Chủ đề

Đều là sốt, nhưng sốt rét và sốt xuất huyết có điểm gì khác nhau?

Nhân Ngày thế giới phòng chống sốt rét 25/4, hãy cùng Doctor247 tìm hiểu xem ngoài sốt thì sốt rét và sốt xuất huyết có điểm gì khác nhau.

Sốt rét và sốt xuất huyết là hai bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do muỗi truyền, phổ biến tại các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, bao gồm cả Việt Nam.

Mặc dù có những triệu chứng tương đồng như sốt cao và đau nhức cơ thể, nhưng hai bệnh này khác biệt rõ rệt về nguyên nhân, vector truyền bệnh, thời gian ủ bệnh, triệu chứng đặc trưng, phương pháp điều trị và phòng ngừa.

Việc hiểu rõ những điểm khác biệt này là điều cần thiết để chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả.

Tình hình sốt rét và sốt xuất huyết

Sốt rét: Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2022 có khoảng 249 triệu ca mắc sốt rét trên toàn cầu, với hơn 608.000 ca tử vong, chủ yếu ở trẻ em dưới 5 tuổi tại châu Phi.
Sốt xuất huyết: WHO ước tính mỗi năm có khoảng 96 triệu ca sốt xuất huyết có triệu chứng, với khoảng 40.000 ca tử vong. Bệnh đang gia tăng nhanh chóng tại các khu vực đô thị của châu Á và châu Mỹ Latinh.

Nguyên nhân và vector truyền bệnh

Sốt rét: Gây ra bởi ký sinh trùng Plasmodium, chủ yếu là Plasmodium falciparum, truyền qua vết đốt của muỗi Anopheles cái. Muỗi Anopheles hoạt động mạnh vào ban đêm và thường sinh sống ở khu vực nông thôn hoặc vùng rừng núi.

Sốt xuất huyết: Gây ra bởi virus dengue (DENV), thuộc họ Flavivirus, với bốn chủng huyết thanh khác nhau. Virus này được truyền qua muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus, hoạt động chủ yếu vào ban ngày, đặc biệt là sáng sớm và chiều tối. Muỗi Aedes thường sinh sản trong nước sạch đọng lại trong các vật dụng như chậu hoa, lốp xe, hoặc bình chứa nước quanh nhà.

Thời gian ủ bệnh và triệu chứng

Sốt rét:
- Thời gian ủ bệnh: Khoảng 7–30 ngày sau khi bị muỗi đốt.
- Triệu chứng: Sốt cao theo chu kỳ (thường mỗi 48–72 giờ), ớn lạnh, đổ mồ hôi, đau đầu, buồn nôn, nôn mửa, mệt mỏi, đau cơ, tiêu chảy và trong trường hợp nặng có thể dẫn đến thiếu máu, vàng da, suy thận hoặc hôn mê.
Sốt xuất huyết:
- Thời gian ủ bệnh: Khoảng 4–10 ngày sau khi bị muỗi đốt.
- Triệu chứng: Sốt cao đột ngột, đau đầu dữ dội, đau sau hốc mắt, đau cơ và khớp, buồn nôn, nôn mửa, phát ban, sưng hạch bạch huyết, giảm tiểu cầu dẫn đến chảy máu cam, chảy máu chân răng, hoặc chảy máu dưới da. Trong trường hợp nặng, có thể tiến triển thành sốt xuất huyết Dengue với nguy cơ sốc và tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Phương pháp chẩn đoán

Sốt rét: Được chẩn đoán thông qua xét nghiệm máu để phát hiện ký sinh trùng Plasmodium dưới kính hiển vi hoặc bằng các xét nghiệm nhanh phát hiện kháng nguyên.
Sốt xuất huyết: Chẩn đoán dựa trên xét nghiệm huyết thanh học để phát hiện kháng thể IgM và IgG, xét nghiệm PCR để phát hiện RNA của virus, hoặc xét nghiệm NS1 để phát hiện kháng nguyên virus trong giai đoạn đầu của bệnh.

Điều trị

Sốt rét: Có thể điều trị hiệu quả bằng thuốc chống sốt rét như artemisinin và các dẫn xuất của nó. Việc lựa chọn thuốc phụ thuộc vào loài Plasmodium gây bệnh và mức độ kháng thuốc tại khu vực nhiễm bệnh. Điều trị sớm và đúng cách có thể ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
Sốt xuất huyết: Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Việc điều trị chủ yếu là hỗ trợ, bao gồm nghỉ ngơi, bù nước và điện giải, theo dõi sát tình trạng lâm sàng và xét nghiệm máu để phát hiện sớm các dấu hiệu cảnh báo như giảm tiểu cầu, tăng hematocrit, chảy máu và dấu hiệu sốc.

Phòng ngừa

Sốt rét:
- Sử dụng màn ngủ tẩm hóa chất diệt muỗi.
- Phun thuốc diệt muỗi trong nhà và xung quanh khu vực sinh sống.
- Sử dụng thuốc phòng ngừa (chemoprophylaxis) khi đi đến vùng có nguy cơ cao.
- Mặc quần áo dài tay và sử dụng thuốc chống muỗi.
Sốt xuất huyết:
- Loại bỏ các vật dụng chứa nước đọng quanh nhà để ngăn muỗi sinh sản.
- Sử dụng bình xịt muỗi, nhang muỗi và vợt điện để tiêu diệt muỗi trưởng thành.
- Mặc quần áo dài tay và sử dụng thuốc chống muỗi, đặc biệt là vào ban ngày.
- Hiện đã có vắc-xin phòng ngừa sốt xuất huyết, nhưng chỉ được khuyến cáo sử dụng ở một số quốc gia và đối tượng nhất định.