Nhận diện và cứu sống người bị đột quỵ bằng quy tắc BE FAST

Đột quỵ là một trong những tình trạng y tế khẩn cấp, có khả năng đe dọa tính mạng và gây ra tàn phế nghiêm trọng. Nhận thức rõ về căn bệnh này, đặc biệt là các dấu hiệu cảnh báo sớm, là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe của chính mình, người thân và những người xung quanh.

Đột quỵ là gì và những dấu hiệu của đột quỵ?

Đột quỵ là tình trạng nguồn máu nuôi não bị tắc nghẽn hoặc vỡ, khiến tế bào não thiếu oxy và bắt đầu chết đi trong vài phút. Khi không được cấp cứu kịp thời, tổn thương não trở nên vĩnh viễn, dẫn đến tàn phế hoặc tử vong.

Có hai nguyên nhân chính gây ra đột quỵ

• Đột quỵ nhồi máu não (Thiếu máu cục bộ): Xảy ra khi một cục máu đông làm tắc nghẽn động mạch, ngăn cản máu đến nuôi não. Đây là dạng đột quỵ phổ biến nhất.
• Đột quỵ xuất huyết não: Xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, khiến máu chảy vào mô não.

Khi não không nhận được oxy và chất dinh dưỡng, các tế bào não bắt đầu chết chỉ sau vài phút.

Các dấu hiệu của đột quỵ thường xuất hiện rất đột ngột. Người dân cần cảnh giác với các triệu chứng sau:

• Đột ngột tê hoặc yếu ở mặt, tay, hoặc chân, đặc biệt là ở một bên của cơ thể.
• Đột ngột lú lẫn, nói khó hoặc không hiểu được lời nói.
• Đột ngột gặp vấn đề về thị lực ở một hoặc cả hai mắt.
• Đột ngột chóng mặt, mất thăng bằng, hoặc đi lại khó khăn.
• Đột ngột đau đầu dữ dội mà không rõ nguyên nhân.

Ngày 29/10 - Ngày Đột quỵ thế giới

Ngày 29 tháng 10 hàng năm được chọn là Ngày Đột quỵ Thế giới (World Stroke Day). Đây là dịp để cộng đồng toàn cầu cùng nhau nâng cao nhận thức về mức độ nghiêm trọng của đột quỵ.

Vào ngày Đột quỵ thế giới 2025 (29/10/2025), Tổ chức Đột quỵ Thế giới đang tập trung vào chủ đề "Every Minute Counts" (Mỗi phút đều quý giá).

Chủ đề này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhận biết các dấu hiệu và hành động khẩn cấp để điều trị kịp thời, vì mỗi phút trôi qua, các tế bào não đang chết dần.

Tình hình đột quỵ tại Việt Nam những năm gần đây cho thấy xu hướng đáng lo ngại. Theo thống kê của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, mỗi năm cả nước ghi nhận khoảng 200.000 ca đột quỵ mới, trở thành một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật.

Đáng chú ý, đột quỵ đang trẻ hóa nhanh chóng, khi nhóm bệnh nhân dưới 50 tuổi chiếm tới 10 - 15% tổng số ca.

Một khảo sát tại các bệnh viện tuyến trung ương cũng chỉ ra rằng có tới 88% bệnh nhân đột quỵ đến viện sau 16 giờ kể từ khi phát bệnh. Trong khi chỉ khoảng 12% được đưa đi cấp cứu trong “cửa sổ vàng” 3,5 giờ đầu - thời điểm tối ưu để tái thông mạch máu và cứu tế bào não.

Những con số này là lời cảnh báo rõ ràng rằng việc nhận biết sớm và hành động nhanh theo quy tắc BE FAST đóng vai trò sống còn trong việc giảm thiểu thương tổn và cứu lấy mạng sống của người bệnh.

Quy tắc BE FAST - Nhận diện nhanh chóng và cứu sống người bị đột quỵ

Để giúp cộng đồng dễ dàng nhận diện các dấu hiệu phổ biến của đột quỵ, các tổ chức y tế trên thế giới khuyến khích người dân ghi nhớ và sử dụng quy tắc BE FAST.

BE FAST là viết tắt của sáu bước kiểm tra đơn giản:

• B (Balance - Thăng bằng): Người bệnh khó đứng vững, bước loạng choạng, có thể ngã.
• E (Eyes - Mắt): Người bệnh đột ngột mất thị lực, nhìn mờ, hoặc nhìn đôi (thấy 2 hình).
• F (Face - Khuôn mặt): Yêu cầu người bệnh cười hoặc nhe răng, nếu nụ cười méo, đó là dấu hiệu nguy hiểm.
• A (Arm - Cánh tay): Yêu cầu người bệnh giơ cả hai tay lên, nếu quan sát thấy một tay có bị rơi xuống thấp hơn, yếu hơn, hoặc hoàn toàn không thể giơ lên, hãy gọi cấp cứu ngay.
• S (Speech - Lời nói): Yêu cầu người bệnh lặp lại một câu đơn giản. Nếu họ có nói ngọng, nói lắp, không rõ chữ, không thể nói được, đó là dấu hiệu của đột quỵ.
• T (Time - Thời gian): Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong các dấu hiệu trên (B, E, F, A, S), đó là thời điểm gọi cấp cứu 115 ngay lập tức. Đừng chờ đợi xem triệu chứng có tự hết hay không.

