12 đột phá mới trong cuộc chiến chống ung thư

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư là nguyên nhân dẫn đến khoảng 10 triệu ca tử vong mỗi năm và là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu toàn cầu. Phổ biến nhất bao gồm ung thư vú, phổi và đại tràng. Trước khi đại dịch xảy ra Covid-19, tỷ lệ tử vong có xu hướng giảm, đại dịch đã gây ra sự trì hoãn lớn trong việc chẩn đoán và điều trị.

Dù vậy, vẫn có những tin tức tích cực. Các tiến bộ y học đang thúc đẩy nhanh hơn cuộc chiến chống lại căn bệnh nguy hiểm này. Dưới đây là 12 tiến bộ gần đây:

1. Vaccine ung thư cá nhân hóa

Hàng ngàn bệnh nhân ung thư thuộc Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS) sẽ sớm có cơ hội tham gia các thử nghiệm vaccine điều trị mới. Vaccine này giúp kích thích hệ miễn dịch tấn công các tế bào ung thư và giảm nguy cơ tái phát.

Người ta hy vọng rằng liệu pháp này sẽ có ít tác dụng phụ hơn so với hóa trị truyền thống. Hiện có 30 bệnh viện đã tham gia vào Chương trình Vaccine Ung thư, trong đó bệnh nhân sẽ được kết hợp với các thử nghiệm sử dụng công nghệ mRNA, tương tự công nghệ đã dùng trong vaccine Covid-19.

Khoảng 200 bệnh nhân từ Anh, Đức, Bỉ, Tây Ban Nha và Thụy Điển sẽ nhận được tới 15 liều vaccine cá nhân hóa. Nghiên cứu dự kiến hoàn thành vào năm 2027.

2. Xét nghiệm nhận diện 18 loại ung thư giai đoạn đầu

Các nhà nghiên cứu ở Mỹ đã phát triển một xét nghiệm có khả năng phát hiện 18 loại ung thư giai đoạn sớm. Thay vì các phương pháp xâm lấn và tốn kém, xét nghiệm của Novelna hoạt động bằng cách phân tích protein trong máu.

Trong một cuộc sàng lọc 440 người đã được chẩn đoán mắc bệnh, xét nghiệm đã xác định chính xác 93% các ca giai đoạn 1 ở nam giới và 84% ở phụ nữ. Đây được xem là bước tiến quan trọng để phát triển một phương pháp sàng lọc ung thư hiệu quả, chi phí thấp có thể áp dụng rộng rãi. Tuy nhiên, với quy mô thử nghiệm còn nhỏ, xét nghiệm này vẫn chỉ là “bước khởi đầu” để phát triển thế hệ mới của các xét nghiệm sàng lọc sớm.

3. Tiêm điều trị trong bảy phút

NHS sẽ trở thành hệ thống y tế đầu tiên trên thế giới sử dụng phương pháp tiêm điều trị ung thư chỉ mất 7 phút, thay vì mất tới 1 giờ như khi truyền thuốc qua đường tĩnh mạch. Phương pháp này không chỉ rút ngắn thời gian điều trị cho bệnh nhân mà còn giúp các chuyên gia y tế tiết kiệm thời gian.

Loại thuốc được sử dụng là Atezolizumab (hay Tecentriq), được dùng để điều trị các loại ung thư như phổi và vú. Dự kiến, hầu hết 3.600 bệnh nhân hiện đang truyền thuốc qua đường tĩnh mạch sẽ chuyển sang phương pháp tiêm này.

4. Liệu pháp chính xác

Theo ông Sizhen Wang, Giám đốc điều hành của Genetron Health, liệu pháp ung thư chính xác đang trở thành “vũ khí mới tốt nhất” trong cuộc chiến chống ung thư. Phương pháp này dựa trên việc nghiên cứu cấu trúc di truyền và đặc tính phân tử của các khối u ung thư ở từng bệnh nhân, từ đó xác định các thay đổi trong tế bào có thể gây ra sự phát triển và lây lan.

Điều này giúp phát triển các phương pháp điều trị cá nhân hóa, hiệu quả hơn. Dự án “100.000 bộ gen” của NHS đã nghiên cứu hơn 13.000 mẫu khối u từ các bệnh nhân ung thư, qua đó tích hợp dữ liệu di truyền để xác định chính xác hơn phương pháp điều trị hiệu quả.

5. Trí tuệ nhân tạo (AI)

Tại Ấn Độ, các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy đang được ứng dụng để cải tiến việc chăm sóc. Ví dụ, AI có thể giúp sàng lọc các loại ung thư phổ biến như ở vú, giúp chẩn đoán sớm hơn. Ngoài ra, AI cũng có thể được sử dụng để phân tích hình ảnh X-quang nhằm phát hiện ung thư ở những nơi mà không có chuyên gia hình ảnh.

6. Khả năng dự đoán tốt hơn

Ung thư phổi là nguyên nhân gây tử vong nhiều nhất ở Mỹ, hơn cả ba loại ung thư gây chết người tiếp theo cộng lại. Việc phát hiện sớm qua hình ảnh X-quang thường khó khăn. Tuy nhiên, các nhà khoa học MIT đã phát triển một mô hình AI để dự đoán nguy cơ phát triển ung thư phổi của một người trong sáu năm tới chỉ bằng cách sử dụng một máy quét CT liều thấp.

7. Dấu vết trong DNA của ung thư

Tại Bệnh viện Đại học Cambridge, các nhà khoa học đã phân tích DNA từ các khối u của 12.000 bệnh nhân và phát hiện ra những manh mối mới về nguyên nhân gây ung thư. Thông qua phân tích dữ liệu gen, các nhà khoa học đã xác định được các đột biến gây ra căn bệnh này, chẳng hạn như do hút thuốc lá hoặc tia cực tím.

