Hạt vi nhựa tiềm ẩn khả năng gây bệnh vô sinh, phổi và đường ruột

Một đánh giá mới của Đại học California San Francisco (UCSF) cho thấy vi nhựa – những hạt nhựa siêu nhỏ tồn tại khắp nơi trong không khí, nước uống và thực phẩm – có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, gây tổn thương đường ruột và phổi ở con người. Đây là hồi chuông cảnh báo, nhất là khi tốc độ sản xuất nhựa trên thế giới liên tục gia tăng.

Đánh giá mới về tác động của vi nhựa

Các nhà khoa học tại UCSF vừa tiến hành một “đánh giá nhanh” (rapid review) để chọn lọc những nghiên cứu quan trọng nhất về tác động của vi nhựa, được công bố từ năm 2018 đến 2024. Trong tổng số 31 nghiên cứu, hầu hết sử dụng mô hình động vật, chủ yếu là chuột, và chỉ có ba nghiên cứu quan sát trên người.

Kết quả cho thấy vi nhựa có thể làm suy giảm chất lượng tinh trùng, gây biến đổi cấu trúc đại tràng, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến phổi. Bằng chứng về khả năng gây hại hệ sinh sản và đường ruột được xếp loại “cao”, còn bằng chứng về việc gây tổn thương phổi được đánh giá ở mức “trung bình”.

Hiện nay, vi nhựa đã được tìm thấy ở hầu như mọi ngóc ngách trên cơ thể con người, bao gồm máu, sữa mẹ, nhau thai, mô phổi, não và phân. Thế nhưng, nghiên cứu về tác động sức khỏe của chúng vẫn chỉ đang ở giai đoạn đầu. Trước đó, một số nhà khoa học từng cảnh báo mối nguy của vi nhựa vì chúng quá nhỏ, có thể tồn tại và tích lũy trong cơ thể.

Nếu các hạt này gây viêm mãn tính hay làm biến đổi chức năng sinh lý ở quy mô nhỏ, hệ quả dài hạn có thể rất nghiêm trọng, đặc biệt khi sản xuất nhựa dự báo sẽ tăng gấp ba lần vào năm 2060.

Trong những nghiên cứu trên loài gặm nhấm, nhóm chuyên gia ghi nhận sự biến đổi đáng kể ở đại tràng, giảm đáng kể diện tích bề mặt niêm mạc tương ứng với mức độ phơi nhiễm vi nhựa. Ngoài ra, năm nghiên cứu cho thấy sự thay đổi về tinh trùng, từ giảm số lượng, giảm độ di động, đến tăng tỷ lệ tinh trùng biến dạng. Với chức năng phổi, bảy nghiên cứu chỉ ra nguy cơ gây viêm, làm tổn thương và xơ hóa mô phổi.

Dù các bằng chứng trên người còn hạn chế, việc phát hiện vi nhựa trong dịch ối và nhau thai cho thấy mối quan ngại về tác động của chúng lên thai nhi. Khi chúng ta tiếp xúc với vi nhựa qua đường hô hấp, thực phẩm và nước uống, nguy cơ ảnh hưởng lâu dài đến các cơ quan nội tạng là điều không thể xem nhẹ.

Vi nhựa không chỉ là vấn đề môi trường mà là sức khỏe con người

Nhóm nghiên cứu tại UCSF nhấn mạnh, trong bối cảnh bằng chứng tuy còn hạn hẹp nhưng ngày càng rõ ràng, cần có hành động phòng ngừa ngay từ bây giờ. Điều này đồng nghĩa với việc tăng cường giám sát, hạn chế sản xuất và sử dụng nhựa không cần thiết, đồng thời đẩy mạnh nghiên cứu sâu hơn về độc tính của vi nhựa trên người.

Việc thiết lập các tiêu chuẩn và quy định về phát thải vi nhựa hoặc kiểm soát các nguồn vi nhựa (chẳng hạn từ trang phục sợi tổng hợp, chai nhựa, túi nylon) có thể ngăn chặn nguy cơ nghiêm trọng về sức khỏe cộng đồng trong tương lai. Các nhà khoa học cũng gợi ý nên khám phá các phương pháp lọc vi nhựa trong nước, hoặc phát triển công nghệ sinh học có thể phân hủy hạt nhựa siêu nhỏ.

Nghiên cứu của UCSF một lần nữa nhấn mạnh rằng vi nhựa không chỉ là vấn đề ô nhiễm môi trường mà còn là mối nguy sức khỏe tiềm tàng. Dù cần thêm nghiên cứu trên người với quy mô lớn hơn, nhiều lĩnh vực y tế và khoa học đã bắt đầu chung tay xác định tác động của chúng lên cơ thể. Từ tổn thương đường ruột, suy giảm chất lượng tinh trùng, đến ảnh hưởng nghiêm trọng ở phổi, các phát hiện ban đầu đều gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh.

Trong lúc chờ đợi nghiên cứu chắc chắn hơn, việc giảm thiểu tiếp xúc với vi nhựa, đẩy nhanh quy định kiểm soát và khuyến khích các giải pháp thay thế thân thiện với môi trường là những bước đi cần thiết, nhằm ngăn chặn mối đe dọa đang ngày càng gia tăng này.

Theo Science Alert