Bác sĩ Bệnh viện Đại học Y dược giải đáp vì sao nên tiêm phòng phế cầu khuẩn ở người lớn tuổi

Nhiều người nghĩ rằng vắc-xin phế cầu khuẩn chỉ dành cho trẻ con, trên thực tế, ‘combo’ phế cầu khuẩn cộng kèm cúm mùa dẫn đến viêm phổi đang hoành hành ở mọi lứa tuổi.

Vi khuẩn phế cầu “chực chờ” trong vùng mũi – họng chúng ta

Phế cầu khuẩn (có tên khoa học là Streptococcus pneumoniae) là một loại vi khuẩn thường khu trú trong vùng mũi – họng của con người, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người già. Khi hệ miễn dịch của chúng ta suy yếu, loại vi khuẩn này có thể gây ra nhiều bệnh nghiêm trọng, từ viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa cho đến nhiễm trùng huyết, với tỷ lệ tử vong đáng báo động nhất là ở nhóm có nguy cơ cao.

Có thể bạn chưa biết, 40 – 70% người khỏe mạnh đều có sự hiện diện của vi khuẩn phế cầu trong người, chỉ là bởi vì khỏe mạnh nên chúng chưa ‘có dịp’ hoành hành. Nói đến đây chắc bạn cũng hiểu rằng, chỉ cần chúng ta không còn khỏe mạnh, hay hệ miễn dịch suy giảm, lập tức vi khuẩn này hoàn toàn có thể ‘trỗi dậy’ và tấn công chúng ta. Đó là lí do vì sao, ở những nhóm có nguy cơ cao như trẻ em hay người cao tuổi cần có một sự quan tâm bảo vệ và chăm sóc đặc biệt.

Theo ThS BS. Nguyễn Hiền Minh, Phó Trưởng Đơn vị Tiêm chủng, Bệnh viện Đại học Y dược TP. Hồ Chí Minh, vi khuẩn phế cầu có thể gây ra vô vàn căn bệnh nguy hiểm:

• Viêm phổi: Gây sốt cao, ho, khó thở, nếu không phát hiện sớm có thể dẫn đến suy hô hấp. Trong thời gian vừa qua khi thời tiết thất thường cộng kèm với virus cúm mùa đang phát triển, không khó để đọc những tin tức về ‘combo’ kết hợp giữa phế cầu và virus cúm.
• Viêm màng não: Biểu hiện bằng sốt cao, nhức đầu, rối loạn tri giác, có thể gây tổn thương thần kinh lâu dài.
• Viêm tai giữa: Chủ yếu gặp ở trẻ nhỏ, có thể gây mất thính giác nếu không điều trị kịp thời.
• Viêm xoang, viêm nội tâm mạc, viêm khớp nhiễm trùng: Các bệnh lý này cũng có thể bắt nguồn từ phế cầu khuẩn, gây biến chứng nghiêm trọng.
• Nhiễm trùng huyết: Tỷ lệ tử vong có thể lên đến 20% nếu không được điều trị đúng cách.

Phế cầu khuẩn là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi, với một con số lên đến khoảng 500.000 ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu. Đặc biệt, khi đồng nhiễm với Covid-19, tỷ lệ tử vong có thể cao gấp 8 lần bình thường. Ngoài ra, do tình trạng kháng kháng sinh ngày càng gia tăng, việc điều trị nhiễm trùng do phế cầu trở nên khó khăn và tốn kém hơn bao giờ hết.

Vắc-xin phế cầu khuẩn không chỉ là ‘vắc-xin trẻ con’

Theo ThS BS. Nguyễn Hiền Minh, trẻ từ khi sinh ra sẽ được tiêm vắc-xin phế cầu ở khoảng 2 tháng tuổi. Tuy nhiên, nhiều người lại thường lầm tưởng rằng phế cầu là loại vi khuẩn chỉ xuất hiện ở trẻ con và người lớn với sức khỏe miễn dịch tốt hơn sẽ không diễn tiến bệnh nặng. Đó là quan niệm sai lầm.

Trên thực tế, bác sĩ Minh chia sẻ, vi khuẩn phế cầu hoàn toàn có thể gây ra rất nhiều bệnh nguy hiểm và đang có xu hướng gia tăng đặc biệt ở người lớn tuổi. Đây cũng đồng thời là nhóm có hệ miễn dịch suy yếu, do đó tốc độ từ khi nhiễm bệnh cho đến khi có những biểu hiện nặng là rất nhanh và sẽ không ‘trở tay’ kịp.

“Chúng ta hãy để ý đến sức khỏe của người lớn tuổi trong nhà một chút xíu. Vi khuẩn phế cầu khắp ở mọi nơi trong không khí xung quanh chúng ta, vì vậy rất dễ mang vi khuẩn phế cầu ở vùng hầu họng. Chỉ cần hệ miễn dịch suy yếu là vi khuẩn phế cầu sẽ bắt đầu bùng lên và nó sẽ tấn công vào người lớn tuổi. Những bệnh lý nặng gọi là phế cầu khuẩn xâm lấn như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết sẽ đẩy cao nguy cơ tử vong, nhất là ở người lớn tuổi có bệnh lý nền.”

Hiện nay ở Việt Nam, theo nghiên cứu của Viện Dân số, Sức khỏe và Phát triển đăng tải trên báo VnExpress, 62,3% người cao tuổi Việt Nam mắc bệnh tăng huyết áp và chỉ 86,3% trong số đó tiếp cận y tế. 67% người già sức khỏe yếu và rất yếu. Trung bình một người lớn tuổi mắc ba chứng bệnh cần theo dõi, chăm sóc y tế.

Tiêm phòng vắc-xin phế cầu khuẩn là một biện pháp hữu hiệu giúp phòng ngừa nguy cơ bùng phát các bệnh liên quan đến vi khuẩn phế cầu cũng như hệ quả khó lường mà nó có thể gây ra. Hiện ở Việt Nam đang có 2 loại vắc-xin cho người lớn là Prevenar 13 (phòng 13 chủng phế cầu 13) và vắc-xin Pneumovax 23 (Mỹ, phòng 23 chủng phế cầu).

Bác sĩ Minh cũng cho biết thêm: “Trong môi trường làm việc đặc biệt là nơi tập trung đông người đòi hỏi giao tiếp, khi đó nguy cơ mắc những cái bệnh lý lây truyền qua đường hô hấp sẽ tăng lên. Mọi người lưu ý xem bản thân có tiêm vắc-xin phế cầu khuẩn chưa, có tiêm vắc-xin cúm định kỳ mỗi năm hay không.”

“Với người lớn tuổi, chúng ta sẽ có những vắc-xin sẽ phải tiêm nhắc và thậm chí là phải ưu tiên khi mà hệ miễn dịch của họ sẽ yếu dần, ví dụ như vắc-xin cúm, phế cầu, ho gà…” Và điều quan trọng theo bác sĩ Minh là hãy đến trung tâm y tế để được các bác sĩ tiêm chủng thăm khám và tư vấn phù hợp với thể trạng của từng cá nhân.