Robot bà ngoại trở thành điểm tựa tinh thần mới cho người già ở Hàn Quốc
Robot bà ngoại đang thay đổi cuộc sống của nhiều cụ già Hàn Quốc bằng sự hiện diện ấm áp, lời chào mỗi chiều và khả năng xoa dịu nỗi cô đơn tuổi già.
Tại Hàn Quốc, một chú búp bê mềm có đôi mắt cười, giọng nói vui tươi như trẻ nhỏ và được tích hợp trí tuệ nhân tạo đang trở thành “bạn đồng hành” đặc biệt của nhiều cụ già neo đơn.
Được gọi bằng cái tên Hyodol, robot này được thiết kế hoạt động 24h mỗi ngày để trò chuyện, nhắc lịch uống thuốc, theo dõi sức khỏe và quan trọng nhất là xoa dịu cảm giác cô đơn - một vấn đề ngày càng nghiêm trọng ở quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới.
Theo báo cáo đăng trên Tạp chí Y khoa Hàn Quốc tháng 6/2025, mỗi ngày có khoảng 10 người cao tuổi tại Hàn Quốc tử vong do tự tử. Con số này phản ánh một thực trạng nhức nhối rằng người cao tuổi đang đối mặt với trầm cảm, cô lập xã hội và áp lực tài chính trong khi hệ thống hỗ trợ chưa theo kịp tốc độ già hóa dân số.
Xã hội “siêu già” và những đứt gãy trong cấu trúc gia đình
Giáo sư Othelia E. Lee, Đại học North Carolina tại Charlotte, cho biết Hàn Quốc hiện có hơn 10 triệu người từ 65 tuổi trở lên, tương đương 1/5 dân số: “Sự thay đổi diễn ra quá nhanh khiến chính phủ chưa kịp xây dựng hệ thống hưu trí và hỗ trợ phù hợp”.
Nền kinh tế hiện đại đã làm thay đổi mô hình gia đình truyền thống. Số gia đình nhiều thế hệ giảm mạnh và khoảng một phần ba người cao tuổi sống một mình. Cô đơn, khó khăn tài chính và cảm giác trở thành gánh nặng của con cháu là những yếu tố liên quan trực tiếp tới trầm cảm và nguy cơ tự tử.
Có thể bạn sẽ quan tâm: Khi sống lâu không còn là ước mơ của thế hệ trẻ
Trong bối cảnh nguồn nhân lực chăm sóc xã hội không đủ đáp ứng, chính phủ Hàn Quốc bắt đầu hợp tác với các doanh nghiệp công nghệ để tìm giải pháp hỗ trợ người cao tuổi. Và Hyodol là một trong những mô hình được triển khai rộng rãi thông qua các chương trình phúc lợi.
"Bà ơi, con đợi bà cả ngày"
Hyodol là robot hình búp bê cao khoảng 15 đến 20 inch, làm bằng chất liệu mềm, có cảm biến ở đầu và tay. Khi được chạm, robot phản hồi bằng giọng nói trong trẻo như một đứa trẻ bảy tuổi. Đi kèm robot là ứng dụng dành cho gia đình hoặc nhân viên xã hội giúp theo dõi bữa ăn, lịch uống thuốc và gửi cảnh báo khi có bất thường.
Tuy nhiên, điều tuyệt vời nhất mà Hyodol mang lại chính là cảm giác được chào đón và quan tâm. Mỗi khi người cao tuổi mở cửa bước vào nhà, robot sẽ nói: “Bà ơi, con đợi bà cả ngày rồi.”
Theo CEO Jihee Kim, với thiết kế vẻ ngoài đáng yêu như một đứa cháu nhỏ đã giúp người cao tuổi dễ mở lòng và xây dựng mối liên kết: “Nhiều người lớn tuổi không quen dùng, thậm chí là bài trừ thiết bị công nghệ. Nhưng chính nhờ sự dễ thương của robot đã khiến họ mở lòng đón nhận”.
Tính đến tháng 11/2025, hơn 12.000 robot Hyodol đã được phân phối tại Hàn Quốc qua các chương trình phúc lợi. Khoảng 1.000 thiết bị khác được mua trực tiếp bởi các gia đình với giá 1,3 triệu won (khoảng 879 USD).
Một nhân viên xã hội giấu tên chia sẻ rằng Hyodol đã giúp một cụ bà từng nhiều lần nghĩ đến việc tự tử bớt tuyệt vọng và cải thiện tâm trạng đáng kể.
