Mỗi mùa Halloween, những bộ phim kinh dị lại tràn ngập các rạp chiếu. Chúng ta kéo nhau đi xem, hét lên vì sợ nhưng rồi cười vì biết đó chỉ là nỗi sợ tạm thời, nỗi sợ ấy có thể tan biến sau một hai ngày.

Nhưng những nỗi sợ trong cuộc sống hiện đại thì khác, chúng len vào từng đêm mất ngủ, không tiếng gào thét, chỉ là cảm giác bất an lặng lẽ.

Khi nỗi sợ không còn hình thù

Khi còn thơ bé, nỗi sợ của chúng ta có một hình hài thật giản dị. Chúng ta run rẩy trước con ma trong những câu chuyện được bà kể, giật mình vì tiếng cửa kẽo kẹt, hay nín thở trốn ông bà kẹ mà người lớn hay dọa.

Nỗi sợ khi đó là màn đêm, và giải pháp chỉ đơn giản là nhắm chặt mắt, nằm nép bên cạnh mẹ thật yên tâm.

Bây giờ, chúng ta cũng thức giữa đêm khuya. Nhưng chúng ta không còn sợ cái bóng tối ấy, chúng ta trốn trong ánh sáng xanh của màn hình điện thoại.

Nỗi sợ giờ đây không còn là tiếng gió hú. Đó là nỗi sợ bị lãng quên, sợ không đủ tốt, sợ mình thất bại trong thước đo của chính mình.

Nỗi sợ này không mang hình hài, nhưng nó len lỏi vào từng ngóc ngách tâm trí, từ công việc, các mối quan hệ, cho đến từng khoảnh khắc ta đối diện với chính mình trong tấm hình phản chiếu chính mình trên màn hình điện thoại.

Những 'bóng ma vô hình' ám ảnh người trẻ

Những nỗi sợ ấy dường như luôn đeo đuổi chúng ta từng ngày như chiếc bóng ban trưa, và ta thường gọi chúng bằng những cái tên vay mượn của tâm lý học, nhưng cảm nhận chúng bằng chính thực tại trầy xước của mình.

FOMO (Fear of Missing Out) - Nỗi sợ bị bỏ lỡ

FOMO được định nghĩa là cảm giác lo âu dai dẳng rằng người khác có thể đang có những trải nghiệm bổ ích hơn mình, và mình đang bị bỏ lỡ điều đó.

Nỗi sợ này được nuôi lớn bởi mạng xã hội. Mạng xã hội biến mọi trải nghiệm của người khác thành hình ảnh và khoảnh khắc được chia sẻ công khai. Chính sự hiển thị thường xuyên này khiến nhiều người trẻ cảm giác mình không có mặt hoặc bỏ lỡ điều gì đó.

Mỗi khi lướt mạng xã hội, bạn đều thấy người bạn của mình đăng những khoảnh khắc tự học tiếng Anh sau khi tan làm về nhà. Một cảm giác bồn chồn dấy lên. Bạn biết mình cũng cần học, bạn muốn học, nhưng cơ thể đã rã rời sau một ngày dài làm việc. Bạn tự hỏi: "Có phải mình đang tự bào chữa cho sự lười biếng, trong khi mọi người đều đang tiến về phía trước?"

Đó là nỗi sợ khi cuộc sống của những người xung quanh vẫn đang tiến lên từng ngày với những trải nghiệm thú vị, thế nhưng chúng ta vẫn mãi quanh quẩn trong một vùng nước lặng.

Đó là cảm giác trống rỗng khi nhìn thấy những khoảnh khắc nổi bật của mọi người, trong khi thực tại của mình chỉ là công việc lặp lại.

Peer Pressure - Nỗi sợ áp lực đồng trang lứa

Áp lực đồng trang lứa xuất phát từ mong muốn được chấp nhận, được công nhận trong một nhóm xã hội. Áp lực đến từ bạn bè, nhóm cùng tuổi, và từ mạng xã hội.

Bạn cảm thấy mình phải sống như ai đó, mặc như ai đó, đạt như ai đó. Nhìn thấy bạn bè thành công khiến người trẻ vô thức đặt mình vào cuộc so sánh bất tận.

Khi bạn thấy những người bạn cập nhật thông tin được thăng chức, người thì mới tậu một con xe mới, trong khi bạn vẫn đang đừng ở vị trí của một năm trước. Bạn thấy áp lực và sợ hãi rằng mình không bằng bạn bằng bè khi không đạt được những gì mà những người bạn cùng độ tuổi đang có.

Áp lực đồng trang lứa thời 4.0 không còn giới hạn trong một nhóm bạn. Nó đã được toàn cầu hóa. Bạn bè của bạn giờ là hàng ngàn người trên mạng xã hội và nó khuếch đại nỗi sợ này.

