13% trường hợp sa sút trí tuệ thật ra là bệnh não gan và có thể điều trị được

Sa sút trí tuệ đang ngày càng phổ biến trên toàn cầu, với hơn 10 triệu ca mới mỗi năm. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới cho thấy, có tới 13% số người được chẩn đoán mắc sa sút trí tuệ ở Mỹ thực chất đang mắc một căn bệnh khác, có khả năng điều trị được: bệnh não gan. Phát hiện này không chỉ mở ra hy vọng cho hàng nghìn bệnh nhân và gia đình họ, mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sàng lọc sức khỏe gan ở những trường hợp suy giảm nhận thức.

Mất trí nhớ nhưng thực chất là do gan

Bệnh não gan (hepatic encephalopathy) gây ra tình trạng suy giảm nhận thức do gan suy yếu hoặc tổn thương nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hơn 40% bệnh nhân mắc bệnh gan tiến triển. Các triệu chứng thần kinh – chẳng hạn như mất trí nhớ, run tay, ảo giác – rất giống với sa sút trí tuệ, nên dễ gây nhầm lẫn. Dù vậy, khi được chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời, các triệu chứng này có thể thuyên giảm hoặc thậm chí biến mất hoàn toàn.

Mới đây, nhóm nghiên cứu tại Đại học Virginia Commonwealth do bác sĩ Jasmohan Bajaj dẫn đầu đã phân tích hồ sơ y tế của hơn 177.000 cựu chiến binh Mỹ được chẩn đoán sa sút trí tuệ. Không ca nào trong số này được chẩn đoán mắc bệnh gan, nhưng hơn 10% lại có chỉ số FIB-4 (một thang đo xơ hóa gan) ở mức cao. Trong một nghiên cứu tương tự tiến hành trên 68.807 người không phải cựu chiến binh, kết quả thậm chí còn cao hơn – xấp xỉ 13% có dấu hiệu xơ gan.

Gan là cơ quan quan trọng trong việc điều hòa nồng độ hầu hết hóa chất trong cơ thể và tham gia vào quá trình lọc máu, hỗ trợ tiêu hóa. Tổn thương gan có thể do nhiều yếu tố như rượu bia, virus viêm gan, cholesterol cao, béo phì, tiểu đường, căng thẳng và lão hóa. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, một số tổn thương gan – nếu được phát hiện sớm – hoàn toàn có thể đảo ngược bằng cách điều chỉnh lối sống, chế độ dinh dưỡng và sử dụng thuốc.

Điều trị bệnh não gan đã giúp cải thiện đáng kể tình trạng của ít nhất hai bệnh nhân bị chẩn đoán sa sút trí tuệ sai. Vợ của một bệnh nhân cho biết chồng bà trở nên “một người hoàn toàn khác” khi mọi triệu chứng – từ mất trí nhớ, té ngã, run rẩy cho đến ảo giác – đều biến mất sau điều trị. Trong bối cảnh số người cao tuổi tăng nhanh, phát hiện này trở nên đặc biệt quan trọng vì nó cho thấy một tỉ lệ không nhỏ bệnh nhân sa sút trí tuệ có thể chỉ đang đối mặt với tình trạng suy gan.

Mở ra hy vọng chữa trị các chứng mất trí nhớ

Nghiên cứu của Bajaj và các cộng sự không chỉ dừng lại ở nhóm cựu chiến binh, mà còn mở rộng ra cho dân số Mỹ nói chung. Điều này khẳng định kết quả không phải tình cờ hay đặc thù của một nhóm đối tượng. Mặc dù các nhà khoa học chưa phân tích chi tiết tất cả biến số kinh tế, xã hội, họ nghi ngờ rằng sự chênh lệch trong khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, chế độ dinh dưỡng và điều kiện sống có thể dẫn đến tỷ lệ cao xơ gan chưa được chẩn đoán ở một số nhóm dân nhất định.

Nếu gan suy yếu, các cơ quan khác như thận, tim, tụy và đặc biệt là não cũng chịu áp lực. Tình trạng này đẩy nhanh những biểu hiện suy giảm nhận thức. Vì vậy, ưu tiên sức khỏe gan là bước quan trọng trong công tác phòng ngừa sa sút trí tuệ. Phát hiện mới cũng gợi ý các bác sĩ nên đưa xét nghiệm chỉ số FIB-4 hoặc các phương pháp sàng lọc khác vào quá trình đánh giá bệnh nhân có triệu chứng suy giảm nhận thức, để loại trừ bệnh não gan trước khi kết luận sa sút trí tuệ.

Nghiên cứu đăng trên The American Journal of Medicine cho thấy: lên tới 13% số trường hợp được gọi là “sa sút trí tuệ” có thể là bệnh não gan – một tình trạng hoàn toàn có thể điều trị. Phát hiện này mở ra hy vọng cho hàng nghìn người, đặc biệt khi họ đang loay hoay với tiên lượng ảm đạm của sa sút trí tuệ. Nó cũng đặt ra yêu cầu cấp bách cho giới y khoa: cần xác định và phổ biến rộng rãi quy trình sàng lọc bệnh gan, từ đó tăng khả năng chẩn đoán chính xác và nâng cao chất lượng điều trị cho bệnh nhân.

Trong bối cảnh mà mỗi năm có hơn 10 triệu người mới mắc sa sút trí tuệ trên toàn cầu, bước đột phá này có thể tạo thay đổi lớn, giúp nhiều người thoát khỏi hoàn cảnh suy giảm nhận thức không thể cứu vãn.

Theo Science Alert