“Baby Blues” và trầm cảm sau sinh khác nhau ở đâu?

Ngay sau khi em bé chào đời, hầu hết các bà mẹ mới đều trải qua những biến động cảm xúc bất ngờ, gọi chung là “baby blues”. Tuy nhiên, với khoảng 1/7 số phụ nữ, sự thay đổi tâm trạng ngắn hạn này không tự biến mất mà có thể tiến triển thành trầm cảm sau sinh.

Từ “Baby Blues” đến trầm cảm sau sinh

“Baby blues” có thể biểu hiện bằng những cơn khóc không rõ nguyên do, lo lắng, mất ngủ và dễ cáu kỉnh, nhưng chúng thường lắng xuống trong vài tuần đầu sau sinh. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự sụt giảm đột ngột hormone và căng thẳng khi đón nhận vai trò mới.

Trong khi đó, trầm cảm sau sinh không chỉ kéo dài hơn mà còn có triệu chứng nặng nề hơn, như cảm giác vô giá trị, tội lỗi, khó kết nối với con và thậm chí xuất hiện ý nghĩ hại bản thân hoặc em bé. Ở mức độ cực đoan, một số trường hợp hiếm gặp có thể rơi vào rối loạn loạn thần sau sinh, cần can thiệp y tế khẩn cấp.

Nghiên cứu cho thấy đến 85% phụ nữ sau sinh gặp “baby blues”. Mặc dù tỷ lệ này rất phổ biến, nhiều người vẫn không chia sẻ hoặc đơn giản là không nhận ra điều gì đang diễn ra với mình. Họ cũng dễ ngại tìm kiếm hỗ trợ vì áp lực văn hóa, sợ “mang tiếng” không phải người mẹ lý tưởng.

Các bác sĩ sản phụ khoa và chuyên gia tâm thần học đã nỗ lực phân định ranh giới giữa “baby blues” và trầm cảm sau sinh. Nói một cách đơn giản, nếu cảm giác buồn bã, hoảng loạn vẫn tiếp tục hoặc nghiêm trọng hơn sau vài tuần, có khả năng bà mẹ đang ở ngưỡng trầm cảm.

Một dấu hiệu khác là khả năng duy trì sinh hoạt hằng ngày. Nếu “baby blues” vẫn cho phép bạn chăm con và lo liệu mọi việc cần thiết, trầm cảm lại khiến bạn bất lực trong ngay cả những hành động cơ bản như tắm rửa hay ăn uống.

Đối phó với tinh thần không ổn định sau sinh

Theo StatPearls, trầm cảm sau sinh cũng có thể bộc phát muộn đến cả năm sau sinh, đặc biệt ở những người có tiền sử rối loạn tâm thần, trầm cảm hoặc gia đình có tiền sử bệnh tâm lý. Các yếu tố hoàn cảnh như sinh đôi, làm mẹ lần đầu hoặc thiếu mạng lưới hỗ trợ (bạn bè, gia đình) cũng làm tăng nguy cơ. Điều thú vị là không chỉ phụ nữ mà cả đàn ông cũng có thể rơi vào trầm cảm sau sinh, do gián đoạn giấc ngủ và thay đổi vai trò xã hội.

Vì “baby blues” thường tự khỏi, không cần can thiệp y tế, bạn có thể áp dụng một số biện pháp như:

• Nghỉ ngơi bất cứ khi nào có thể.
• Nhờ hỗ trợ từ người thân, bạn bè để chăm bé và việc nhà.
• Ăn uống lành mạnh, bổ sung đủ nước.
• Tìm kiếm các nhóm hỗ trợ (trực tiếp hoặc trực tuyến) cho mẹ bỉm sữa.
• Hạn chế so sánh mình với những hình ảnh “hoàn hảo” trên mạng xã hội, vì chúng không phải lúc nào cũng phản ánh thực tế.

Khi “baby blues” không kết thúc sớm, điều quan trọng là nhanh chóng đi khám để được chẩn đoán chính xác. Các bác sĩ có thể sử dụng bảng đánh giá Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS) để sàng lọc. Phác đồ điều trị thường bao gồm:

• Thuốc chống trầm cảm hoặc chống lo âu (nhóm SSRI). Đây là phương pháp an toàn cho phụ nữ đang cho con bú, giúp giảm bớt các triệu chứng buồn bã, lo lắng kéo dài.
• Zuranolone (Zurzuvae): Dòng thuốc uống đầu tiên được FDA phê duyệt để điều trị trầm cảm sau sinh. Thuốc có tác dụng nhanh nhưng cần theo dõi kỹ lưỡng về ảnh hưởng đến sữa mẹ.
• Tư vấn tâm lý: Phương pháp trị liệu như Cognitive Behavioral Therapy (CBT) hỗ trợ thay đổi suy nghĩ và hành vi, giúp thiết lập cơ chế đối phó lành mạnh.

Không điều trị trầm cảm sau sinh không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của mẹ mà còn gián tiếp tác động xấu đến sự phát triển thể chất và tinh thần của bé. Trầm cảm sau sinh có thể gây trở ngại trong việc hình thành gắn kết giữa mẹ và con, thậm chí gây ra hậu quả dài hạn về mặt hành vi và cảm xúc khi trẻ lớn lên.

Đừng ngại giãi bày với bác sĩ sản phụ khoa, chuyên gia tâm lý hay người thân cận về những gì mình đang phải gánh chịu.