Tựu trường thời công nghệ: Tỉnh táo khi cho trẻ sử dụng AI
Khi bước vào năm học mới, có khả năng là con bạn sẽ hoặc đã biết cách dùng trí tuệ nhân tạo (AI) để hoàn thành bài tập. Đây là một vài lưu ý cho phụ huynh.
10 năm trước, các công cụ tìm kiếm như Google có thể giúp bạn tìm kiếm những bài giải chất lượng, nhưng chí ít bạn sẽ phải bỏ công ra đọc và lựa chọn cách giải hay. Hiện nay, AI có thể làm tất.
Theo khảo sát năm 2024 của Pew Research Center, 26% thanh thiếu niên từ 13 đến 17 tuổi cho biết họ đã từng dùng ChatGPT cho việc học. Từ đó đến nay, chatbot AI ngày càng trở nên phổ biến hơn, cộng kèm khả năng sở hữu các thiết bị có kết nối internet của trẻ cũng ngày càng cao, nên tỷ lệ thực tế có thể cao hơn.
Với giáo viên, việc học sinh nhờ chatbot viết bài thay được gọi là gian lận. Nhưng điều nguy hại hơn, nó khiến các em đánh mất cơ hội tự học. Công cụ phát hiện nội dung tạo bởi AI hiện chưa đáng tin cậy, nên giáo viên khó phân biệt đâu là bài của học sinh, đâu là do máy làm.
Đây là lý do cha mẹ cần trao đổi với con mình về việc khi nào nên và không nên dùng AI, đặc biệt khi năm học mới đã bắt đầu.
Dùng AI để học, không phải để thay suy nghĩ
Trước hết và cũng quan trọng hơn thảy, cha mẹ nên trao đổi rõ với con mình rằng: mục tiêu của việc đi học là để học và trưởng thành, nếu để AI làm thay, cơ hội ấy sẽ biến mất.
AI có thể làm một gia sư phiên bản máy tính, giải thích khái niệm khó hay giúp học sinh thoát khỏi bế tắc. Nó cũng có thể hỗ trợ động não ý tưởng, nhưng việc suy nghĩ và viết bài vẫn phải do chính các em thực hiện.
Não bộ giống như cơ bắp. Nếu không tập luyện, trẻ sẽ không phát triển kỹ năng. Vì vậy, cha mẹ cần đặt ranh giới ngay từ đầu, đồng thời kiểm tra định kỳ để chắc rằng AI không chiếm chỗ việc học thực sự.
Đừng tin mọi điều AI nói, hãy cùng con kiểm chứng
Chatbot đôi khi đưa ra thông tin sai lệch, hiện tượng này được giới chuyên gia gọi là “ảo giác”.
Điều này cho thấy học sinh cần được hướng dẫn cách kiểm chứng thông tin. Cha mẹ có thể cùng con so sánh nội dung AI trả lời với tài liệu học ở trường. Cách này vừa giúp con hiểu hơn, vừa để cả gia đình học hỏi cùng nhau. Nghe có vẻ khá là khó, nhưng hãy nhớ lại thời kỳ bùng nổ của công tìm kiếm như Google, tin giả cũng trở nên tràn lan. Chỉ khác là thời của con bạn, chúng không phải lăn chuột đi tìm mà được đưa tận mắt.
Cha mẹ không cần phải là chuyên gia AI mới có thể đồng hành. Điều quan trọng là cha mẹ đặt câu hỏi, cùng khám phá. Chính trải nghiệm đó sẽ rèn kỹ năng cho con cái.
AI không phải bạn bè và không đáng để chia sẻ thông tin cá nhân
Một rủi ro khác là trẻ có thể coi chatbot như con người, thậm chí là bạn. Một số chatbot được huấn luyện để trò chuyện tình cảm, thậm chí nguy hiểm hơn đó là gợi tình, dẫn đến nguy cơ gây hại tâm lý hoặc thay thế mối quan hệ thật ngoài đời.
Ngoài ra, việc chia sẻ ảnh, địa chỉ, thông tin riêng tư với AI có thể vô tình đưa dữ liệu đó vào tập huấn luyện và bị hiển thị cho người khác.
Cha mẹ cần nhắc trẻ: AI không phải người thật. Nếu chatbot nói “Tôi thích ý tưởng của bạn”, đó chỉ là lập trình, không có cảm xúc thật.
Đồng thời, đặt quy tắc gia đình rõ ràng: chỉ dùng chatbot ở nơi sinh hoạt chung, tránh trong phòng riêng; quy định khung giờ “không công nghệ” như bữa ăn hay trước khi ngủ.
Nếu bạn đã trở thành các bậc cha mẹ, việc cấm đoán trẻ sử dụng AI ở thời điểm hiện tại không phải là một hướng giải quyết tốt vì đó hoàn toàn cũng có thể là cầu nối phát triển của con bạn. Thay vì suy nghĩ đến chuyện cấm hoàn toàn, hãy dạy con bạn sử dụng đúng cách.
