Vì sao người chạy marathon dễ bị tổn thương thận cấp?
Chạy Marathon là biểu tượng của sức bền và nỗ lực phi thường, nhưng cũng là thử thách lớn với hệ bài tiết của cơ thể, trong đó có thận.
AKI – Mối nguy ít được chú ý sau đường chạy
Một nghiên cứu mới từ Đại học Johns Hopkins cho thấy: chính sự mất nước và muối qua mồ hôi, chứ không phải nhiệt độ cơ thể tăng cao, mới là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến chấn thương thận cấp (acute kidney injury – AKI) sau cuộc đua.
Theo Tổ chức Thận Quốc gia Mỹ, AKI là tình trạng suy giảm chức năng thận xảy ra đột ngột trong vài giờ đến vài ngày, làm tích tụ chất thải trong máu và gây rối loạn cân bằng dịch, điện giải trong cơ thể.
Dù thường gặp ở bệnh nhân nặng trong bệnh viện, AKI cũng được phát hiện với tỷ lệ cao ở những người tham gia marathon – một hoạt động có tính chất kéo dài và cực kỳ tiêu hao thể lực.
Trong nghiên cứu mới công bố trên Clinical Journal of the American Society of Nephrology, các nhà khoa học đã theo dõi 23 người chạy tham gia giải Hartford Marathon năm 2017, thu thập mẫu máu, nước tiểu và dữ liệu sinh học tại ba thời điểm: 24 giờ trước, ngay sau khi hoàn thành và 24 giờ sau cuộc đua.
Kết quả: hơn một nửa (55%) số người tham gia bị AKI tạm thời, và 74% cho thấy dấu hiệu tổn thương tại ống thận – nơi thực hiện quá trình lọc máu chính.
Không phải nhiệt độ – mà là thiếu nước và muối
Dù nhiệt độ cơ thể người chạy đều tăng đáng kể trong cuộc đua, không có sự khác biệt đáng kể giữa người bị và không bị AKI. Ngược lại, mất dịch và natri (muối) lại cho thấy mối liên hệ rõ ràng.
Mức mất muối trung bình ở người bị AKI là 2,3 gram – tương đương 1,25 thìa cà phê, bằng toàn bộ lượng muối khuyến cáo tối đa mỗi ngày của Hiệp hội Tim mạch Mỹ. Có người mất đến 7 gram.
Lượng dịch mất qua mồ hôi trung bình là 2,5 lít, có trường hợp lên tới 6,8 lít – tương đương hai chai soda cỡ lớn. Trong khi đó, một người nặng 70 kg chỉ chứa khoảng 42 lít dịch toàn thân. Điều đáng lo ngại là phần lớn người chạy không kịp bù lại lượng mất mát này trong suốt cuộc đua.
Chính sự thiếu hụt dịch và muối không được điều chỉnh kịp thời là nguyên nhân làm tăng nguy cơ AKI.
Copeptin – chỉ dấu cảnh báo nguy hiểm
Một phát hiện đáng chú ý khác là mức copeptin – một protein gắn liền với hormone vasopressin – tăng vọt ở những người bị AKI, thậm chí cao gấp 20 lần so với nhóm không bị.
Vasopressin là hormone do tuyến yên tiết ra khi cơ thể bị giảm thể tích máu, giúp giữ nước và ngăn hạ huyết áp đột ngột. Tuy nhiên, nếu vasopressin duy trì lâu dài, nó có thể làm giảm lưu lượng máu đến thận, gây viêm và tổn thương mô thận.
Đây có thể là lý do tại sao người chạy marathon – với thời gian vận động kéo dài – dễ bị AKI hơn so với các môn chạy ngắn.
Hướng đến giải pháp cá nhân hóa
Nghiên cứu mở ra hướng mới trong phòng ngừa AKI: thiết kế chế độ bù nước và điện giải phù hợp với từng cá nhân.
Bước tiếp theo là theo dõi người chạy nhiều cuộc đua để đánh giá nguy cơ tổn thương thận tích lũy theo thời gian, đồng thời xác định liệu can thiệp bù dịch và muối đúng cách có giúp giảm tỷ lệ AKI hay không.
Mục tiêu lâu dài là phát triển giải pháp cá nhân hóa – mỗi vận động viên sẽ được đo đạc chính xác lượng mồ hôi và nhu cầu bù nước, từ đó có thể dùng loại nước uống phù hợp với cơ thể mình trong suốt cuộc đua.
Nghiên cứu có sự phối hợp của các trường đại học Johns Hopkins, Yale, Quinnipiac, Colorado và được tài trợ bởi các cơ quan uy tín như Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH) và Hiệp hội Tim mạch Mỹ.
