Vì sao cứ được nghỉ lễ hoặc nghỉ xả hơi là lại mắc bệnh?

Rất nhiều người háo hức với những ngày nghỉ lễ, cuối tuần hoặc một chuyến du lịch kéo dài, nhưng không ít trường hợp phải đối diện cảnh nằm bẹp trên giường vì cảm lạnh, đau đầu, hay đơn giản là uể oải, mệt mỏi ngay khi kỳ nghỉ vừa bắt đầu.

Cứ được nghỉ để thư giãn là lại bệnh

Trớ trêu thay, đây không phải chỉ là cảm giác “trời ơi sao xui xẻo vậy” – các nhà khoa học đã nghiên cứu hiện tượng này và gọi nó là “leisure sickness” hay “bệnh nghỉ lễ”. Dù chưa được công nhận chính thức như một bệnh lý riêng biệt, hội chứng này lại phản ánh thực tế: việc căng thẳng trước kỳ nghỉ, thay đổi thói quen sinh hoạt và nhiều yếu tố khác có thể khiến chúng ta “gục ngã” đúng lúc cần nghỉ ngơi nhất.

Đôi khi, stress giúp ta “chống chọi” với bệnh tật nhưng cũng có lúc lại khiến ta sụp đổ ngay sau đó. Khi gặp căng thẳng cấp tính – ví dụ trong giai đoạn chạy deadline, cơ thể tiết adrenaline và cortisol, tăng khả năng đề kháng tạm thời. Nhịp tim, nhịp thở cùng hệ miễn dịch “sẵn sàng” đối đầu với khó khăn. Tuy nhiên, một khi khó khăn qua đi, hệ miễn dịch cũng hạ “lá chắn” nhanh chóng, khiến virus có cơ hội tấn công.

Với những người liên tục căng thẳng ở chỗ làm, tình trạng này chuyển sang trạng thái stress mạn tính. Khi ấy, miễn dịch tổng thể bị suy yếu, làm cơ thể dễ nhiễm bệnh. Hơn nữa, khi “bận tối mắt”, ta thường không nhận ra mình đang ốm cho đến lúc công việc lắng xuống.

Kèm theo đó, trước kỳ nghỉ, nhiều người thường “dẹp” hết các thói quen lành mạnh để tập trung hoàn thành công việc. Họ thức khuya, ăn uống thất thường, lơ là tập thể dục, khiến cơ thể bị vắt kiệt năng lượng. Dù chưa chắc bạn đã mắc bệnh nhiễm trùng, lối sống bất ổn này khiến bạn mệt mỏi, cáu gắt, kém sức đề kháng.

Một yếu tố khác là việc đi du lịch. Môi trường máy bay hoặc điểm đến mới có thể chứa những mầm bệnh lạ. Đồng thời, thay đổi múi giờ, giấc ngủ, chế độ ăn đều đẩy cơ thể vào tình trạng “bất ổn”. Tất cả cộng hưởng để tạo ra một bối cảnh lý tưởng cho “bệnh nghỉ lễ” bùng phát.

Đi sâu hơn vào căn “bệnh nghỉ lễ”

“Leisure sickness” có nhiều dạng, từ nhiễm trùng thực sự (như cúm) cho tới những biểu hiện không rõ nguồn gốc. Điểm chung của chúng là đều xuất hiện khi bạn muốn thả lỏng.

Tại sao vậy? Về mặt tâm lý, chúng ta có xu hướng tự “trấn áp” các dấu hiệu cơ thể khi đang tập trung vào công việc. Một khi rảnh rỗi, tâm trí không còn bị “xao lãng” bởi deadline, chúng ta nhận ra cảm giác khó chịu ấy rõ hơn.

Ngoài ra, có hiện tượng “migraines cuối tuần,” nơi người bị đau nửa đầu thường lên cơn đau vào chính những ngày họ muốn nghỉ ngơi. Lý do được cho là sự thay đổi hormone đột ngột hoặc nhịp sinh hoạt bất thường khi bước vào kỳ nghỉ.

Từ khía cạnh miễn dịch, căng thẳng ngắn hạn có thể kích hoạt cơ chế phòng vệ cao độ, nhưng căng thẳng mãn tính lại “bào mòn” khả năng đề kháng. Thêm nữa, các thói quen bất lợi (thiếu ngủ, bỏ bữa, ăn đồ ăn nhanh, uống rượu bia quá độ…) trong giai đoạn “chạy nước rút” trước khi nghỉ làm chức năng miễn dịch sụt giảm mạnh.

Đáng chú ý, nghỉ ngơi cũng đồng nghĩa với việc thay đổi lịch sinh hoạt quen thuộc, có thể khiến nhịp sinh học rối loạn. Nếu bạn từ làm việc 12 tiếng mỗi ngày sang ngủ nướng cả buổi sáng, hoặc ăn uống và tập thể dục không theo lịch trình nào, cơ thể sẽ “loay hoay” thích nghi. Chính quá trình chuyển đổi đột ngột này khiến bạn dễ bị các tác nhân gây bệnh tấn công hơn.

Vậy giải pháp là gì?

1. Giải tỏa stress hằng ngày, không chờ đến lúc “quá tải”: Những liệu pháp như thiền, tập hít thở, yoga hoặc đơn giản là đọc sách, nghe nhạc, tắm nước ấm trước khi ngủ… có tác dụng tích lũy, giúp hệ thần kinh và miễn dịch cân bằng.
2. Chăm sóc sức khỏe cơ bản trước kỳ nghỉ: Đặc biệt trong tuần cuối cùng trước khi nghỉ, hãy cố gắng ngủ đủ giấc, ăn nhiều rau xanh, uống đủ nước, tập thể dục nhẹ nhàng. Đây là bước “nền tảng” giúp bạn tránh bị “vỡ trận” ngay lúc kỳ nghỉ bắt đầu.
3. Duy trì vệ sinh phòng bệnh: Rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang nếu cần (nhất là trong không gian kín), cố gắng giữ khoảng cách với người đang có dấu hiệu ốm. Những thói quen tưởng chừng cơ bản này thực sự là “chìa khóa vàng” để hạn chế lây nhiễm.
4. Bổ sung nước đầy đủ, nhất là khi di chuyển: Du lịch bằng máy bay, tàu xe dễ gây mất nước do môi trường điều hòa khô hoặc do lịch trình thay đổi. Hãy uống nước chủ động, đừng để đến lúc khát. Kiểm tra màu nước tiểu để đo độ đủ nước của cơ thể (màu càng nhạt càng tốt).
5. Chuyển sang “chế độ nghỉ” một cách linh hoạt: Thay vì thay đổi 180 độ, hãy để cơ thể quen dần, ngủ và ăn uống có thể “nới lỏng” nhưng vẫn giữ một phần nhịp sinh hoạt cũ. Thay vì “xõa” hoàn toàn trong ngày đầu nghỉ, có thể dàn trải “xõa” trong suốt kỳ nghỉ, tránh thay đổi quá đột ngột.