Cách xử lý nhanh cứu ‘não’ khi đột quỵ

Đột quỵ để lại nhiều hậu quả nặng nề khi có tỷ lệ tử vong cao và người may mắn sống sót cũng thường gặp những di chứng như liệt nửa người, suy giảm trí nhớ… Khi bị đột quỵ, việc xử trí kịp thời là cực kỳ quan trọng.

Đột quỵ (tai biến mạch máu não), xảy ra đột ngột do mạch máu nuôi não bị tắc nghẽn hoặc bị vỡ khiến não không được cung cấp máu, làm cho tế bào não bị thiếu ô-xy và chất dinh dưỡng. Hậu quả là tế bào não ngưng hoạt động rồi chết đi trong vòng vài giây đến vài phút (nếu sự cung cấp máu không được phục hồi ngay sau đó).

Phân loại và dấu hiệu nhận biết
Tùy nguyên nhân gây nên là mạch máu nuôi não bị tắc hay bị vỡ, có thể có những dạng đột quỵ sau:

1. Cơn thoáng thiếu máu não:

Mạch máu não bị tắc nhưng lại được tự thông nhanh chóng nên não không bị chết. Nhờ đó, các triệu chứng nhanh chóng phục hồi hoàn toàn trong 24 giờ. Tuy vậy, nguy cơ tái phát rất cao, dễ bị các cơn thiếu máu tương tự hoặc trở thành nhồi máu não không hồi phục được. Vì vậy, mặc dù hồi phục nhưng người bệnh vẫn phải đi khám chuyên khoa thần kinh, làm các xét nghiệm tìm nguyên nhân và tầm soát yếu tố nguy cơ để có thể có kế hoạch điều trị phòng ngừa hữu hiệu.

2. Nhồi máu não – thiếu máu não:

Mạch máu não bị tắc kéo dài làm não thiếu máu nuôi khiến tế bào não bị hoại tử, chết đi.

3. Xuất huyết não – chảy máu não: Mạch máu trong não bị vỡ, máu không đến nuôi não được mà chảy tràn ra, chèn ép não làm não bị hư hại. Vỡ mạch máu não thường do: – Tăng huyết áp: Là nguyên nhân chính, xảy ra khi tăng huyết áp lâu ngày không chữa trị tốt. Huyết áp tăng cao lâu ngày làm mạch máu thường xuyên bị căng, dẫn tới rạn nứt, tổn thương thành mạch máu, tạo ra các chỗ phình nhỏ, đến lúc nào đó sẽ vỡ ra. – Nguyên nhân khác: dị dạng mạch máu não, thoái hóa mạch máu não, u não, máu khó đông…

Các triệu chứng thường gặp của đột quỵ gồm:

– Đột ngột có cảm giác tê hay yếu, liệt ở mặt, tay chân ở một nửa bên của cơ thể.
– Đột ngột không nói được, nói đớ, nói ngọng hoặc nói nhảm.
– Đột ngột nhìn mờ, không nhìn được rõ hoặc mù một mắt.
– Đột ngột nhức đầu dữ dội, có thể có nôn ói, hoặc co giật.
– Lú lẫn, hôn mê. Phải nghĩ đến đột quỵ nếu một hoặc nhiều triệu chứng trên xuất hiện đột ngột, ở người đang có vẻ khỏe mạnh khi đang nghỉ ngơi, ngủ hoặc đang làm việc bình thường.

Làm gì với người bị đột quỵ? Cần thực hiện các biện pháp sơ cấp cứu sau:

– Nhanh chóng đỡ người bệnh, tránh để họ bị té ngã, chấn thương.
– Để người bệnh nằm chỗ thoáng, nghiêng qua một bên nếu nôn ói; móc hết đàm nhớt cho bệnh nhân dễ thở.
– Gọi số điện thoại cấp cứu khẩn cấp 115 hoặc đưa ngay người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất. Để người đột quỵ ở nhà càng lâu thì phần não bị chết càng lớn, không thể chữa trị phục hồi được. Chỗ não bị hư sau đó còn bị sưng, nguy hiểm đến tính mạng.
– Nếu bệnh viện gần nhà đủ điều kiện chữa trị thì không nên đi xa, trừ khi bác sĩ chỉ định, vì di chuyển xa càng có thể làm bệnh nặng hơn.
Lưu ý tuyệt đối không:
– Không tự ý cho uống hoặc nhỏ thuốc hạ huyết áp hay bất kỳ loại nào khác, nhất là các thuốc dân gian chưa được kiểm chứng.

– Không phí thời gian để chờ người bệnh khỏe lại vì trong điều trị đột quỵ, thời gian là “vàng” của não.

– Không cạo gió, cắt lễ, chích kim vào đầu ngón tay, bấm huyệt nhân trung, cúng vái…

Bệnh nhân và người thân cần làm gì sau khi xuất viện?
– Uống thuốc theo toa.

– Tái khám đúng hẹn để được điều trị liên tục, điều chỉnh thuốc phù hợp với tình trạng lúc đó. Thảo luận với bác sĩ điều trị để chọn nơi tái khám tốt và thuận tiện nhất.

– Tập vận động tại nhà hoặc tại phòng tập vật lý trị liệu.

– Cố gắng cho bệnh nhân tự làm các hoạt động sinh hoạt hàng ngày với sự trợ giúp của thân nhân để có thể hồi phục sớm và sống độc lập.

– Cho bệnh nhân ăn uống theo đúng chế độ được hướng dẫn.

– Động viên, khuyến khích bệnh nhân tập luyện.

– Một số bệnh lý phải điều trị liên tục suốt đời như: tăng huyết áp, đái tháo đường, xơ vữa động mạch, bệnh tim mạch…

– Tránh một sai lầm thường mắc: tự ý ngưng điều trị khi thấy trong người khỏe khoắn vì cho là mình đã hết bệnh.

Phòng ngừa tái phát
Người đã bị đột quỵ một lần sẽ có nguy cơ tái phát cao ngay từ những ngày đầu và trong suốt thời gian sống còn lại. Do đó, phải chú ý điều trị tích cực để phòng ngừa bằng cách thực hiện đồng thời:

– Thay đổi lối sống: tránh lối sống ít vận động; giảm cân, chống béo phì bằng cách tăng cường tập thể dục, vận động; làm việc nhẹ nhàng vừa sức; không ăn nhiều mỡ béo, chất ngọt, chất đường, bột; không ăn thức ăn nhiều mắm muối; ăn nhiều rau, củ, trái cây.

– Điều trị bệnh tăng huyết áp nếu có bệnh. Giữ huyết áp ổn định với mức huyết áp lý tưởng cho mọi lứa tuổi là không quá 120/80mmHg. Muốn vậy, ngoài việc thay đổi lối sống, cần có chế độ ăn giảm muối, theo dõi huyết áp định kỳ và uống thuốc theo toa hằng ngày cùng tái khám theo lịch.

– Điều trị đái tháo đường nếu có, bằng cách ăn uống đúng chế độ, chia nhỏ bữa ăn, uống hoặc chích thuốc đầy đủ theo toa, tái khám và xét nghiệm đường máu định kỳ.

– Điều chỉnh các yếu tố nguy cơ khác như chữa tăng cholesterol máu, bỏ thuốc lá, ngưng rượu, điều trị bệnh tim nếu có. – Với bệnh nhân nhồi máu não, cần uống thêm aspirin hoặc các thuốc khác có tác dụng tương tự để phòng ngừa tắc mạch máu.

My Châu

Theo Suckhoeonline