Impostor Syndrome - Nỗi sợ mình không đủ giỏi

Đây là hiện tượng tâm lý khi người đạt thành tích vẫn tin rằng thành công của họ chỉ là ngẫu nhiên, rằng “mình không xứng đáng”.

Xã hội đề cao thành tích khiến người trẻ dễ gắn giá trị bản thân với kết quả. Khi thấy người khác giỏi hơn, thành công hơn, cảm giác mình chỉ là kẻ may mắn trở nên rõ rệt.

Một phân tích trên SpringerLink vào năm 2024 cho thấy mạng xã hội là môi trường kích hoạt mạnh nhất hội chứng này, đặc biệt trong nhóm làm việc sáng tạo hoặc học tập cạnh tranh

Impostor syndrome khiến người trẻ sống trong vòng luẩn quẩn của hoài nghi bản thân - dù bạn đã rất cố gắng và rất giỏi vẫn nghĩ mình “chưa đủ”.

Bạn luôn lo lằng rằng mình chưa đủ giỏi. Bạn thấy tin tuyển dụng của công ty trong mơ. Tim bạn đập nhanh, nhưng rồi lại chần chờ không nộp CV vì nghĩ rằng chờ cho CV đẹp thêm chút đã.

Sếp giao cho bạn một dự án đầy thử thách để bạn có cơ hội phát triển hơn, nhưng bạn lại từ chối vì sợ mình làm không nổi.

Bạn tự hứa với mình sẽ chờ đến khi thật giỏi rồi mới nắm bắt cơ hội. Nhưng cái đủ giỏi đó là một vạch đích không bao giờ tới, chỉ còn lại sự bứt rứt và nuối tiếc khôn nguôi cho những gì bạn đã tự tay từ chối, tất cả chỉ vì một nỗi sợ mình không đủ giỏi.

FOBO (Fear of Better Options) - Nỗi sợ bỏ lỡ lựa chọn tốt hơn

Nỗi sợ này sinh ra từ việc có quá nhiều lựa chọn. Đó là cảm giác phân vân thường trực: “Mình chọn công việc này rồi, nhưng liệu có tốt nhất không?”.

Bạn đứng trước vô số ngã rẽ: nghề nghiệp, nơi sống, thậm chí là người yêu. Áp lực phải lựa chọn đúng nhất phát sinh khi xem xét quá nhiều thông tin và so sánh. Điều này khiến người trẻ hoang mang khi phải ra quyết định.

Khi mỗi lựa chọn được biểu diễn như một cơ hội vàng trên mạng xã hội, FOBO càng dễ hình thành. Và nỗi sợ chọn sai còn lớn hơn cả mong muốn được lựa chọn.

FOJI (Fear of Joining In) - Nỗi sợ bị phán xét

Đây là mặt trái của FOMO. Bạn không sợ bị bỏ lỡ, bạn sợ bị nhìn thấy. Bạn sợ nói ra một ý kiến, sợ đăng một tấm hình.

Đây là một dạng lo âu xã hội (social anxiety) của thời đại kỹ thuật số. Nó là nỗi sợ bị soi mói, chỉ trích, hoặc tấn công khi tham gia vào các không gian chung đặc biệt là môi trường trực tuyến, dẫn đến hành vi tự thu mình và im lặng.

Trong một thế giới mà mọi hành động đều có thể bị phán xét, sự ẩn danh trên mạng tạo ra một môi trường phán xét khắc nghiệt. Sự im lặng trở thành một chiếc áo giáp.

FOJI khiến bạn muốn ẩn mình: không dám đăng ảnh, không dám nói, không dám xuất hiện. Trong thế giới nơi ai cũng phải tỏa sáng, nỗi sợ này trở thành một dạng cô lập tinh vi, tự khép mình lại để tránh tổn thương.

Khủng hoảng hiện sinh (Existential Crisis) - Nỗi sợ của sự vô nghĩa

Khủng hoảng hiện sinh là trạng thái tâm lý khi cá nhân đặt câu hỏi sâu sắc về mục đích, giá trị và ý nghĩa của cuộc sống. Triết gia Viktor Frankl mô tả đây là “khoảnh khắc con người nhận ra sự trống rỗng giữa những điều tưởng như đầy đủ”.

Áp lực “phải biết mình là ai”, “phải thành công sớm” khiến nhiều người trẻ lạc lối. Đại dịch, cô lập và công nghệ ảo càng làm rõ cảm giác này: ta có mọi thứ trong tay, nhưng lại chẳng biết sống vì điều gì.

