Khám phá mới: RNA mới là thủ phạm gây ra cháy nắng?

Một nghiên cứu mới từ Đại học Copenhagen (Đan Mạch) khẳng định, chính những tổn thương RNA chứ không phải DNA, mới “kích hoạt” tình trạng cháy nắng ở giai đoạn sớm nhất.

Tác nhân sâu xa của cháy nắng không đến từ nhiệt độ mà là từ RNA

Cháy nắng từ lâu được xem như kết quả tất yếu khi làn da phải hứng chịu bức xạ cực tím (UV) quá nhiều. Những vết bỏng rát, ửng đỏ, và cảm giác khó chịu có thể khiến bạn trông giống hệt chú tôm hùm vừa bước ra khỏi lò.

Từ trước đến nay, đa phần các nghiên cứu quy kết nguyên nhân là do sự đứt gãy DNA khiến tế bào chết và sinh ra phản ứng viêm. Thế nhưng, một nghiên cứu mới từ Đại học Copenhagen (Đan Mạch) lại khẳng định chính tổn thương RNA, chứ không phải DNA.

Nghiên cứu này thực hiện trên chuột và tế bào da người chỉ ra rằng, tổn thương RNA thúc đẩy phản ứng viêm nhanh và mạnh mẽ hơn nhiều so với tổn thương DNA. Trong loạt thí nghiệm, nhóm nghiên cứu phát hiện protein ZAK-alpha, vốn nhận diện RNA bất thường, nắm vai trò “công tắc” báo động cho cơ chế viêm. Chuột thiếu ZAK-alpha gần như không hề bị bỏng đỏ sau khi chiếu tia UVB, còn tế bào da người bị tổn thương DNA nhưng không nhiều thay đổi bằng khi RNA bị hỏng.

Cháy nắng không phải là vết thương do nhiệt độ cao, mà do tiếp xúc kéo dài với tia UV bước sóng ngắn (UVB). Tia này có khả năng phá vỡ cấu trúc phân tử, từ protein đến vật liệu di truyền, tức DNA và RNA.

Trước đây, khoa học tập trung vào tổn thương DNA vì nó dẫn đến đột biến có thể di truyền, từ đó gây ung thư da. Còn RNA, hay “bản sao tạm thời” của gene, trước giờ chỉ được coi là phụ, vì hỏng RNA không trực tiếp gây đột biến vĩnh viễn.

Tuy nhiên, nhóm của nhà sinh học phân tử Anna Constance Vind nhận thấy rằng, khi RNA bị đứt gãy, các ribosome (còn gọi là bộ máy dịch mã) sẽ “khựng” lại, khiến protein ZAK-alpha hiểu nhầm đây là mối nguy khẩn cấp. Kết quả là hệ miễn dịch vùng da kích hoạt, dẫn đến hàng loạt phản ứng viêm nhằm “sửa chữa” những hư tổn, từ đó gây nên quá trình ấy khiến da ửng đỏ, đau rát.

Các nhà khoa học cũng chỉ ra chuỗi hoạt động miễn dịch này diễn ra rất nhanh, đôi lúc trước khi DNA kịp hư hại nhiều. Điều này dẫn đến ý tưởng: vì sao thiên nhiên lại “chọn” giám sát RNA để bật cảnh báo thay vì đợi DNA bị phá hỏng? Có thể đây là một cơ chế tiến hóa giúp cơ thể phản ứng nhanh với tác nhân có hại từ môi trường, ngăn những hậu quả nghiêm trọng hơn về sau.

Định hướng phòng ngừa và chữa trị

Cháy nắng tưởng chừng chỉ đơn giản là làn da đỏ rát, nhưng thực tế lại vô cùng phức tạp. Bên cạnh các yếu tố như nhiệt, mất nước, hoạt động của gốc oxy tự do, RNA bị biến đổi giờ đây được xem là một đầu mối quan trọng. Nếu kết quả này được xác nhận thêm, các liệu pháp “chặn đứng” tín hiệu RNA có thể trở thành hướng mới giúp giảm triệu chứng cháy nắng hoặc hỗ trợ các bệnh lý da liễu liên quan đến bức xạ Mặt Trời.

Nhìn rộng hơn, khám phá về ZAK-alpha còn có khả năng áp dụng vào nhiều mặt khác của y học. Bất kỳ tình huống nào có sự tổn thương RNA đều có thể kích hoạt quá mức phản ứng miễn dịch, tiềm ẩn nguy cơ gây viêm mãn tính. Hướng nghiên cứu nhằm kiểm soát hoặc giảm thiểu hoạt động của protein này có thể đem lại lợi ích cho nhiều căn bệnh do viêm gây ra.

Trong bức tranh an toàn sức khỏe cộng đồng, hiểu rõ hơn cơ chế cháy nắng không chỉ ngăn những vết đỏ rát tức thời. Việc bảo vệ da trước UVB cũng giảm thiểu nguy cơ ung thư da, đặc biệt ở những ai làm việc lâu ngoài trời hoặc thường xuyên đi biển. Nếu tương lai có các loại thuốc chống cháy nắng mới dựa trên phát hiện này, đó sẽ là bước tiến đáng kể trong việc duy trì một làn da khỏe mạnh.