Vì sao đám cháy từ xe điện lại khó dập và nguy hiểm?
Xe điện được xem là giải pháp giao thông xanh của tương lai. Nhưng khi pin xe điện cháy, việc dập tắt gần như không đơn giản như các đám cháy thông thường. Vì sao lại như vậy?
Pin được sử dụng trong hầu hết các dòng xe điện hiện nay là pin lithium-ion - công nghệ cũng phổ biến trong điện thoại, laptop, xe đạp điện. Đây là loại pin sạc lại được, có mật độ năng lượng cao, tuổi thọ dài và trọng lượng nhẹ, giúp xe vận hành mạnh mẽ mà không cần động cơ đốt trong.

Thermal runaway - chuỗi cháy lan không kiểm soát
Pin lithium-ion được tạo thành từ nhiều cell nhỏ liên kết với nhau thành một khối lớn. Khi một cell gặp sự cố do va chạm, sạc quá mức, lỗi sản xuất hoặc ngấm nước, nó sẽ nóng lên đột ngột. Nhiệt độ có thể vượt ngưỡng 800 độ C, đủ để làm hỏng lớp ngăn cách giữa các cell.
Lúc này, phản ứng hóa học bên trong pin diễn ra ồ ạt và phát nhiệt mạnh, tiếp tục kích hoạt các cell bên cạnh. Quá trình này gọi là thermal runaway - một phản ứng dây chuyền nhiệt mà khi đã bắt đầu, gần như không thể dừng lại.
Theo nghiên cứu của Đại học Miami (2024), ngay cả khi ngọn lửa ban đầu đã được dập tắt, pin vẫn có thể âm ỉ bên trong và bùng cháy trở lại sau vài giờ. Đây là lý do nhiều vụ cháy xe điện tưởng đã xử lý xong nhưng vẫn tiếp tục cháy khi đang trên xe cứu hộ.

Khói độc và cấu trúc pin
Khác với lửa do xăng hay gỗ, cháy pin lithium-ion không thể dập tắt bằng bình chữa cháy thông thường. Khí CO₂ hay bột khô gần như vô hiệu vì ngọn lửa đến từ phản ứng hóa học bên trong chứ không phải từ nhiên liệu bên ngoài.
Giải pháp phổ biến hiện nay là dùng nước nhưng cần lượng rất lớn. Theo Viện Nghiên cứu An toàn Cháy nổ UL (FSRI), để dập cháy hoàn toàn một xe điện Tesla, lực lượng cứu hỏa có thể cần tới 11.000 lít nước và hơn 30 phút phun liên tục. Trong một số trường hợp, giải pháp triệt để nhất l ngâm toàn bộ xe vào bồn nước lạnh trong nhiều giờ nhưng điều gần như không khả thi ở điều kiện thường.
Pin lithium-ion cháy âm ỉ, mất nhiều giờ để làm nguội hoàn toàn. Trong quá trình cháy, hơn 100 loại hóa chất độc hại được giải phóng, bao gồm kim loại nặng, carbon monoxide và hydrogen cyanide. Việc khống chế đám cháy kéo dài làm tăng thời gian phơi nhiễm độc chất đối với lính cứu hỏa.

Vậy phải xử lý như thế nào khi xe điện cháy?
Nếu bạn là người chứng kiến:
- Lập tức sơ tán khỏi xe và khu vực xung quanh ít nhất 30 mét.
- Gọi 114 và thông báo rõ: “Xe điện đang cháy”.
- Không cố gắng dập lửa bằng các thiết bị chữa cháy thông thường hoặc dội nước trực tiếp.
- Cảnh báo người xung quanh không đến gần.
Nếu bạn là cư dân hoặc quản lý tòa nhà:
- Không bố trí sạc xe trong không gian kín, tầng hầm nhỏ, hoặc gần vật dễ bắt lửa.
- Bố trí hệ thống cảnh báo nhiệt, cháy nổ riêng cho khu vực sạc pin.
Làm sao để phòng ngừa cháy pin xe điện?
Đây là những khuyến nghị từ các chuyên gia năng lượng và phòng cháy chữa cháy:
- Không sạc quá lâu hoặc sạc qua đêm.
- Dùng bộ sạc chính hãng, không dùng ổ điện rẻ tiền hoặc kéo dây nối dài.
- Tránh để xe hoặc sạc dưới nắng nóng cao độ hoặc nơi ẩm ướt.
- Kiểm tra định kỳ pin xe - phát hiện sớm cell hư, chai, phồng.
- Không tiếp tục sử dụng xe nếu đã bị ngập nước hoặc va chạm mạnh
Xe điện mang lại tiện ích và thân thiện môi trường, nhưng cũng đòi hỏi hiểu biết khoa học và sự cẩn trọng từ người dùng. Cháy pin lithium-ion là rủi ro có thể kiểm soát nếu ta sử dụng đúng cách và có chuẩn bị.