WHO: 5,6 tỷ người ở 119 quốc gia có nguy cơ nhiễm virus Chikungunya

“

Cái tên “Chikungunya” bắt nguồn từ một từ trong ngôn ngữ Kimakonde ở miền nam Tanzania, có nghĩa là “uốn cong lên” - mô tả vẻ ngoài khom lưng của những người bị nhiễm bệnh bị đau khớp dữ dội.

Theo WHO

Một lần nữa, những hòn đảo nhỏ trở thành tâm dịch

Ca bệnh Chikungunya đầu tiên được ghi nhận tại Tanzania vào năm 1952. Ban đầu, dịch bệnh chủ yếu bùng phát ở châu Phi và châu Á, nhưng theo thời gian, virus này đã lan rộng ra toàn cầu. Tính đến tháng 12/2024, có 119 quốc gia và vùng lãnh thổ ghi nhận các ca lây nhiễm tại chỗ.

Dịch bệnh lớn nhất diễn ra vào năm 2004 - 2005, bắt đầu tại các đảo ở Ấn Độ Dương và sau đó lan đến Ấn Độ với hàng trăm ngàn người nhiễm bệnh.

Trong một báo cáo cụ thể của WHO, La Réunion từng là tâm điểm của đại dịch Chikungunya vào giai đoạn 2004 - 2005, và nay lại chứng kiến sự trở lại của virus này với hơn 47.500 ca mắc và 12 ca tử vong chỉ trong vòng 10 tháng từ tháng 8/2024 đến tháng 5/2025. Mayotte cũng ghi nhận 116 ca nhiễm trong giai đoạn tháng 3 - 5/2025.

WHO cho biết, đến nay đã có ít nhất 119 quốc gia và vùng lãnh thổ ghi nhận sự lây truyền tại chỗ của virus Chikungunya, trải dài từ châu Phi, châu Á cho đến cả châu Âu.

Biến đổi khí hậu là một trong những nguyên nhân chính thúc đẩy sự bùng phát của virus này. Nhiệt độ tăng, thay đổi lượng mưa và độ ẩm cao đã tạo điều kiện thuận lợi cho muỗi sinh sản, mở rộng phạm vi sống của chúng sang nhiều khu vực mới.

Ngoài ra, virus Chikungunya cũng đã tiến hóa và xâm nhập vào các cộng đồng chưa từng tiếp xúc với virus, khiến hệ miễn dịch của người dân tại đó không đủ khả năng kháng cự.

Chikungunya nguy hiểm đến mức nào?

Chikungunya gây ra bởi một loại virus axit ribonucleic (RNA) thuộc về alphavirus chi của họ họ Togaviridae.

Chikungunya lây lan thông qua muỗi cái bị nhiễm virus, đặc biệt là hai loài muỗi vằn Aedes Aegypti và Aedes Albopictus. Đây là những loài muỗi có khả năng đốt người nhiều lần, hoạt động chủ yếu vào ban ngày và nổi tiếng với biệt danh “muỗi cắn mắt cá chân”.

Không chỉ truyền Chikungunya, hai loài muỗi này còn là nguyên nhân chính gây ra dịch sốt xuất huyết, virus Zika và sốt vàng da. Khả năng thích nghi cao và xu hướng di chuyển vào nhà khiến việc phòng tránh trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

Triệu chứng của bệnh chủ yếu là sốt cao, đau và sưng khớp, đôi khi kéo dài dai dẳng suốt nhiều tháng. Bệnh cũng có thể gây nhức đầu, phát ban, buồn nôn và mệt mỏi. Trong số ít trường hợp, Chikungunya có thể gây tử vong, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người già hoặc người có bệnh nền.

Virus có thời gian ủ bệnh từ 3 đến 12 ngày. Tuy không có thuốc đặc trị, các triệu chứng có thể được kiểm soát bằng thuốc giảm đau như paracetamol. Tuy nhiên, một số bệnh nhân có thể đối mặt với hậu quả kéo dài như đau khớp mạn tính, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.

Phân biệt nhiễm virus Chikungunya với sốt xuất huyết Dengue

Chikungunya và Dengue đều do muỗi vằn Aedes (đặc biệt là Aedes aegypti) truyền sang người. Tuy nhiên, virus gây bệnh khác nhau: Chikungunya do virus Chikungunya (CHIKV), còn sốt xuất huyết Dengue do virus Dengue (DENV) với 4 tuýp khác nhau (DENV-1 đến DENV-4). Việc này khiến Dengue có nguy cơ tái nhiễm nặng hơn nếu người bệnh từng mắc một tuýp trước đó.

Chikungunya thường gây sốt đột ngột kèm theo đau khớp dữ dội, cứng khớp và sưng - đây là đặc điểm phân biệt chính với Dengue.

Trong khi đó, sốt xuất huyết Dengue lại dễ gây ra chảy máu, hạ tiểu cầu và sốc.

Chikungunya thường hồi phục trong vòng vài ngày đến vài tuần, còn Dengue có thể diễn tiến thành sốt xuất huyết nặng, đòi hỏi nhập viện.

Tại Việt Nam, sốt xuất huyết dengue là bệnh lưu hành với hàng trăm nghìn ca mỗi năm, đặc biệt bùng phát vào mùa mưa. Chikungunya mới chỉ xuất hiện rải rác gần đây, chủ yếu ở khu vực phía Nam và chưa ghi nhận nhiều ca nặng. Tuy nhiên, do cùng sử dụng "kênh muỗi vằn", nguy cơ bùng phát của Chikungunya là hoàn toàn có thể nếu không kiểm soát tốt muỗi truyền bệnh.