Hiểu rõ về tự kỷ để hỗ trợ trẻ đúng cách, kịp thời

Tự kỷ không phải là bệnh và cũng chưa có thuốc điều trị. Tuy nhiên phụ huynh cần phát hiện sớm để can thiệp và giúp trẻ hòa nhập với mọi người.

Sau đây là chia sẻ BS Trương Hữu Khanh – BV Nhi đồng 1.

Cách nhận biết trẻ tự kỷ

Nhiều phụ huynh thấy con của mình ít giao tiếp với xung quanh, tưởng là con mình thụ động, đi khám mới biết trẻ bị tự kỷ. Làm sao để nhận biết trẻ tự kỷ hay chỉ là thụ động, thưa BS?

Hiện nay, tự kỷ là vấn đề cần được quan tâm. Nhưng đôi khi sự quan tâm quá mức về tự kỷ có thể khiến nhiều bậc phụ huynh lầm tưởng rằng con mình bị tự kỷ, nhưng đó có thể là nhóm hướng nội. Vì vậy, phát hiện sớm rất quan trọng. Trẻ tự kỷ có các dấu hiệu đặc thù, không nên áp đặt rằng trẻ thích chơi trong không gian riêng là tự kỷ.

Một em bé tự kỷ có đặc tính riêng là khó diễn đạt suy nghĩ của mình và không muốn tiếp xúc trực diện với ánh mắt của người đối diện. Hiện nay, không có thuốc để điều trị tình trạng tự kỷ ở trẻ. Cha mẹ phát hiện con bị tự kỷ sớm sẽ giúp đứa con dễ hòa nhập với đám đông hơn và có thể thể hiện được năng khiếu riêng.

Các phương pháp can thiệp tự kỷ

Trẻ tự kỷ nên được can thiệp vào thời điểm nào? Phương pháp can thiệp là gì ạ?

Thứ nhất, để biết đứa bé có bị tự kỷ hay không ta cần đưa trẻ đi khám chuyên gia tâm lý. Trẻ tự kỷ có nét chung là không muốn nhìn vào ánh mắt của người đối diện, có những phát âm mà chúng ta nghe không hiểu, các hoạt động của bé khác so với mọi người, không thể hòa nhập được với đám đông. Khi có những biểu hiện này, phụ huynh cần phải suy nghĩ xem liệu trẻ có bị tự kỷ hay không.

Người ta tính rằng để xác định chính xác, thường trẻ phải 18 tháng tuổi. Tuy nhiên, có thể đưa trẻ đi khám trước thời gian này, nếu thấy trẻ quá khép kín, ngôn ngữ phát triển lạ. Có khả năng đó là bệnh lý chậm phát triển của nội thần kinh hoặc cũng có thể đó là một em bé bị tự kỷ.

Để trẻ có thể hòa nhập với cộng đồng với các kỹ năng trẻ có là một điều rất khó. Nghĩa là, một mình gia đình sẽ không làm nỗi. Nếu mình cho trẻ cơ hội phát triển tối đa, trẻ sẽ phát triển tốt, hòa nhập theo năng khiếu của bản thân. Cơ hội tối đa đòi hỏi sự phối hợp nhiều bộ phận khác nhau. Nếu mình không có chuyên môn thì khó cho trẻ có được cơ hội tối đa đó.

Tuy nhiên, vai trò của gia đình khá quan trọng. Nếu giao trẻ cho người khác để phát triển tối đa cũng là điều không tốt. Nhưng nếu để trẻ ở nhà để tạo cơ hội tối đa cho trẻ thì cũng không đủ.

Vì vậy, cần phối hợp giữa chuyên gia và gia đình để tạo được sự hòa nhập, bù đắp sự thiệt thòi và phát triển năng khiếu tối đa cho trẻ.

Các loại thuốc cho trẻ tự kỷ

Trẻ tự kỷ được sử dụng những thuốc gì, có công dụng gì thưa BS?

Hiện nay trẻ tự kỷ không uống thuốc Nếu trẻ không kèm theo bệnh gì khác, thì trẻ không cần uống thuốc. Các phương pháp cải thiện sự hòa nhập bao gồm tập nói, những trò chơi, nhóm hướng dẫn và nhóm trẻ tự kỷ chơi cùng nhau. Chúng ta không nên nghĩ rằng sẽ có một loại thuốc chữa bệnh tự kỷ. Hiện nay, tự kỷ không được xếp là bệnh, tự kỷ giống như thuộc một nhóm người. Nhiều người có thói quen gọi tự kỷ là bệnh, nhưng thế giới gọi đây là trẻ thuộc nhóm “phổ tự kỷ”, nghĩa là một nhóm riêng.

Tự kỷ có chữa khỏi được không?

Hiện nay đã có cách nào chữa khỏi tự kỷ chưa ạ? Nếu được can thiệp tốt thì trẻ có thể phát triển bình thường như trẻ khác không ạ?

