Tuổi 17 - Bước ngoặt thầm lặng trong sức khỏe tim mạch

Khi tuổi trưởng thành bắt đầu thì nguy cơ cho trái tim cũng vậy

Tuổi 18 đến 25 là giai đoạn chuyển mình đầy quan trọng của mỗi người: bắt đầu học đại học, đi làm, xây dựng các mối quan hệ mới và dần trở nên độc lập. Tuy nhiên, đây cũng là lúc nhiều thói quen không lành mạnh hình thành - như ngồi nhiều, ăn đồ nhanh, hút thuốc và uống rượu nhiều hơn.

Thống kê cho thấy chỉ khoảng 1/4 người trẻ duy trì được lối sống lành mạnh trong giai đoạn chuyển tiếp này. Điều đáng lo ngại là nhiều người vẫn nghĩ bệnh tim chỉ xảy ra ở người lớn tuổi, trong khi thực tế, số ca bệnh tim ở người dưới 40 tuổi đã tăng gấp đôi kể từ năm 2010. Với những người hút thuốc, con số này tăng gấp ba.

Dù các triệu chứng như khó thở hay đau ngực chưa xuất hiện, nhưng nền móng cho bệnh tim đã âm thầm được hình thành từ rất sớm.

Bệnh tim không bắt đầu ở tuổi già

Loại bệnh tim phổ biến nhất là xơ vữa động mạch, xảy ra khi mảng bám chất béo tích tụ trong thành mạch, cản trở lưu thông máu. Nhiều người nghĩ tim yếu là do tuổi già, nhưng thật ra nghiên cứu cho thấy sự suy giảm bắt đầu âm thầm từ khoảng tuổi 17.

Ở tuổi này, các chỉ số về chế độ ăn, vận động, giấc ngủ và cả huyết áp bắt đầu xấu đi. Đến khi rời ghế nhà trường trung học, nhiều người trẻ đã mang trong mình các yếu tố nguy cơ mà không hề hay biết.

May mắn là hầu hết yếu tố gây bệnh tim đều có thể cải thiện. Theo báo cáo mới công bố vào tháng 3/2025, một trong những yếu tố đáng lo nhất là tiếp xúc với nicotine. Tỷ lệ người trẻ dùng thuốc lá, vape và sản phẩm chứa nicotine tăng mạnh, từ 21% năm 2002 lên đến 43% năm 2018 trong nhóm tuổi 18 - 23. Nicotine không chỉ gây nghiện, mà còn phá hủy mạch máu và thúc đẩy quá trình tích mảng bám, làm tăng nguy cơ đau tim, đột quỵ về sau.

Một yếu tố khác là béo phì hiện cứ 5 người trẻ dưới 25 tuổi thì có 1 người có chỉ số BMI từ 30 trở lên, và con số này có thể tăng lên gần 60% khi họ bước sang tuổi 35. Điều đáng buồn là chưa đến một nửa số người từ 18 - 34 tuổi nhận thức được rằng béo phì, huyết áp cao, cholesterol cao và ít vận động đều là yếu tố gây bệnh tim.

Không chỉ là chuyện cá nhân, trái tim còn chịu ảnh hưởng từ xã hội

Dù thói quen cá nhân là quan trọng, nhưng không thể phủ nhận rằng chính sách và điều kiện sống cũng đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ tim mạch.

Ví dụ, chính sách bảo hiểm y tế ở Mỹ cho phép người trẻ được tiếp tục dùng bảo hiểm của cha mẹ đến năm 26 tuổi, điều này tạo điều kiện để họ tiếp cận với các dịch vụ phòng bệnh như đo huyết áp, kiểm tra đường huyết hay tư vấn về tiền sử bệnh trong gia đình.

Dù việc dùng dịch vụ y tế phòng ngừa có tăng nhẹ sau khi luật này được ban hành, nhưng nhìn chung, tỷ lệ người trẻ đi khám định kỳ vẫn còn thấp. Việc mở rộng hình thức khám từ xa (telehealth) hoặc đơn giản hóa thủ tục sẽ giúp nhiều người trẻ tiếp cận dễ dàng hơn.

Ngoài ra, môi trường sống cũng ảnh hưởng đến trái tim. Những khu phố có công viên, không gian xanh sẽ khuyến khích vận động hơn. Trình độ học vấn và công việc ổn định cũng liên quan mật thiết đến khả năng chăm sóc sức khỏe, giảm căng thẳng và đảm bảo dinh dưỡng.

Mối quan hệ xã hội tích cực cũng là yếu tố hỗ trợ sức khỏe tim mạch. Những người có bạn bè, người thân hỗ trợ tinh thần thường có sức khỏe tốt hơn. Ngược lại, cảm giác cô đơn đã được nhiều tổ chức y tế công nhận là vấn đề sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, chúng ta vẫn cần thêm nghiên cứu để hiểu rõ tác động này ở người trẻ, vì hiện tại phần lớn các nghiên cứu vẫn tập trung vào người lớn tuổi.

Thống kê từ Pew cho thấy 1/3 thiếu niên sử dụng mạng xã hội gần như liên tục, nhưng kết nối ảo này không thể thay thế tương tác thực tế. Tác giả bài viết đang thực hiện nghiên cứu riêng để tìm hiểu mối liên hệ giữa kết nối xã hội và sức khỏe tim mạch ở người trẻ tuổi.

Những việc nhỏ hôm nay ảnh hưởng đến tim bạn mai sau

Tin tốt là bạn có thể bắt đầu từ ngay bây giờ để bảo vệ trái tim mình. Tổ chức Tim mạch Hoa Kỳ đã đưa ra danh sách “Essential 8” - 8 yếu tố bạn có thể điều chỉnh để giảm nguy cơ mắc bệnh tim.

Trong đó, 4 yếu tố thuộc về hành vi:

• Tránh nicotine;
• Tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần (khoảng 20 phút mỗi ngày);
• Ngủ đủ 7 - 9 tiếng mỗi đêm;
• Ăn uống lành mạnh (cá, trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt).

Trong số này, chế độ ăn là yếu tố người trẻ thường làm tệ nhất. Việc học nấu ăn và biết cách tự chuẩn bị bữa ăn lành mạnh có thể tạo nên khác biệt lâu dài, bởi người biết nấu ăn từ trẻ thường có chế độ dinh dưỡng tốt hơn khi trưởng thành.

Bốn yếu tố còn lại là các chỉ số sinh học: huyết áp, đường huyết, cholesterol và BMI. Kể từ đầu những năm 2000, 3/4 chỉ số này đã xấu đi rõ rệt ở nhóm người trẻ, nhưng nhiều người không nhận ra vì không kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Vì vậy, dù bạn nghĩ mình còn quá trẻ để lo về bệnh tim, hãy mạnh dạn hỏi bác sĩ về chỉ số tim mạch trong lần khám sức khỏe tiếp theo. Một cuộc trò chuyện hôm nay có thể giúp trái tim bạn khỏe mạnh suốt nhiều năm về sau.