Câu trả lời tốt lại đến từ những câu hỏi thông minh

Cách bạn đặt câu hỏi không chỉ ảnh hưởng đến câu trả lời nhận được, mà còn định hình cách bạn suy nghĩ và ra quyết định. Vậy làm sao để hỏi đúng?

Câu hỏi quan trọng hơn bạn nghĩ

Bộ não của chúng ta có xu hướng tìm kiếm câu trả lời cho bất kỳ câu hỏi nào được đặt ra. Đây là hiệu ứng “câu hỏi – hành vi” (question-behavior effect) trong tâm lý học: Khi bạn tự hỏi “Tại sao mình lúc nào cũng thất bại?”, não sẽ đi tìm lý do để chứng minh điều đó đúng. Nhưng nếu bạn hỏi “Làm thế nào để cải thiện?”, bạn sẽ bắt đầu nhìn nhận vấn đề theo một cách hoàn toàn khác.

Một nghiên cứu từ David Cooperrider, chuyên gia về phương pháp Appreciative Inquiry, chỉ ra rằng con người và tổ chức thường tiến về phía những câu hỏi mà họ đặt ra. Điều đó có nghĩa là nếu bạn thay đổi cách đặt câu hỏi, bạn có thể thay đổi cách bạn suy nghĩ, tập trung và hành động.

Ba yếu tố của một câu hỏi chất lượng

Một câu hỏi tốt không chỉ đơn giản là hỏi cho có. Nó thường có ba đặc điểm chính:

1. Rõ ràng: Câu hỏi cần cụ thể và dễ hiểu để nhận được câu trả lời hữu ích. Ví dụ, thay vì hỏi “Bạn có thể giúp tôi được không?” (mơ hồ), hãy hỏi “Bạn có thể giúp tôi rửa bát được không?”.
2. Định hướng: Câu hỏi có hướng đến giải pháp hay chỉ xoay quanh vấn đề? “Tại sao mọi thứ luôn rối tung lên?” chỉ khiến bạn bế tắc, trong khi “Làm sao để cải thiện tình hình?” sẽ giúp bạn tìm ra cách giải quyết.
3. Khơi gợi tư duy: Câu hỏi nên mở ra nhiều hướng suy nghĩ, thay vì chỉ đóng khung một đáp án duy nhất. “Điều gì khiến bạn hào hứng nhất về lựa chọn này?” sẽ hiệu quả hơn “Bạn có chắc chắn với lựa chọn này không?”.

Ba cách để đặt câu hỏi thông minh hơn

1. Hỏi theo hướng cơ hội, không chỉ tập trung vào vấn đề

Nhiều người có xu hướng hỏi kiểu “Sai sót nằm ở đâu?” hoặc “Chuyện gì đã xảy ra?”. Những câu hỏi này có thể giúp bạn hiểu vấn đề, nhưng chúng không khuyến khích tư duy tích cực. Thay vào đó, hãy thử hỏi:

• Điều gì đang hoạt động tốt mà chúng ta có thể tận dụng?
• Chúng ta đã từng giải quyết tình huống tương tự thế nào?
• Những lợi thế nào chúng ta có mà chưa khai thác hết?

Cách đặt câu hỏi này giúp bạn tập trung vào giải pháp thay vì chỉ chăm chăm vào rắc rối.

2. Cụ thể hóa câu hỏi để nhận câu trả lời chính xác

Câu hỏi càng rõ ràng, câu trả lời càng hiệu quả. Ví dụ:

• Thay vì “Bạn có thể giúp tôi không?” → Hỏi “Bạn có thể giúp tôi dọn dẹp bếp trong 15 phút không?”
• Thay vì “Bạn có thể gửi tôi báo cáo?” → Hỏi “Bạn có thể gửi tôi bản báo cáo trước 3 giờ chiều hôm nay không?”

Cách hỏi cụ thể giúp giảm hiểu lầm và làm cho yêu cầu dễ dàng được thực hiện hơn.

3. Đặt câu hỏi khơi gợi suy nghĩ thay vì chỉ tìm câu trả lời nhanh

Những câu hỏi hay không phải lúc nào cũng nhận được câu trả lời ngay lập tức, mà là những câu hỏi khiến người đối diện suy ngẫm và có góc nhìn sâu sắc hơn.

• Thay vì hỏi “Dự án đã xong chưa?” → Hỏi “Bạn học được điều gì từ dự án này?”
• Thay vì “Bạn có thích công việc này không?” → Hỏi “Phần nào trong công việc khiến bạn cảm thấy ý nghĩa nhất?”

Những câu hỏi kiểu này giúp bạn có cuộc trò chuyện chất lượng hơn và hiểu sâu về vấn đề.

Câu hỏi bạn đặt ra quyết định cách bạn nhìn thế giới

Dù trong công việc, cuộc sống hay những mối quan hệ, những câu hỏi chúng ta đặt ra sẽ quyết định cách chúng ta suy nghĩ và hành động.

Nếu bạn chỉ hỏi những câu hỏi nhỏ, bạn chỉ nhận được những câu trả lời nhỏ. Nếu bạn hỏi những câu hỏi rộng mở và đầy tò mò, bạn sẽ tạo ra điều kiện cho sự phát triển.

Thế nên, thay vì chỉ chăm chăm đi tìm câu trả lời, hãy học cách đặt câu hỏi thông minh hơn. Vì đôi khi, chính câu hỏi mới là chìa khóa để thay đổi cách bạn nhìn nhận mọi thứ.

Theo Want Better Answers? Start Asking Better Questions | Psychology Today