Vì sao chúng ta dễ xúc động vào ban đêm?

Có lẽ, ai cũng từng đã trải qua những khoảng khắc này: đêm muộn, căn phòng yên ắng, lướt điện thoại trong vô định và bỗng nước mắt lại rơi chẵng vì một lý do rõ ràng nào. Không phải bạn yếu đuối, hiện tượng này có thể hoàn toàn giải thích bằng khoa học.

Lý giải hiện tượng sinh học “Cảm xúc về đêm” của con người

Khi trời bắt đầu tối, cơ thể tăng tiết melatonin - loại hormone giúp điều hòa nhịp sinh học và chuẩn bị cho giấc ngủ. Melatonin khiến não chuyển sang trạng thái thư giãn và hướng nội hơn, giúp chúng ta tạm tách khỏi nhịp sống ban ngày để “quay về bên trong”.

Cùng lúc đó, các nghiên cứu thần kinh học cho thấy vỏ não trước trán (prefrontal cortex) - vùng đảm nhận chức năng lý trí và kiểm soát cảm xúc sẽ hoạt động chậm lại khi cơ thể bước vào giai đoạn nghỉ ngơi.

Theo Current Biology (2007) và Sleep Research Journal (2024), sự giảm nhẹ hoạt động ở khu vực này khiến liên kết giữa lý trí và cảm xúc lỏng hơn, khiến ta dễ xúc động vào ban đêm hoặc nhạy cảm hơn với ký ức, âm nhạc hay cảm giác cô đơn.

Nói cách khác, ban đêm không làm bạn yếu đuối đi mà chỉ khiến “bộ lọc lý trí” tạm nghỉ, để cảm xúc có cơ hội được lên tiếng rõ ràng hơn.

Vì sao ban đêm khơi dậy hoài niệm và nỗi cô đơn?

Khi màn đêm buông rèm, sự tĩnh lặng kéo đến đó chính là lúc chúng ta bắt đầu tự nhìn lại phía bên trong mình, những ký ức cũ bắt đầu được “replay” như một playlist tự động.

“

Vào ban đêm, khi lượng serotonin trong cơ thể giảm và không gian xung quanh trở nên yên tĩnh hơn, chúng ta không còn những yếu tố bên ngoài để phân tâm, và tâm trí bắt đầu hướng vào bên trong. Đó chính là lúc những suy nghĩ trong đầu trở nên “ồn ào” hơn

TS. Jade Wu, Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ (APA), chương trình Speaking of Psychology, 2022

Và khi chẳng có ai để chia sẻ, mọi cảm xúc chưa kịp nói ra lại ở lì trong đầu, rồi cứ thế phình to dần. Những chuyện bạn có thể nghĩ là nhỏ xíu vào ban ngày có thể trở thành nỗi buồn to đùng vào lúc 1 giờ sáng.

Khi cảm xúc ban đêm trở thành con dao hai lưỡi

Sự yên tĩnh của màn đêm có thể giúp ta suy ngẫm và cảm nhận sâu sắc hơn. Những lúc này có thể giúp ta gỡ rối được cảm xúc, biết mình đang cần gì hay chỉ đơn giản là hiểu được bản thân đang vui hay đang buồn.

Thế nhưng, nếu tâm trí bạn chất chứa lo âu hoặc cô đơn, bóng tối sẽ khiến những cảm xúc đó bị khuếch đại, điều này dễ khiến chúng ta rơi vào vòng xoáy overthingking và xúc động vào ban đêm. Thế nên, bạn đừng quá tin vào những cảm xúc kéo đến vào những lúc này.

Cần làm gì khi xúc động vào ban đêm?

Thật ra, không phải lúc nào bạn cũng cần “dập tắt” những cảm xúc ấy. Chỉ cần đơn giản là bạn chấp nhận chúng, cho phép mình cảm nhận chúng nhưng theo một cách an toàn và dịu dàng hơn.

Các chuyên gia của Đại học Harvard từng khuyên rằng việc nhận diện cảm xúc bằng lời nói (labeling emotion) giúp não hoạt động ổn định trở lại. Vì vậy, khi tim đập nhanh, đầu óc đang rối bời, hãy thử nói hoặc viết ra:

“Mình đang lo lắng”
“Mình đang nhớ người ấy”
“Mình chỉ đang buồn, đang mệt một chút thôi”

Chỉ cần gọi tên cảm xúc, vỏ não trước trán (prefrontal cortex) sẽ “bật lại” để điều hòa phản ứng cảm xúc quá mức. Điều này đã được chứng minh qua nghiên cứu của Lieberman et al., Psychological Science (2007).

Nếu cảm xúc vẫn còn rối ren trong tâm trí bạn, đừng cố chịu đựng một mình nhé! Nhắn tin cho một người bạn, hoặc để sáng mai kể lại. Vì 80% cảm xúc tiêu cực sẽ tự giảm sau giấc ngủ.

Có thể bạn sẽ quan tâm bài viết sau: Làm gì cũng vui khi có ai đó bên cạnh

Đôi khi, bạn không cần phải ép mình kiểm soát những cảm xúc tiêu cực của mình. Chỉ cần nhìn nhận nó, ở cạnh nó một cách bình tĩnh, rồi nắng sớm ngày mai sẽ lại đến.