Hãy ghi nhớ chính xác thời điểm người bệnh bắt đầu có triệu chứng để cung cấp cho đội ngũ y tế, vì điều này rất quan trọng cho quyết định điều trị.

Những phút sinh tử cứu sống thành công người đàn ông bị đột quỵ tại Côn Đảo

Tầm quan trọng của việc hành động nhanh chóng và sự phối hợp của đội ngũ y tế vừa được minh chứng qua ca cấp cứu thành công cho một bệnh nhân đột quỵ ngay tại Côn Đảo vào ngày 17/10.

Bệnh nhân là anh T.V.K (34 tuổi), một trường hợp đột quỵ ở độ tuổi còn trẻ. Anh K. đột ngột ngã, yếu tay chân bên trái và méo miệng, đây là những dấu hiệu rõ ràng của cánh tay (arm) và khuôn mặt (face) trong quy tắc BE FAST.

Ngay lập tức, anh được đưa vào Trung tâm Y tế Quân dân Y Côn Đảo. Các bác sĩ tại đây chẩn đoán bệnh nhân bị nhồi máu não và đang ở trong giờ thứ nhất của thời gian vàng.

Một quy trình hội chẩn khẩn cấp đã diễn ra. Nhờ hệ thống chẩn đoán hình ảnh từ xa (PACS), kết quả CT sọ não của bệnh nhân được gửi thẳng về Bệnh viện Nhân dân 115 tại TPHCM.

Sau khi các chuyên gia xác định bệnh nhân không bị xuất huyết, chỉ định tiêm thuốc tiêu sợi huyết (rTPA) đã được đưa ra và thực hiện ngay tại Côn Đảo bởi các bác sĩ chuyên khoa luân phiên.

Điều kỳ diệu xảy ra, ngay trong quá trình truyền thuốc, bệnh nhân đã cải thiện rõ rệt, tỉnh táo hơn. Khi kết thúc liệu trình, anh K. phục hồi gần như hoàn toàn, chỉ còn liệt rất nhẹ.

Ca cấp cứu thành công này khẳng định sức mạnh của việc triển khai các đơn vị đột quỵ tại tuyến cơ sở và ứng dụng y tế từ xa, giúp bệnh nhân ở đảo xa vẫn được tiếp cận điều trị "giờ vàng" kịp thời.

Ý kiến chuyên khoa của bác sĩ thần kinh đối với bệnh đột quỵ

Các bác sĩ chuyên khoa Thần kinh luôn nhấn mạnh khẩu hiệu "Thời gian là não" (Time is Brain). Đối với đột quỵ, thời gian vàng để được điều trị hiệu quả nhất là trong vòng 4,5 giờ đầu tiên kể từ khi triệu chứng khởi phát. Càng được điều trị sớm, khả năng phục hồi của não càng cao, giảm thiểu nguy cơ tàn phế.

Bên cạnh việc cấp cứu kịp thời, các bác sĩ thần kinh đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phòng ngừa. Phần lớn các ca đột quỵ đều có thể được ngăn chặn nếu kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ. Các chuyên gia khuyến cáo:

• Kiểm soát huyết áp: Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây đột quỵ. Cần duy trì huyết áp ở mức ổn định theo chỉ định của bác sĩ.
• Kiểm soát đường huyết: Bệnh tiểu đường làm tăng đáng kể nguy cơ đột quỵ.
• Kiểm soát mỡ máu: Mức cholesterol cao có thể dẫn đến xơ vữa động mạch, gây tắc nghẽn mạch máu não.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Có một chế độ ăn uống cân bằng, giảm muối, giảm chất béo bão hòa, và tăng cường rau xanh, trái cây.
• Tập thể dục đều đặn: Vận động thể chất giúp cải thiện sức khỏe tim mạch.
• Ngưng hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông và tổn thương mạch máu.
• Hạn chế rượu bia: Sử dụng rượu bia ở mức vừa phải hoặc không sử dụng.
• Khám sức khỏe định kỳ: Việc tầm soát sức khỏe giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ để can thiệp kịp thời.

Có thể bạn quan tâm bài viết: Tháng nâng cao nhận thức về ung thư vú 2025

Đột quỵ có thể xảy ra với bất kỳ ai, bất kỳ lúc nào. Trang bị kiến thức về quy tắc BE FAST (Thăng bằng, mắt, khuôn mặt, cánh tay, lời nói, thời gian) là cách thiết thực nhất để bạn có thể nhận diện và hành động đúng, giúp cứu sống người bệnh trong những thời khắc quan trọng nhất.