Tự thức dậy sẽ cảm thấy tỉnh táo hơn so với khi bị đánh thức

Chúng ta đều từng trải qua tình huống tương tự: bạn đang mơ một giấc mơ tuyệt đẹp, có thể là bay lượn trên bầu trời. Trong lúc đang bay, bạn gặp một con đại bàng. Đại bàng nhìn bạn, mở mỏ… và BEEP! BEEP! BEEP! Báo thức vang lên. Giấc mơ tan biến, đã đến lúc dậy.

Nhiều người, cả trẻ em lẫn người lớn, nhận thấy rằng khi tự thức dậy một cách tự nhiên, họ cảm thấy tỉnh táo hơn so với việc bị báo thức hoặc người khác đánh thức. Tại sao lại như vậy?

Để hiểu vì sao tự thức dậy giúp bạn cảm thấy tỉnh táo hơn, hãy bắt đầu với việc tìm hiểu về chu kỳ giấc ngủ.

Chu kỳ giấc ngủ và sự khác biệt giữa giấc ngủ REM và non-REM

Chu kỳ giấc ngủ bao gồm bốn giai đoạn, trong đó có một giai đoạn gọi là REM (chuyển động mắt nhanh) và ba giai đoạn còn lại là non-REM. Khi mới chìm vào giấc ngủ, bạn bước vào giai đoạn non-REM 1, còn gọi là trạng thái buồn ngủ.

Tiếp theo là các giai đoạn non-REM 2 và 3, với độ sâu của giấc ngủ tăng dần. Khoảng 90 phút sau khi ngủ, bạn bước vào giai đoạn REM, nơi phần lớn giấc mơ diễn ra. Sau vài phút, bạn quay trở lại giai đoạn non-REM, và chu kỳ lặp lại suốt đêm.

Một đêm ngủ thường có 4-6 chu kỳ như vậy. Trong suốt đêm, thời lượng giấc ngủ non-REM giảm dần, trong khi giấc ngủ REM tăng lên. Vì vậy, để cơ thể nhận đủ lợi ích từ cả hai loại giấc ngủ, việc ngủ đủ giờ là rất quan trọng.

Các nhà nghiên cứu nhận biết giấc ngủ REM và non-REM thông qua hoạt động não, chuyển động mắt và độ căng cơ. Trong giấc ngủ REM, sóng não nhanh và nhỏ, kèm theo chuyển động mắt nhanh. Trong khi đó, giấc ngủ non-REM, đặc biệt ở giai đoạn 3, có sóng não lớn và chậm.

Giấc ngủ REM giúp chúng ta ghi nhớ và học hỏi, trong khi giấc ngủ non-REM giúp phục hồi cơ thể và tâm trí.

Tại sao tự thức dậy lại tỉnh táo hơn?

Khi tự thức dậy, bạn thường thức vào cuối một giai đoạn giấc ngủ, giống như xuống tàu khi tàu đã dừng ở ga. Nhưng khi bị đánh thức bởi báo thức hoặc người khác, đó là cảm giác như nhảy khỏi tàu giữa chừng, gây khó chịu và mệt mỏi.

Bạn hoàn toàn có thể luyện tập để não tự thức dậy vào một thời điểm cố định mỗi ngày. Điều này liên quan đến nhịp sinh học – chiếc đồng hồ 24 giờ tự nhiên trong cơ thể, điều chỉnh cảm giác buồn ngủ và tỉnh táo.

1. Đi ngủ đúng giờ: Hãy đảm bảo bạn ngủ đủ giấc mỗi đêm (9-11 tiếng cho trẻ em và 8-10 tiếng cho thanh thiếu niên). Đừng để bài tập hay việc sử dụng điện thoại làm bạn ngủ muộn.
2. Tăng cường vận động ban ngày: Hoạt động thể chất làm tăng các chất hóa học trong não giúp dễ ngủ hơn. Ngược lại, tránh xa caffeine vì nó khiến bạn tỉnh táo.
3. Kiểm soát ánh sáng: Ánh sáng buổi tối, đặc biệt từ màn hình điện tử, có thể cản trở sự sản xuất melatonin – hormone điều hòa giấc ngủ. Ngược lại, tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên vào buổi sáng giúp đồng bộ nhịp sinh học và dễ ngủ hơn vào buổi tối.

Một lịch trình ngủ khoa học bao gồm giờ đi ngủ và thức dậy cố định, kết hợp với việc đảm bảo ngủ đủ giấc. Điều này không chỉ giúp bạn cảm thấy tỉnh táo hơn mà còn mang lại nhiều lợi ích lâu dài cho sức khỏe thể chất và tinh thần.

Theo Why do I feel better when I wake myself up instead of relying on an alarm? A neurologist explains the science of a restful night’s sleep