Trong thực tế, có một số trẻ tự kỷ sau thời gian điều trị đã có thể hòa nhập tốt với cộng đồng, có thể tự bảo vệ bản thân. Nhiều trẻ phát huy được năng khiếu của mình như hội họa, âm nhạc, thể thao. Vì vậy, cần phải chú ý và tìm ra năng khiếu của trẻ. Tuy nhiên, phải đòi hỏi sự kiên nhẫn.

Nguyên nhân gây tự kỷ?

Chúng ta đã biết tự kỷ do nguyên nhân hay yếu tố nguy cơ gì chưa ạ?

Khi phụ huynh tìm ra nguyên nhân tự kỷ, sẽ kèm theo nỗi buồn. Ví dụ như nguyên nhân mang tính gia đình hoặc một số tác động khi mang thai. Tuy nhiên cho đến nay, khoa học vẫn chưa giải thích rõ các nguyên nhân là do yếu tố gia đình hay người mẹ đã mang thai ra sao. Họ vẫn chưa biết rõ nguyên nhân của tự kỷ.

Phụ nữ mang thai cần lưu ý gì để trẻ chào đời không bị tự kỷ?

Tự kỷ có phòng tránh được không? Phụ nữ mang thai cần lưu ý gì để trẻ chào đời không bị tự kỷ?

Người phụ nữ có thai cần tránh lo lắng, ăn uống nghỉ ngơi đầy đủ. Tuy nhiên, người ta không bàn đến việc phụ nữ mang thai cần làm gì để tránh tình trạng trẻ bị tự kỷ.

Lời khuyên của bác sĩ dành cho các phụ huynh có con bị tự kỷ

Nếu gia đình có con bị tự kỷ, điều quan trọng nhất là không nên chối bỏ điều đó. Chúng ta cần đưa trẻ đi khám để xem trẻ bị tự kỷ hay nó là đứa trẻ hướng nội. Để xác định được, cần phải thực hiện tại  một cơ sở uy tín.

Nếu xác định trẻ thuộc phổ tự kỷ thì gia đình phải chấp nhận để trẻ được chăm sóc đúng trong điều kiện gia đình. Khi đó, mình mới có thể giúp trẻ phát triển hết khả năng. Bệnh tự kỷ không chỉ xảy ra ở gia đình khó khăn, bởi vì nghĩ chăm sóc không đúng cách. Không chỉ nhà nghèo hay nhà giàu, bác sĩ, thậm chí bác sĩ nhi khoa cũng có thể có con tự kỷ. Chúng ta không nên tự hỏi rằng vì sao con mình bị tự kỷ trong khi những người khác lại không. Mình phải chấp nhận để tạo cho trẻ cơ hội tốt nhất để trẻ hòa nhập và tự bảo vệ bản thân.

Nhận thức đúng hơn về trẻ tự kỷ

Lời khuyên của BS để chúng ta có nhận thức đúng hơn về trẻ bị tự kỷ?

Chúng ta cần chú ý đến hai việc, thứ nhất có thể trẻ không phải ở phổ tự kỷ nhưng bị các bậc phụ huynh gán ghép. Do các bậc phụ huynh quá lo lắng khi đưa trẻ đi khám dẫn đến việc diễn đạt trong sự rối rắm. Để xác định trẻ có bị tự kỷ hay không, mình có thể nhìn nhận qua ánh mắt. Khi đứa bé nhìn vào mắt mình và diễn tả tốt nhưng bé lại thích chơi một mình, thì chưa chắc là tự kỷ.

Thứ hai, nếu mình đã nghi ngờ ta cần đưa trẻ đến nơi uy tín để xác định trẻ có bị tự kỷ hay không.. Đến đó, họ sẽ xác định trẻ bị tự kỷ ở mức độ nào, can thiệp ra sao. Các cơ sở chuyên về tâm lý nhi khoa như khoa tâm lý bệnh viện nhi đồng. Một khi đã xác định trẻ ở phổ tự kỷ, mình cần biết rằng không có thuốc để giúp trẻ thoát khỏi phổ tự kỷ.

Chúng ta chỉ có cách huấn luyện cho trẻ diễn đạt ngôn ngữ đúng cách, phát huy các năng khiếu của trẻ để trẻ hòa nhập, bảo vệ bản thân và phát triển tối đa năng khiếu. Lúc đó, ta sẽ nhìn các bé một cách nhẹ nhàng hơn.

Vai trò của gia đình trong việc phát hiện sớm trẻ tự kỷ rất quan trọng. Tuy nhiên, chúng ta cần một đội ngũ để giải quyết vấn đề chuyên môn sâu, tập luyện chơi đùa và tập nói đúng cách thì ta mới có thể giải quyết cho em bé ở phổ tự kỷ.

Trọng Dy – Minh Huy

Theo Alobacsi