm quý giá từ họ.

5. Nhờ đến sự hỗ trợ của chuyên gia

Trong thực tế thì bạn hoàn toàn có khả năng để tự thoát khỏi cơn khủng hoảng hiện sinh của bản thân. Tuy nhiên, đối với một số trường hợp nghiêm trọng, nỗi lo lắng, căng thẳng kéo dài dai dẳng và không thể khống chế được thì bạn cũng cần tìm đến sự hỗ trợ và giúp đỡ của chuyên gia tâm lý. Chuyên gia có thể giúp bạn kiểm soát và cải thiện tốt tình trạng khủng hoảng thông qua quá trình trò chuyện, trao đổi.

Thông thường, để điều trị tốt cho những trường hợp này thì nhà trị liệu sẽ ưu tiên áp dụng liệu pháp nhận thức và hành vi. Với biện pháp này, bạn sẽ được gặp gỡ trực tiếp chuyên gia tâm lý và được hiểu rõ hơn về những suy nghĩ, nhận định, cảm xúc và hành vi chưa đúng đắn của mình. Từ đó, bạn và chuyên gia cũng sẽ trao đổi về hướng khắc phục, tìm kiếm giải pháp phù hợp và hiệu quả nhất để điều chỉnh chúng theo hướng tích cực, lành mạnh hơn.

Mỗi chúng ta đều sẽ ít nhất một lần trải qua những chênh vênh về ý nghĩa và mục tiêu của cuộc sống. Tuy nhiên, nếu sự lo lắng đó phát triển thành khủng hoảng hiện sinh thì cần được can thiệp và điều trị ngay để tránh những ảnh hưởng tiêu cực đến sinh hoạt. Mong rằng qua bài viết này, bạn đọc sẽ hiểu hơn về tình trạng này và có cách nhận biết, khắc phục hiệu quả.

Thanh Nguyên

Theo tapchitamlyhoc.com