Bệnh zona thần kinh (giời leo): nhận thức đúng để phòng tránh, điều trị kịp thời

Bệnh zona thần kinh (giời leo, herpes zoster) là bệnh thường gặp, tuy nhiên nhận thức về bệnh ở nhiều người dân Việt Nam có thể chưa đầy đủ hoặc chưa chính xác, dẫn đến việc không điều trị kịp thời và đúng cách.

Nguyên nhân, triệu chứng và điều cần lưu ý

Nguyên nhân bệnh do tái hoạt virus varicella-zoster gây ra, virus này đã từng gây bệnh thủy đậu trong quá khứ. Sau khi mắc thủy đậu, virus có thể tồn tại ở các hạch thần kinh cảm giác ở trạng thái tiềm ẩn và có thể tái hoạt động khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc khi có những yếu tố kích thích khác.

Các triệu chứng của zona thần kinh như sau: bệnh không chỉ là một vết mẩn ngứa nhẹ mà có thể biểu hiện bằng các bệnh cảnh đa dạng từ nhẹ đến nghiêm trọng. Thường gặp nhất là viêm dây thần kinh cấp tính, bắt đầu bằng cảm giác đau, ngứa hoặc rát ở một khu vực nhất định trên cơ thể, thường là ở một bên cơ thể dọc theo dây thần kinh.

Sau đó, phát ban và các mụn nước nhỏ xuất hiện, các mụn nước này có thể bị vỡ, đóng vảy và sau đó lành lại trong vài tuần. Một số ít trường hợp nghiêm trọng, virus có thể gây ra viêm giác mạc, viêm kết mạc, hoại tử võng mạc cấp tính đe dọa thị lực, zona ở tai gây liệt mặt và giảm thính lực hoặc có thể xâm nhập vào thần kinh trung ương gây viêm màng não, viêm não, viêm tủy.

Cần lưu ý là một số người nghĩ rằng bệnh không gây biến chứng nghiêm trọng hoặc bệnh sẽ tự khỏi và không gây ảnh hưởng lâu dài. Thực tế, bệnh có thể gây ra đau thần kinh sau zona, nhiễm trùng da, và các vấn đề về thị giác và thính giác.

Đau thần kinh sau zona có thể kéo dài nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Ngoài ra, cần phải tránh việc tự điều trị bằng các “phương pháp dân gian” thiếu kiểm chứng như bôi thuốc lá, lá cây hoặc các chất lạ lên vết zona, bởi điều này có thể làm tình trạng tồi tệ hơn và gây nhiễm trùng.

Những hậu quả, di chứng bệnh zona thần kinh

Bệnh zona thần kinh có thể gây ra nhiều hậu quả và di chứng mà người dân cần hiểu rõ để nhận biết và điều trị kịp thời. Dưới đây là một số di chứng và hậu quả quan trọng của bệnh:

– Đau thần kinh sau zona (Postherpetic Neuralgia – PHN): đây là di chứng phổ biến nhất và gây đau đớn nhiều nhất. Đau có thể kéo dài từ vài tháng đến nhiều năm sau khi các mụn nước đã lành. Cơn đau có thể rất nghiêm trọng và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

– Nhiễm trùng da: các mụn nước do zona thần kinh có thể bị nhiễm trùng nếu không được chăm sóc đúng cách, dẫn đến viêm nhiễm nặng hơn và thậm chí có thể gây sẹo.

– Ảnh hưởng đến mắt (Zona thần kinh ở mắt – Ophthalmic Zoster): nếu zona thần kinh xuất hiện ở vùng mắt, nó có thể gây viêm kết mạc, viêm giác mạc, và trong trường hợp nghiêm trọng hơn, có thể dẫn đến mất thị lực hoặc các vấn đề thị giác lâu dài

– Ảnh hưởng đến thính giác và thăng bằng (Zona thần kinh ở tai – Ramsay Hunt Syndrome): khi virus ảnh hưởng đến dây thần kinh mặt và tai, nó có thể gây ra đau tai, mất thính giác, chóng mặt và mất thăng bằng

– Viêm não và viêm màng não: mặc dù hiếm, nhưng zona thần kinh có thể dẫn đến viêm não hoặc viêm màng não, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch suy yếu. Đây là các biến chứng nghiêm trọng có thể đe dọa tính mạng.

– Yếu hoặc liệt cơ: trong một số trường hợp, zona thần kinh có thể ảnh hưởng đến các dây thần kinh vận động, gây yếu hoặc liệt cơ ở vùng bị ảnh hưởng.

– Các vấn đề về tâm lý: cơn đau kéo dài và các biến chứng khác có thể dẫn đến stress, lo âu, trầm cảm và ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của người bệnh.

Tại sao bệnh zona thần kinh lại chưa nhận được sự chú ý và tuyên truyền rộng rãi?

Bệnh zona thần kinh chưa nhận được sự chú ý và tuyên truyền rộng rãi vì một số lý do sau:

– Thiếu thông tin và nghiên cứu: bệnh zona thần kinh không phải là một bệnh mới, nhưng sự nghiên cứu và thông tin về bệnh này chưa được đầy đủ và phổ biến so với các bệnh khác như ung thư, tiểu đường, hoặc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác.

– Mặc dù bệnh zona thần kinh có thể gây ra đau đớn và biến chứng nghiêm trọng, nhưng nó thường không gây tử vong. Do đó, trong một số trường hợp, nó không được coi là ưu tiên hàng đầu trong các chiến dịch y tế công cộng.

– Nhiều người dân không nhận thức được tầm quan trọng của việc nhận biết và điều trị kịp thời bệnh zona thần kinh, dẫn đến việc bệnh không được phát hiện và điều trị đúng cách.

Có thể tăng cường tuyên truyền để nâng cao nhận thức cho người dân về bệnh zona thần kinh thông qua các biện pháp sau:

– Chiến dịch truyền thông: tổ chức các chiến dịch truyền thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng như truyền hình, radio, báo chí, và mạng xã hội để cung cấp thông tin về nguyên nhân, triệu chứng, và biện pháp phòng ngừa và điều trị bệnh zona thần kinh.

– Giáo dục cộng đồng: tổ chức các buổi hội thảo, lớp học và các chương trình giáo dục sức khỏe tại cộng đồng, trường học, và nơi làm việc để nâng cao nhận thức và kiến thức về bệnh.

– Đào tạo cho nhân viên y tế: tăng cường đào tạo cho các bác sĩ, y tá và nhân viên y tế về cách nhận biết, chẩn đoán và điều trị bệnh zona thần kinh, cũng như cách tư vấn cho bệnh nhân về các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả.

– Khuyến khích tiêm vắc xin: quảng bá và khuyến khích tiêm vắc xin phòng bệnh thủy đậu và zona thần kinh cho những người có nguy cơ cao, đặc biệt là người lớn tuổi và những người có hệ miễn dịch yếu.

BS CKI. NGUYỄN VĨNH THÀNH