8. Sinh thiết lỏng và sinh thiết tổng hợp

Sinh thiết lỏng là phương pháp ít xâm lấn hơn so với sinh thiết truyền thống, giúp bác sĩ chẩn đoán ung thư bằng cách xét nghiệm mẫu máu để tìm dấu hiệu ung thư. Sinh thiết tổng hợp cũng là một cải tiến mới giúp phát hiện ung thư từ giai đoạn sớm nhất.

9. Liệu pháp CAR-T-cell

Một phương pháp điều trị giúp các tế bào miễn dịch săn lùng và tiêu diệt tế bào ung thư đã được tuyên bố thành công cho bệnh nhân mắc bệnh bạch cầu vào năm 2022. Phương pháp này, được gọi là liệu pháp CAR-T-cell, bao gồm việc lấy ra và chỉnh sửa gen các tế bào miễn dịch, gọi là tế bào T.

Sau khi được chỉnh sửa, các tế bào này sản sinh ra các protein gọi là thụ thể kháng nguyên dạng lai (CAR), có khả năng nhận diện và tiêu diệt các tế bào ung thư. Trong tạp chí Nature, các nhà khoa học tại Đại học Pennsylvania đã thông báo rằng hai trong số những người đầu tiên được điều trị bằng liệu pháp CAR-T-cell vẫn duy trì trạng thái thuyên giảm sau 12 năm.

Tuy nhiên, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) hiện đang điều tra liệu quy trình này có thực sự an toàn hay không, sau khi 33 trường hợp ung thư thứ phát đã được ghi nhận ở các bệnh nhân sử dụng liệu pháp CAR-T. Hiện vẫn chưa có kết luận liệu liệu pháp này có phải là nguyên nhân chính hay không, nhưng để phòng ngừa, bao bì của thuốc hiện đã được bổ sung cảnh báo.

10. Chống lại ung thư tuyến tụy

Ung thư tuyến tụy là một trong những loại nguy hiểm nhất, bệnh hiếm khi được chẩn đoán trước khi lan rộng và tỷ lệ sống sót sau 5 năm chưa đến 5%. Tại Trường Y Đại học California San Diego, các nhà khoa học đã phát triển một xét nghiệm có thể phát hiện 95% các giai đoạn đầu trong một nghiên cứu.

Nghiên cứu này, được công bố trên tạp chí Nature Communications Medicine, giải thích cách các dấu ấn sinh học trong các túi ngoại bào – các hạt điều chỉnh quá trình giao tiếp giữa các tế bào – được sử dụng để phát hiện ung thư tuyến tụy, buồng trứng và bàng quang ở giai đoạn I và II.

Các nhà khoa học cũng đang tiến gần hơn đến việc tìm ra phương pháp chữa trị. Một nghiên cứu mới giữa Mỹ và Anh đã phát hiện ra rằng ung thư tuyến tụy làm tắt các phân tử đặc biệt trong một gen quan trọng. Tiến sĩ Chris Macdonald, trưởng nhóm nghiên cứu tại tổ chức Pancreatic Cancer UK, đã chia sẻ với tờ The Guardian rằng hy vọng mới này “có thể dẫn đến việc phát triển các phương pháp điều trị hiệu quả hơn trong tương lai”.

11. Thuốc giảm nguy cơ ung thư vú

Một loại thuốc có thể giảm một nửa nguy cơ phụ nữ phát triển ung thư vú đang được Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS) thử nghiệm. Thuốc này sẽ được cung cấp cho gần 300.000 phụ nữ có nguy cơ cao nhất mắc.

Loại thuốc này có tên là anastrozole, hoạt động bằng cách giảm mức độ estrogen mà cơ thể phụ nữ sản sinh ra thông qua việc ức chế enzyme aromatase. Thuốc này đã được sử dụng nhiều năm trong điều trị ung thư vú, nhưng hiện tại nó đang được tái sử dụng như một loại thuốc phòng ngừa.

Amanda Pritchard, Giám đốc điều hành NHS, cho biết: “Đây là loại thuốc đầu tiên được tái sử dụng thông qua một chương trình mới hàng đầu thế giới nhằm giúp chúng ta khai thác toàn bộ tiềm năng của các loại thuốc hiện có với các mục đích mới, để cứu và cải thiện thêm nhiều sinh mạng trong NHS.”

12. Đột phá trong điều trị ung thư cổ tử cung

Vào tháng 10 năm 2024, các nhà nghiên cứu đã công bố đột phá lớn nhất trong điều trị ung thư cổ tử cung trong hai thập kỷ qua – thông qua một thử nghiệm tại 32 trung tâm y tế ở Brazil, Ấn Độ, Ý, Mexico và Vương quốc Anh. Kết quả từ thử nghiệm INTERLACE cho thấy rằng việc cung cấp một liệu trình hóa trị ngắn trước khi bắt đầu điều trị tiêu chuẩn đã giúp giảm nguy cơ tử vong tới 40%.

Phương pháp này cũng giảm 35% nguy cơ tái phát hoặc phát triển trở lại sau khi đã có phản ứng tích cực với điều trị. Hai loại thuốc hóa trị được sử dụng trong liệu pháp này có giá thành rẻ, dễ tiếp cận và đã được phê duyệt sử dụng, vì vậy chúng có thể nhanh chóng trở thành tiêu chuẩn điều trị mới, theo tổ chức từ thiện Cancer Research UK, đơn vị tài trợ cho nghiên cứu này.