Sốt xuất huyết ngày càng nguy hiểm: Nguyên nhân do đâu?

Theo Thông tấn xã Việt Nam, trong 6 tháng đầu năm 2024, cả nước ghi nhận 30.265 trường hợp mắc sốt xuất huyết, trong đó có 3 ca tử vong, số liệu này có xu hướng giảm so với cùng kỳ năm ngoái.

Dù vậy, các chuyên gia vẫn cảnh báo nguy cơ bùng phát dịch tiềm ẩn tại nhiều nơi. Nhân sự kiện Bộ Y tế phê duyệt vắc xin xuất huyết như một giải pháp tiên tiến giúp công tác phòng chống dịch thêm chủ động, tọa đàm “Phòng chống sốt xuất huyết bền vững: Kết hợp giữa kiểm soát muỗi & tiêm vắc xin dự phòng” đã được tổ chức. Cũng tại chương trình này, các chuyên gia y tế đã lý giải nguyên nhân khiến bệnh sốt xuất huyết ngày càng trở nên nguy hiểm hơn.

Những tác nhân khiến sốt xuất huyết ngày càng nghiêm trọng

Biến đổi khí hậu đã tác động không ít đến mô hình lây truyền và mức độ của các bệnh truyền nhiễm. Sốt xuất huyết cũng là một trong số đó.

Theo bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó chủ tịch thường trực Liên chi hội Truyền nhiễm TP.HCM, nguyên Trưởng Khoa Nhiễm – Thần Kinh, Bệnh Viện Nhi Đồng 1, khi nhiệt độ tăng cao, muỗi sẽ có vòng đời dài hơn, bay được xa hơn, lây truyền và sinh sản nhiều hơn. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ghi nhận trong 10 năm qua, tại châu Âu, do sự nóng lên của trái đất cùng với sự thay đổi của độ ẩm và lượng mưa, vector gây bệnh đã tăng phạm vi địa lý, bằng chứng là chúng đã được tìm thấy ở nhiều khu vực hơn trước. Châu Mỹ cũng đang báo động về tình trạng tăng vọt các ca mắc sốt xuất huyết. Chỉ tính đến tháng 4/2024, khu vực này đã ghi nhận hơn 7,5 triệu ca mắc, cao gấp 3 lần so với năm 2023.

Thêm vào đó, PGS-TS-BS Phạm Quang Thái, Phó trưởng Khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương cho biết thêm, biến đổi khí hậu còn khiến sốt xuất huyết hầu như xảy ra quanh năm. Nếu trước đây, cao điểm dịch thường là từ tháng 7 – 11 hằng năm thì hiện nay, bất kể mùa đông lạnh tại miền Bắc hay mùa khô ở khu vực phía Nam đều ghi nhận ca nhiễm sốt xuất huyết.

Quá trình đô thị hóa cũng là nguyên nhân khiến số ca mắc sốt xuất huyết ngày càng tăng. Sở Y tế TP.HCM vừa đưa ra khuyến cáo, nguy cơ hình thành ổ dịch từ những công trình xây dựng, do có nhiều nước tù đọng lâu ngày. BS Khanh còn cho biết, tốc độ đô thị hóa quá nhanh hoặc quy hoạch không đồng bộ đã tạo điều kiện lý tưởng cho muỗi trú ẩn và sinh sản.

Ngoài ra, như nhiều loại vi rút khác, vi rút sốt xuất huyết cũng có khả năng biến đổi, trở nên khó dự đoán, khó phòng ngừa. Như tại châu Âu, WHO ghi nhận các vector gây bệnh có dấu hiệu tự thay đổi để thích nghi được với điều kiện thời tiết của khu vực này. Hiện có 4 tuýp vi rút gây bệnh sốt xuất huyết, gồm DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4.

Bệnh nhân nhiễm một tuýp vi rút sẽ tạo nên miễn dịch gần như suốt đời với tuýp vi rút đó, tuy nhiên cơ thể chỉ có thể chống lại chính tuýp huyết thanh vi rút đó mà không có miễn dịch với các tuýp vi rút khác. Chính vì vậy, bệnh nhân có thể mắc sốt xuất huyết nhiều hơn một lần trong đời. BS Khanh còn nhấn mạnh, trong lần nhiễm thứ 2, bệnh sẽ có nguy cơ trở nặng cao hơn trước.

Cần chủ động hơn trong phòng dịch

Với kinh nghiệm dịch dễ nhiều năm, BS Thái đánh giá sốt xuất huyết hiện nay hầu như xảy ra quanh năm. Vì vậy, BS Thái nhấn mạnh, công tác giáo dục, tuyên truyền, nâng cao nhận thức về bệnh sốt xuất huyết chưa bao giờ là thừa, cần tận dụng các nền tảng mạng xã hội để phổ cập kiến thức phòng chống dịch thêm hiệu quả. Cùng với đó, cần làm rõ những lầm tưởng về sốt xuất huyết cũng như loại bỏ tâm lý chủ quan của người dân; cả việc phòng chống dịch cũng cần được thực hiện xuyên suốt trong năm, chứ không chỉ tập trung vào mùa cao điểm như trước.

Ngoài ra, với kinh nghiệm nhiều năm giành giật sự sống cho nhiều bệnh nhi mắc sốt xuất huyết, BS Khanh cho rằng rất cần có giải pháp tiên tiến để phòng ngừa sốt xuất huyết chủ động hơn. Đồng thời, theo BS Khanh, phải nắm bắt kịp thời các giải pháp này, giúp giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm và nguy cơ tử vong của bệnh, từ đó giảm tải gánh nặng kinh tế – xã hội – y tế trong suốt nhiều năm qua.

Không chỉ tại Việt Nam, tại Hội nghị thượng đỉnh Sốt xuất huyết châu Á lần 7 vừa tổ chức tại Malaysia, các chuyên gia đánh giá, sốt xuất huyết đang dần trở thành mối đe dọa toàn cầu. Đây không còn là nỗi lo riêng của các quốc gia thuộc vùng khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, đã đến lúc cần sự chung tay của cả nhân loại trong việc đẩy lùi sốt xuất huyết trên toàn cầu.