Xếp hạng mức độ nguy hiểm của 14 loài muỗi

Để xác định loài muỗi nào nguy hiểm nhất, các nhà khoa học dựa vào nhiều yếu tố: khả năng truyền bệnh (như sốt rét, sốt xuất huyết, Zika), phạm vi phân bố (loài càng sống rộng thì càng dễ lan dịch), sự ưu tiên hút máu người hay động vật, cũng như tốc độ sinh sản và mức độ kháng thuốc diệt côn trùng. Khi các yếu tố cộng dồn, một số loài muỗi trở thành mối đe dọa thực sự đối với sức khỏe cộng đồng.

Nhân ngày thế giới cùng nhớ đến con muỗi (World Mosquito Day), dưới đây là bảng xếp hạng 14 loài muỗi, từ “ít nguy hiểm” đến “đáng sợ nhất”:

14. Culex nigripalpus

Loài muỗi này chủ yếu sống ở vùng Đông Nam nước Mỹ, ưa khí hậu ấm và ẩm, hoạt động mạnh vào sáng sớm và chiều tối. Chúng có khả năng truyền virus viêm não St. Louis và virus West Nile. Tuy vậy, Culex nigripalpus thường thích hút máu chim hơn máu người.

Do phạm vi phân bố hẹp và xu hướng “thích chim hơn người”, mức nguy hiểm của chúng được đánh giá là trung bình. Nhưng khi quần thể chim mang mầm bệnh tăng cao, nguy cơ muỗi này lây truyền sang người cũng lớn hơn, đặc biệt ở Florida và các bang phía Đông Nam Mỹ.

13. Mansonia

Điểm đặc biệt của loài Mansonia là ấu trùng không thở trên mặt nước như muỗi thường, mà bám vào rễ cây thủy sinh để lấy oxy. Vì thế, chúng thường xuất hiện dày đặc ở đầm lầy, ao hồ nhiều thực vật.

Mansonia có thể truyền bệnh giun chỉ bạch huyết - một căn bệnh ký sinh trùng gây biến dạng cơ thể. Dù không phải “sát thủ số một”, chúng vẫn được coi là nguy hiểm, nhất là khi sống chung môi trường với các loài muỗi khác mang bệnh.

Việc kiểm soát Mansonia cũng rất khó vì thuốc diệt ấu trùng trên mặt nước gần như vô tác dụng với chúng.

12. Culex quinquefasciatus (muỗi nhà phương Nam)

Loài này sống phổ biến ở các vùng ấm áp, đặc biệt tại miền Nam nước Mỹ. Chúng thường đẻ trứng trong các vũng nước tù quanh nhà, như chậu cảnh hay bể nước.

Culex quinquefasciatus có thể truyền virus West Nile, viêm não St. Louis và bệnh giun chỉ bạch huyết. Dù thích chim hơn, chúng vẫn cắn người khi “thiếu mồi”, làm tăng nguy cơ lây bệnh trong khu dân cư. Đáng lo ngại là loài này rất thích nghi với môi trường đô thị, nên khó kiểm soát triệt để.

11. Culex pipiens (muỗi nhà phổ biến)

Đây là một trong những loài muỗi lan rộng nhất thế giới, sống ở cả thành thị lẫn nông thôn vùng ôn đới. Chúng thường sinh sản trong vũng nước mưa, chum vại hoặc thùng chứa nước.

Culex pipiens có thể truyền virus West Nile và viêm não St. Louis. Tuy thích hút máu chim, nhưng khi cần, chúng vẫn “xơi” người, từ đó vô tình truyền bệnh. Dù không nguy hiểm bằng muỗi truyền sốt rét hay sốt xuất huyết, nhưng chúng vẫn là mối lo ngại về y tế công cộng.

10. Psorophora ciliata (muỗi khổng lồ)

Loài này có kích thước lớn và tính khí hung hãn. Vết đốt của chúng rất đau và gây ngứa lâu. Chúng thường sinh sản ở vùng ngập nước tạm thời sau mưa lớn, nên khó kiểm soát.

Psorophora ciliata có thể truyền virus viêm não ngựa miền Đông – căn bệnh hiếm nhưng nguy hiểm. Tuy nhiên, so với những loài muỗi “đỉnh top”, chúng vẫn ít gây bệnh hơn.

9. Aedes taeniorhynchus (muỗi đầm lầy nước mặn đen)

Phân bố chủ yếu ở vùng ven biển châu Mỹ, loài muỗi này sinh sản trong đầm lầy nước lợ và vùng triều. Chúng cực kỳ “háu ăn”, đặc biệt là máu người, và vết đốt rất đau.