Nghiên cứu năm 2024 do giáo sư Lee thực hiện trên 69 người cao tuổi cũng ghi nhận mức độ trầm cảm giảm và điểm số nhận thức cải thiện sau 6 tuần sử dụng Hyodol. Đặc biệt, một số trường hợp còn trì hoãn nhu cầu vào viện dưỡng lão của các cụ già.
Ranh giới mỏng man giữa hỗ trợ và phụ thuộc
Bên cạnh hiệu quả tích cực, Hyodol cũng tạo ra những băn khoăn về đạo đức và nguy cơ lệ thuộc cảm xúc. Một số người lớn tuổi thật sự xem robot như con cháu của mình, họ đặt tên thân mật hoặc chăm sóc như một đứa trẻ bằng xương bằng thịt.
Có trường hợp một cụ bà đặt tên robot theo người con gái đã mất và dần thu mình, dành toàn bộ thời gian cho robot.
Vấn đề xâm phạm quyền riêng tư cũng được đặt ra nhiều lần. Nhưng theo phản hồi từ phía Hyodol, dữ liệu được ẩn danh và ghi âm chỉ phục vụ cho mục đích huấn luyện nội bộ.
CEO Jihee Kim khẳng định: “Hyodol không phù hợp với tất cả mọi người. Người có khả năng tự chủ cao đôi khi lại thấy robot phiền phức. Người dùng phổ biến nhất hiện nay có độ tuổi trung bình 82."
Xu hướng robot trở thành “thú cưng trị liệu” trên thế giới
Trong khi Hàn Quốc chọn hướng robot mô phỏng trẻ nhỏ, Nhật Bản lại phát triển mô hình robot thú cưng như PARO - chú hải cẩu bông trị liệu không sử dụng ngôn ngữ. Người dùng chỉ có thể tương tác với nó bằng cử chỉ và âm thanh.
Theo giáo sư Takanori Shibata, PARO tạo cảm giác an toàn hơn vì không có rủi ro rò rỉ dữ liệu từ cuộc hội thoại. Robot đã được sử dụng tại Nhật Bản từ năm 2005 và mở rộng sang châu Âu từ năm 2023 để hỗ trợ người cao tuổi, cựu binh và trẻ em có rối loạn phát triển.
Đến nay, PARO có mặt tại hơn 30 quốc gia. Hyodol cũng đang chuẩn bị bước vào thị trường quốc tế, dự kiến thương mại hóa vào năm 2026 với phiên bản AI tùy chỉnh theo từng nền văn hóa.
Robot chăm sóc lên ngôi trong thời đại già hóa dân số
Dù là “cháu nhỏ biết nói” hay “hải cẩu trị liệu”, những robot chăm sóc được tích hợp trí tuệ nhân tạo đang dần trở thành một phần trong bức tranh chăm sóc người cao tuổi toàn cầu. Theo dự báo, thị trường robot hỗ trợ người già có thể đạt 7,7 tỷ USD vào năm 2030.
Trong bối cảnh thế giới tiếp tục già hóa, những giải pháp công nghệ như Hyodol hay PARO mở ra hướng tiếp cận mới cho chăm sóc tinh thần và sức khỏe người cao tuổi.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng công nghệ chỉ đóng vai trò hỗ trợ. Điều người cao tuổi cần nhất vẫn là sự kết nối thật sự từ gia đình, cộng đồng và hệ thống chăm sóc y tế bền vững.
Tóm lại
Robot chăm sóc như Hyodol đang trở thành điểm tựa tinh thần cho nhiều người cao tuổi ở Hàn Quốc trong bối cảnh dân số già hóa nhanh. Những chú robot mềm biết nói giúp nhắc uống thuốc, theo dõi sức khỏe và quan trọng nhất là xoa dịu cảm giác cô đơn ở những người sống một mình.
Một số nghiên cứu cho thấy robot có thể cải thiện tâm trạng và khả năng nhận thức, dù việc phụ thuộc cảm xúc hay vấn đề quyền riêng tư vẫn là điều cần cân nhắc. Không chỉ Hàn Quốc, nhiều quốc gia cũng đang thử nghiệm robot trị liệu như PARO. Xu hướng này cho thấy công nghệ đang trở thành một phần trong mô hình chăm sóc người lớn tuổi của tương lai, nhưng vẫn cần đi cùng sự hỗ trợ thật sự từ gia đình và cộng đồng.
