8 đột phá y học nổi bật năm 2025
Tổng hợp những bước ngoặt đột phá y học trong năm 2025 bất chất những siết chặt về ngân sách.
Từ thuốc dự phòng HIV chỉ cần tiêm hai lần mỗi năm, liệu pháp chỉnh sửa gene “đo ni đóng giày” cho từng bệnh nhân, đến những bước tiến táo bạo trong y học tái tạo, năm 2025 đang chứng kiến những thay đổi mang tính nền tảng của y học hiện đại.
Theo công bố mới nhất từ National Geographic, bất chấp bối cảnh ngân sách nghiên cứu toàn cầu bị siết chặt, giới khoa học vẫn tạo ra hàng loạt bước ngoặt quan trọng. Các thành tựu này không chỉ mang đến hy vọng cho hàng triệu bệnh nhân, mà còn định hình lại cách con người phòng bệnh, chẩn đoán và điều trị trong tương lai gần.
Dưới đây là 8 đột phá y học được đánh giá là có ảnh hưởng sâu rộng nhất trong năm 2025.
Điều trị mãn kinh không dùng hormone
Khoảng 80% phụ nữ trải qua các triệu chứng khó chịu như bốc hỏa và đổ mồ hôi đêm trong giai đoạn mãn kinh. Với nhiều người, các triệu chứng này đủ nghiêm trọng để làm gián đoạn giấc ngủ, công việc và chất lượng sống. Dù liệu pháp hormone vẫn là phương pháp hiệu quả nhất, nhưng không ít phụ nữ không thể sử dụng do tiền sử ung thư vú, ung thư tử cung, huyết khối tĩnh mạch sâu hoặc các bệnh lý nền khác.
Năm 2025 đánh dấu bước tiến quan trọng khi FDA phê duyệt Lynkuet (elinzanetant), bổ sung vào nhóm thuốc điều trị mãn kinh không chứa hormone, bên cạnh Veozah (fezolinetant) đã được cấp phép trước đó. Các thuốc này tác động trực tiếp lên các tế bào thần kinh điều hòa thân nhiệt tại vùng dưới đồi của não, giúp giảm các cơn bốc hỏa từ trung bình đến nặng mà không cần can thiệp vào hormone estrogen.
Có thể bạn quan tâm bài viết: Sự thật ít ai biết về mãn kinh và những rủi ro sức khỏe phụ nữ có thể đối mặt
Bước tiến của y học tái tạo
Khả năng tái tạo các bộ phận cơ thể người, từng được xem là khoa học viễn tưởng, đang dần trở nên khả thi. Từ việc nghiên cứu cơ chế mọc lại chi của kỳ nhông, các nhà khoa học đã xác định được enzyme kiểm soát axit retinoic và các gene then chốt liên quan đến sự phát triển chi. Đây được xem là bản “thiết kế sơ bộ” cho các ứng dụng tái tạo chi trong tương lai.
Song song đó, các thử nghiệm trên động vật cũng ghi nhận những kết quả mang tính đột phá. Lần đầu tiên, miếng dán tim được tạo từ tế bào gốc đã được cấy ghép thành công lên tim khỉ, giúp cải thiện chức năng co bóp. Ngoài ra, mô niệu quản được nuôi cấy từ tế bào gốc cũng đã hình thành hoàn chỉnh, mở ra triển vọng tái tạo hệ tiết niệu cho bệnh nhân tổn thương nặng.
Tự xét nghiệm bệnh lây qua đường tình dục tại nhà
Mỗi năm, hơn hai triệu người Mỹ được chẩn đoán mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, trong khi con số thực tế có thể cao hơn nhiều do phần lớn ca bệnh không được phát hiện kịp thời. Việc chậm trễ điều trị làm tăng nguy cơ vô sinh, đau vùng chậu mạn tính và khiến dịch bệnh có nguy cơ tiếp tục lây lan trong cộng đồng.
Năm 2025, các công cụ xét nghiệm tại nhà đã có bước tiến rõ rệt. Với thiết bị Teal Wand, phụ nữ có thể tự lấy mẫu tế bào âm đạo tại nhà để sàng lọc vi rút papilloma ở người (HPV), thay vì phải đến phòng khám như trước. Sau một buổi tư vấn trực tuyến ngắn, mẫu xét nghiệm được gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích. Cách tiếp cận này được kỳ vọng sẽ giúp tăng đáng kể tỷ lệ tầm soát ung thư cổ tử cung.
Bên cạnh đó, Visby test cho phép người dùng tự xét nghiệm bệnh lậu tại nhà (chlamydia và trichomoniasis) mà không cần đơn thuốc. Kết quả được hiển thị trong vòng 30 phút thông qua ứng dụng di động, giúp việc phát hiện và điều trị trở nên nhanh chóng, riêng tư và thuận tiện hơn.
Kỷ nguyên chỉnh sửa gen 'cá nhân hóa'
Công nghệ CRISPR-Cas9 từng mang về giải Nobel năm 2020, nhưng đến năm 2025, tiềm năng của nó được đẩy lên một cột mốc hoàn toàn mới. Các bác sĩ tại Bệnh viện Nhi đồng Philadelphia đã lần đầu tiên tạo ra một liệu pháp chỉnh sửa gen “độc bản”, dành riêng cho một trẻ sơ sinh mắc rối loạn chuyển hóa di truyền cực hiếm.