Bạn có trong tay công việc mà nhiều người mơ ước, có nhà, có xe. Bỗng một ngày bạn thấy một sự trống rỗng đến đáng sợ. Bạn không còn cảm giác mong chờ điều gì đó mới nữa, không còn cảm thấy yêu thích công việc mà mình tưởng chừng đam mê nữa.

Đây là "con ma" cuối cùng. Khủng hoảng hiện sinh không ồn ào, nhưng bào mòn. Nó khiến người trẻ tự hỏi: “Nếu mình biến mất, có điều gì thay đổi không?”

5 cách giúp bạn thoát khỏi những nỗi sợ vô hình

Chúng ta không cần phải thoát khỏi chúng. Có lẽ, chúng ta cần học cách đối thoại với chúng, để tìm thấy sự bình yên ngay cả khi chúng còn đó.

Hãy gọi tên nỗi sợ của mình

Điều khiến nỗi sợ trở nên đáng sợ nhất là khi nó vô danh. Đôi khi, bạn thấy tim đập nhanh, đầu nặng trĩu, tâm trí bồn chồn mà không hiểu vì sao. Đó là lúc nỗi sợ vô hình đang chiếm chỗ.

Hãy thử viết xuống: “Tôi đang thật sự sợ điều gì?”. Có thể đó là sợ bị bỏ lại, sợ thất bại, sợ không ai hiểu mình.

Khi bạn gọi tên được nó, não bộ sẽ chuyển từ phản ứng bản năng "chạy trốn" sang trạng thái "đối diện" và bình tĩnh hơn. Đôi khi, gọi đúng tên cảm xúc đã là nửa chặng đường của sự bình yên.

Hãy thử trò chuyện với cảm xúc của mình

Khi đã gọi tên được cảm xúc, hãy thử nói chuyện với nó nhé. hãy cho phép mình được cảm nhận. Buồn thì được buồn, sợ thì cứ sợ, nhưng đừng đồng nhất mình với nỗi sợ đó.

Hãy thử viết nhật ký cảm xúc, chia sẻ với người bạn tin tưởng, hoặc thực hành chánh niệm. Cảm xúc cũng như một đứa trẻ: nếu bạn chịu lắng nghe nó, nó sẽ thôi gào khóc.

Học cách giảm tải cho tâm trí của bạn

Nỗi sợ thường lớn lên trong một tâm trí mệt mỏi. Càng lướt mạng xã hội, càng xem tin tiêu cực, càng để đầu óc xử lý hàng trăm mẩu thông tin, não càng dễ rơi vào trạng thái cảnh giác liên tục.

Giống như một chiếc máy tính mở quá nhiều tab, bạn cần đóng bớt lại. Hãy giới hạn thời gian online, tắt thông báo sau giờ làm, dành vài phút mỗi ngày chỉ để hít thở sâu, không chạm vào điện thoại. Khi bớt bị kích thích, bạn sẽ nhận ra: nỗi sợ không biến mất, nhưng nó không còn điều khiển bạn.

Có thể bạn quan tâm bài viết: Làm sao để vượt qua khi tâm trí quá tải?

Tạo vùng an toàn cho tâm trí bằng một nhịp sống ổn định

Một lịch sinh hoạt đều đặn giúp não cảm thấy an toàn. Những việc tưởng nhỏ như ngủ đủ giấc, ăn sáng đúng giờ, hay đi bộ nhẹ buổi sáng đều gửi tín hiệu cho cơ thể rằng "mọi thứ vẫn ổn".

Hãy tập xây "vùng bình yên" cho riêng mình: một khung giờ cố định để nghỉ ngơi, một góc nhỏ để đọc sách, một thói quen giúp bạn trở lại hiện tại như pha tách trà.

Khi cuộc sống có nhịp điệu, tâm trí sẽ bớt hỗn loạn. Ổn định chính là liều thuốc tốt nhất để hóa giải nỗi sợ.

Thực hành lòng biết ơn

Biết ơn là một trong những cách đơn giản nhất để làm dịu tâm trí. Khi bạn ghi nhận điều tích cực, não sẽ tiết ra các hormone giúp thư giãn và kết nối.

Mỗi ngày, hãy thử viết xuống 3 điều khiến bạn biết ơn: một bữa ăn ngon, một tin nhắn dễ thương, hay đơn giản là buổi sáng có nắng.

Những điều nhỏ ấy chính là "ánh sáng" giúp bạn vượt qua bóng tối của nỗi sợ. Khi trái tim đầy biết ơn, nỗi sợ chẳng còn nhiều chỗ để trú ngụ.

Chúng ta không cần phải xua đuổi những "bóng ma" này. Chúng ta chỉ cần học cách đối thoại với chúng, thấu hiểu chúng, và cuối cùng, chọn sống một cuộc đời chân thật với chính mình, ngay cả khi nỗi sợ vẫn còn đó.