Hyperfocus: Trạng thái tập trung cao độ là gì?

Chúng ta đều đã từng tập trung cao độ đến mức quên đi thời gian và mọi thứ xung quanh, trạng thái này còn được gọi là Hyperfocus.

Hyperfocus hay Trạng thái tập trung cao độ

Hyperfocus là khi bạn dồn toàn bộ sự chú ý vào một hoạt động trong thời gian dài, đến mức quên hết mọi thứ xung quanh. Đây là trạng thái mà bạn đắm chìm vào một việc đến nỗi không nhận ra thời gian trôi qua hoặc các sự việc đang diễn ra.

Mặc dù hyperfocus thường gặp ở những người mắc rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), nhưng đây không phải là triệu chứng chính thức. Các nghiên cứu cho thấy những người mắc ADHD có xu hướng rơi vào trạng thái này do sự khác biệt trong hoạt động của não.

Tuy nhiên, trạng thái tập trung cao độ không chỉ xảy ra ở những người mắc ADHD – bất kỳ ai cũng có thể trải nghiệm nó khi tham gia vào các hoạt động yêu thích.

Hyperfocus và khái niệm “dòng chảy”

Vào những năm 1990, một nhà tâm lý học đã giới thiệu khái niệm dòng chảy (flow), mô tả trạng thái khi một người hoàn toàn đắm chìm vào một hoạt động thú vị và thử thách. Khi ở trong dòng chảy, bạn không nhận thức được thời gian và không gian xung quanh.

Người mắc ADHD gặp khó khăn khi thoát khỏi trạng thái tập trung cao độ và chuyển sự chú ý sang công việc khác. Đặc biệt, các hoạt động như trò chơi điện tử, TV, hoặc mạng xã hội rất dễ khiến người dùng rơi vào hyperfocus, dành hàng giờ mà không nhận ra.

Nguyên nhân và biểu hiện của trạng thái tập trung cao độ

• Sự thay đổi ở thùy trước của não: Đây là khu vực điều khiển cảm giác phần thưởng, khiến bạn cảm thấy một nhiệm vụ hấp dẫn đến mức khó dừng lại.
• Khó khăn trong kiểm soát sự chú ý: Một số người gặp vấn đề trong việc điều chỉnh mức độ tập trung, khiến họ bị cuốn vào một hoạt động duy nhất trong thời gian dài.

Biểu hiện trẻ em có thể là mải mê chơi trò chơi hoặc xem TV đến mức không nghe thấy người khác gọi tên mình. Trẻ cũng có thể dành hàng giờ tập trung vào bài tập của một môn học yêu thích. Đối với người trưởng thành thì quá chú tâm vào công việc hoặc các việc vặt trong nhà, quên ăn hoặc bỏ lỡ những cuộc hẹn quan trọng.

Lợi ích và mặt trái

Khi được sử dụng hợp lý, hyperfocus có thể trở thành một lợi thế. Nó giúp bạn hoàn thành công việc một cách hiệu quả, đặc biệt khi bạn làm việc mình yêu thích hoặc đang thực hiện các dự án quan trọng.

Dù có lợi thế, trạng thái tập trung cao độ cũng có thể gây ra một số vấn đề:

• Xung đột với người xung quanh: Bạn có thể bỏ qua nhu cầu của người khác vì quá đắm chìm trong hoạt động của mình.
• Khó khăn trong công việc và học tập: Việc dành quá nhiều thời gian cho một hoạt động có thể khiến bạn bỏ lỡ các nhiệm vụ quan trọng khác.
• Khó chẩn đoán ADHD: Trẻ có IQ cao và khả năng hyperfocus có thể vượt qua các khó khăn của việc học tập, khiến việc chẩn đoán ADHD trở nên khó khăn hơn.

Cách kiểm soát trạng thái tập trung cao độ ở người lớn

1. Nhận diện các hoạt động và xác định những việc mà bạn thường bị cuốn vào quá mức.
2. Tránh bắt đầu các hoạt động này gần giờ đi ngủ hoặc trước những nhiệm vụ quan trọng.
3. Chú ý đến trạng thái tinh thần của mình: Bạn cần nhận ra khi đang trong hyperfocus để có thể điều chỉnh kịp thời.
4. Luyện tập chánh niệm: Chánh niệm giúp bạn duy trì sự tỉnh táo và nhận thức rõ về những gì đang diễn ra.
5. Đặt báo thức hoặc hẹn giờ: Nhắc nhở thời gian để bạn không quá sa đà vào một hoạt động.
6. Di chuyển hoặc thay đổi tư thế: Khi nhận ra mình đang quá tập trung, việc đứng lên hoặc đi lại sẽ giúp bạn thoát ra khỏi trạng thái này.
7. Chia nhỏ công việc: Đặt mục tiêu nhỏ và nghỉ giải lao sau khi hoàn thành từng phần.

Cách kiểm soát trạng thái tập trung cao độ cho trẻ em

1. Giới hạn thời gian trước màn hình: Quản lý thời gian trẻ xem TV hoặc chơi trò chơi điện tử.
2. Thiết lập lịch trình đều đặn và rõ ràng: Giúp trẻ hình thành thói quen sinh hoạt có tổ chức.
3. Nói chuyện với trẻ về trạng thái tập trung cao độ: Giải thích cho trẻ hiểu về trạng thái này và cùng nhau tìm cách điều chỉnh.

Hyperfocus, hay trạng thái tập trung cao độ, là một công cụ hữu ích nếu được quản lý đúng cách. Nó giúp bạn và con trẻ hoàn thành công việc hiệu quả. Tuy nhiên, nếu không kiểm soát tốt, trạng thái này có thể gây ra nhiều rắc rối trong cuộc sống và công việc.

Nhận diện các yếu tố gây ra hyperfocus và áp dụng các biện pháp như chánh niệm, đặt báo thức hoặc thay đổi thói quen sẽ giúp bạn tận dụng tối đa lợi ích của trạng thái này mà không để nó ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống.

Đọc thêm tại đây: Hyperfocus: Definition, Benefits, Disadvantages, and Tips for Control