Bé KJ Muldoon, hiện gần 10 tháng tuổi, mắc chứng thiếu hụt CPS1 khiến amoniac độc hại tích tụ và phá hủy não bộ. Trước nguy cơ tử vong cao, nhóm bác sĩ đã sử dụng kỹ thuật chỉnh sửa cơ sở kết hợp CRISPR để sửa chính xác lỗi gen trong tế bào gan của bé. Kết quả, được công bố trên New England Journal of Medicine, cho thấy bé tăng cân ổn định và giảm đáng kể nhu cầu dùng thuốc thải độc.
Quan trọng hơn, toàn bộ quy trình từ phòng thí nghiệm đến điều trị lâm sàng chỉ diễn ra trong vài tháng, một tốc độ hiếm thấy trong ngành dược.
Theo Tiến sĩ Peter Marks, cựu quan chức Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ, ý nghĩa của ca bệnh này vượt xa việc cứu sống một cá nhân. Trong bối cảnh khoảng 30 triệu người Mỹ đang sống chung với hơn 7.000 bệnh di truyền hiếm gặp, trường hợp của KJ mở ra kỷ nguyên “thuốc cho một người” (N-of-1 therapy), đồng thời thách thức mô hình phát triển thuốc đại trà vốn chi phối ngành dược suốt nhiều thập kỷ. Hiện chi phí của liệu pháp này vẫn chưa được công bố.
Có thể bạn quan tâm bài viết: Các bệnh hiếm đã dần có thể chữa trị được bằng công nghệ chỉnh sửa gen CRISPR
Thuốc dự phòng HIV tiêm hai lần mỗi năm
Tháng 6/2025, FDA phê duyệt Yeztugo (lenacapavir) của Gilead Sciences, đánh dấu bước ngoặt lớn trong phòng ngừa HIV/AIDS. Thay vì phải uống thuốc hằng ngày, người dùng chỉ cần tiêm hai mũi mỗi năm để đạt hiệu quả dự phòng gần như tuyệt đối.
Lenacapavir hoạt động bằng cách phá vỡ lớp vỏ bảo vệ của virus HIV, khiến chúng không thể nhân lên. Theo đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới, liệu pháp này có tiềm năng giảm rào cản tâm lý, tăng tuân thủ điều trị và giảm kỳ thị đối với các nhóm nguy cơ cao.
Tác dụng vượt mong đợi của vắc xin trong việc ngừa bệnh mạn tính
Các nghiên cứu mới tiếp tục mở rộng hiểu biết về lợi ích lâu dài của vắc xin. Dữ liệu cho thấy người tiêm vắc xin ngừa zona giảm 16% nguy cơ đột quỵ, 18% nguy cơ đau tim và giảm khoảng 1/3 nguy cơ sa sút trí tuệ.
Có thể bạn quan tâm bài viết: Hỏi đáp Bác sĩ: Người trưởng thành có cần tiêm phòng cúm, phế cầu hay Zona thần kinh không?
Ngoài ra, ở bệnh nhân ung thư, vắc xin Covid-19 còn giúp cải thiện hiệu quả đáp ứng với thuốc điều trị. Các nhà khoa học cho rằng việc kích hoạt hệ miễn dịch thông qua vaccine có thể giúp cơ thể kiểm soát các virus tiềm ẩn và quá trình viêm mạn tính, từ đó bảo vệ tim mạch và não bộ.
Chặn ung thư tuyến tụy ngay từ giai đoạn sớm
Ung thư tuyến tụy từ lâu được xem là một trong những bệnh ung thư nguy hiểm nhất do phát hiện muộn và ít lựa chọn điều trị hiệu quả. Tuy nhiên, các nghiên cứu mới cho thấy việc ức chế protein FGFR2 có thể ngăn chặn quá trình hình thành tế bào ung thư ngay từ giai đoạn khởi phát.
Do các thuốc ức chế FGFR2 đã tồn tại, các thử nghiệm lâm sàng trên nhóm nguy cơ cao như người có tiền sử gia đình dự kiến sẽ sớm được triển khai. Đây được xem là bước tiến hiếm hoi mang tính “đổi chiều” trong điều trị ung thư tuyến tụy.
Hoàn thiện “bản đồ sinh học” cơ thể người
Tại Anh, dự án Biobank (ngân hàng sinh học) đã hoàn tất việc thu thập dữ liệu y sinh từ 100.000 tình nguyện viên, bao gồm hơn một tỷ hình ảnh MRI, siêu âm và dữ liệu gene. Đây là bộ dữ liệu sinh học chi tiết bậc nhất từng được xây dựng.
Trong 7 năm tới, các nhà khoa học sẽ tiếp tục theo dõi sự thay đổi sức khỏe của nhóm này. Phân tích ban đầu cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa tim mạch và não bộ, củng cố nhận định rằng bảo vệ sức khỏe tim chính là chìa khóa quan trọng để phòng ngừa sa sút trí tuệ.
*Nội dung bài viết được biên soạn nhằm mục đích cung cấp thông tin sức khỏe hữu ích, không thay thế cho chẩn đoán hay điều trị y khoa. Nếu bạn có vấn đề về sức khỏe, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa.