Tuy nhiên, chúng lại không giỏi truyền bệnh. Dù có mang virus West Nile, khả năng lây lan sang người khá thấp, nên được xem là phiền toái nhiều hơn là hiểm họa.

8. Anopheles quadrimaculatus

Đây là loài muỗi đầu tiên trong danh sách có khả năng truyền ký sinh trùng sốt rét ở Mỹ. Chúng ưa sống ở sông suối chảy chậm, ao hồ nước ngọt vùng Đông Nam Mỹ.

Loài này thích hút máu người, nên khả năng lây truyền ký sinh trùng Plasmodium gây sốt rét rất cao. Dù hiện nay sốt rét ở Mỹ đã giảm mạnh, nhưng nguy cơ tái bùng phát vẫn tồn tại.

7. Aedes polynesiensis

Sống chủ yếu ở các đảo Thái Bình Dương như Polynesia, Fiji, Samoa, loài này thường sinh sản trong các vũng nước mưa quanh khu dân cư.

Aedes polynesiensis là vật trung gian truyền virus Zika, sốt xuất huyết và chikungunya. Chúng đặc biệt ưa hút máu người vào ban ngày, khiến nguy cơ lây bệnh cao.

6. Aedes japonicus (muỗi bụi Nhật Bản)

Có nguồn gốc từ Đông Á nhưng đã lan sang Mỹ và châu Âu. Chúng sinh sản ở những nơi râm mát gần nhà dân, từ hốc cây đến chậu cảnh.

Loài này có thể truyền nhiều bệnh nguy hiểm như viêm não Nhật Bản, chikungunya, và virus West Nile. Chúng dai dẳng, khó kiểm soát, lại thích hút máu người, nên trở thành mối lo y tế ngày càng lớn.

5. Aedes albopictus (muỗi vằn châu Á)

Thân và chân có sọc trắng đen đặc trưng, loài này được gọi là “muỗi hổ châu Á”. Từ châu Á, chúng đã lan rộng ra Mỹ, châu Âu và khắp thế giới.

Aedes albopictus truyền nhiều bệnh: sốt xuất huyết, Zika, chikungunya, sốt vàng da. Chúng hoạt động mạnh vào sáng sớm và chiều tối, rất thích hút máu người, khiến nguy cơ lây bệnh tăng cao.

4. Aedes aegypti (muỗi vằn Ai Cập)

Đây là “ngôi sao” trong thế giới muỗi – nổi tiếng nhất và nguy hiểm nhất. Với hoa văn hình đàn lia trên lưng, chúng dễ nhận biết và thường sống gần con người.

Aedes aegypti là thủ phạm chính gây sốt vàng da, sốt xuất huyết, Zika, chikungunya. Chúng sinh sản ngay trong các vật chứa nước nhân tạo như lốp xe, chum vại, và đặc biệt chỉ thích máu người. Chính vì vậy, đây là một trong những loài muỗi nguy hiểm nhất hành tinh.

3. Anopheles stephensi

Phân bố chủ yếu ở châu Á và nay đang lan sang châu Phi. Khác với nhiều loài muỗi sốt rét thường sống ở nông thôn, Anopheles stephensi lại thích nghi với thành phố, sinh sản trong bể nước và cống rãnh.

Loài này chuyên hút máu người và truyền ký sinh trùng sốt rét Plasmodium. Việc chúng lan rộng ở các khu đô thị đông dân khiến nỗ lực phòng chống sốt rét gặp nhiều thách thức.

2. Anopheles funestus

Đây là một trong những loài muỗi truyền sốt rét nguy hiểm nhất châu Phi. Chúng sống lâu, thích máu người, sinh sản ở vùng đầm lầy và sông suối, khiến việc diệt trừ rất khó khăn.

Đặc biệt, Anopheles funestus ngày càng kháng thuốc diệt côn trùng, biến chúng thành “cơn ác mộng” với các chiến dịch chống sốt rét.

1. Anopheles gambiae

Được coi là loài muỗi chết chóc nhất thế giới, Anopheles gambiae là thủ phạm chính gây ra phần lớn ca sốt rét và tử vong ở châu Phi cận Sahara.

Chúng chủ yếu hút máu người, sống gần nhà dân, sinh sản ở vũng nước nông như ruộng lúa và vũng mưa. Tuổi thọ dài giúp chúng có nhiều thời gian truyền ký sinh trùng sốt rét.

Khả năng kháng thuốc ngày càng mạnh khiến việc kiểm soát chúng cực kỳ khó khăn. Đây là lý do mà Anopheles gambiae được mệnh danh là “sát thủ số một” trong thế giới muỗi.