Theo Wall Street Journal, các startup công nghệ sinh học tại Mỹ như Nucleus Genomics và Herasight đang cung cấp dịch vụ xét nghiệm di truyền phôi thai cho các cặp vợ chồng sử dụng phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). Mức giá dao động từ 6.000 USD đến 50.000 USD, tùy gói dịch vụ.

Điểm khác biệt là, bên cạnh việc sàng lọc nguy cơ bệnh tật như ung thư hay Alzheimer, các công ty này còn dự đoán cả chỉ số IQ của phôi. Với nhiều phụ huynh giàu có trong giới công nghệ, IQ cao đồng nghĩa với “đầu tư” vào một đứa trẻ có tiềm năng vượt trội, thậm chí trở thành thiên tài.

“

Ở Thung lũng Silicon, họ tôn thờ IQ. Với nhiều phụ huynh Mỹ bình thường, họ muốn con mình khỏe mạnh, hạnh phúc, hoặc trở thành một vận động viên như LeBron James. Nhưng ở đây, nhiều người muốn con mình phải là học giả Harvard.

Kian Sadeghi - nhà sáng lập Nucleus Genomics

Khi bảng tính Google quyết định số phận một đứa trẻ

Một cặp vợ chồng là kỹ sư phần mềm đã chia sẻ họ dùng bảng tính Google để phân tích dữ liệu di truyền từ Herasight. Họ liệt kê từng yếu tố: nguy cơ Alzheimer, rối loạn lưỡng cực, ADHD, và so sánh với số điểm IQ dự đoán.

Câu hỏi họ tự đặt ra nghe như một bài toán đầu tư: “Một phần trăm giảm nguy cơ Alzheimer có đáng để đánh đổi 1% tăng nguy cơ rối loạn lưỡng cực không? Mười điểm IQ có đủ bù lại nguy cơ ADHD cao hơn không?”

Cuối cùng, phôi có tổng điểm cao nhất được chọn, và giờ đã trở thành con gái họ.

Phong trào ưu sinh kiểu mới “cứu nhân loại khỏi AI”?

Đằng sau xu hướng này là Tsvi Benson-Tilsen, nhà sáng lập Dự án Genomics Berkeley. Xuất thân từ gia đình có cha là giáo sĩ, mẹ là nhà toán học, ông từng dành bảy năm nghiên cứu cách để ngăn chặn nguy cơ trí tuệ nhân tạo hủy diệt nhân loại. Sau khi kết luận rằng điều đó là không thể, Benson-Tilsen quay sang một giả thuyết táo bạo: chỉ một thế hệ thiên tài di truyền mới có thể “cứu” loài người.

“Trực giác mách bảo tôi rằng đây là một trong những hy vọng tốt nhất của chúng ta,” ông nói. Theo Benson-Tilsen, việc cho phép cha mẹ “lựa chọn bộ gen” khác hẳn với các chương trình ưu sinh bị bóp méo trong lịch sử, như dưới thời phát xít Đức.

Ở Thung lũng Silicon, điều này cũng chẳng quá xa lạ. Giới CEO công nghệ đã quen chi hàng trăm nghìn USD cho dịch vụ mai mối cao cấp hay trường mẫu giáo “sàng lọc đầu vào”. Với họ, chuyện chọn phôi để tối ưu trí tuệ dường như chỉ là bước tiếp theo trong hành trình “tối ưu hóa con người”.

“

Kịch bản này nghe chẳng khác nào tiểu thuyết: người giàu tạo ra một tầng lớp siêu nhân di truyền thống trị, còn phần còn lại sẽ bị bỏ lại.

Giáo sư Hank Greely, giám đốc Trung tâm Luật và Khoa học Sinh học tại Đại học Stanford

Ngoài ra, tính chính xác của việc dự đoán IQ vẫn bị nghi ngờ. Theo Shai Carmi, phó giáo sư tại Đại học Hebrew (Jerusalem), công nghệ này có thể chỉ thay đổi IQ của đứa trẻ ở mức 3 - 4 điểm, hoàn toàn không đủ để biến một đứa trẻ thành thần đồng.

Quan trọng hơn, việc chọn phôi dựa trên IQ có thể kéo theo rủi ro tiềm ẩn. “Nếu bạn chọn phôi có khả năng IQ cao nhất, bạn cũng có thể vô tình chọn phải phôi có nguy cơ cao nhất về rối loạn phổ tự kỷ,” Sasha Gusev, nhà di truyền học tại Trường Y Harvard, cảnh báo.

Sự bùng nổ của dịch vụ “tối ưu gen” đặt ra một câu hỏi lớn cho xã hội: chúng ta sẵn sàng đi xa đến đâu trong việc can thiệp vào sự sống?

Với người giàu ở Silicon Valley, đó có thể là niềm tin rằng họ đang tạo ra một thế hệ siêu trí tuệ. Nhưng với phần còn lại của thế giới, đây lại là viễn cảnh đáng sợ về một xã hội chia rẽ sâu sắc hơn, nơi trí tuệ, sức khỏe, thậm chí cả tương lai, đều được định đoạt ngay từ trong phòng thí nghiệm.