Thực phẩm siêu chế biến có thể đẩy nhanh quá trình lão hóa sinh học

Một nghiên cứu mới đây cho thấy tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến có liên quan đến việc đẩy nhanh đáng kể quá trình lão hóa sinh học, dẫn đến các bệnh mạn tính và giảm tuổi thọ.

Thực phẩm siêu chế biến và lão hóa sinh học

Một nghiên cứu gần đây với hơn 22.000 người trưởng thành tham gia tại Ý cho thấy tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến có liên quan đến việc đẩy nhanh quá trình lão hóa sinh học. Lão hóa sinh học cung cấp bức tranh chính xác hơn về sức khỏe cơ thể so với tuổi đời tính theo năm và chịu ảnh hưởng bởi các lựa chọn lối sống, bao gồm chế độ ăn uống.

Giá trị dinh dưỡng kém của thực phẩm siêu chế biến chỉ đóng vai trò nhỏ trong mối liên hệ này, điều này cho thấy các yếu tố khác trong những loại thực phẩm này có thể đẩy nhanh quá trình lão hóa sinh học.

Các nhà nghiên cứu đề xuất rằng những đặc điểm “phi dinh dưỡng” có thể là nguyên nhân, bao gồm:

• Phá vỡ cấu trúc thực phẩm: Chia nhỏ thực phẩm nguyên chất thành các chất dinh dưỡng riêng lẻ.
• Hợp chất có hại hình thành trong quá trình chế biến thực phẩm.
• Tiếp xúc lâu dài với vật liệu đóng gói không an toàn.

Những phát hiện này, được công bố trên American Journal of Clinical Nutrition, đóng góp thêm bằng chứng cho thấy thực phẩm siêu chế biến có tác động tiêu cực đến sức khỏe và tuổi thọ.

Tác động của thực phẩm siêu chế biến đối với lão hóa

Các nhà nghiên cứu đã phân tích dữ liệu từ Nghiên cứu Moli-sani, một nghiên cứu lớn dựa trên dân số, thực hiện từ năm 2005 đến 2010 tại một khu vực phía Nam nước Ý. Trong nghiên cứu này, chế độ ăn của người tham gia được đánh giá thông qua một bảng câu hỏi tần suất thực phẩm chi tiết gồm 188 loại thực phẩm.

Thực phẩm siêu chế biến được xác định bằng hệ thống phân loại Nova và đo lường dưới dạng tỷ lệ phần trăm tổng lượng thực phẩm tiêu thụ hàng ngày, với mức tiêu thụ được chia thành năm cấp độ từ cao đến thấp. Để đánh giá chất lượng chế độ ăn, các nhà nghiên cứu sử dụng Điểm Chế độ ăn Địa Trung Hải (Mediterranean Diet Score) từ 0 đến 9 điểm, dựa trên mức tiêu thụ nhiều thực phẩm truyền thống của Địa Trung Hải như trái cây, rau, hạt, đậu và cá, đồng thời tiêu thụ ít thịt và sữa hơn so với mức trung bình của nhóm nghiên cứu.

Trong phân tích này, các nhà nghiên cứu sử dụng một chương trình học máy để xem xét 36 chỉ số sinh học trong máu nhằm xác định tuổi sinh học của người tham gia, bao gồm:

• Chất béo máu: Như triglyceride và cholesterol.
• Chỉ số chuyển hóa glucose: Như đường huyết và insulin.
• Chỉ số viêm: Như protein phản ứng C (C-reactive protein).

Bằng cách so sánh tuổi sinh học và tuổi thực tế, họ ước tính tốc độ lão hóa sinh học của từng cá nhân.

Mối liên hệ giữa tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến và lão hóa nhanh

Mẫu phân tích cuối cùng bao gồm 11.726 phụ nữ (52%) và 10.769 nam giới (48%), với độ tuổi trung bình là 55,6 tuổi, trong khi tuổi sinh học trung bình là 54,9 tuổi, tạo ra chênh lệch khoảng 0,7 năm. Người tham gia báo cáo rằng thực phẩm siêu chế biến chiếm trung bình 10,7% chế độ ăn theo trọng lượng và đóng góp 18,2% tổng lượng calo tiêu thụ.

Các thực phẩm siêu chế biến phổ biến nhất gồm:

• Thịt chế biến sẵn: Chiếm 17,6%.
• Bánh ngọt, bánh nướng: Chiếm 14,2%.
• Nước ép trái cây đóng chai: Chiếm 10,9%.

Những người tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến nhất thường trẻ hơn, có học vấn cao hơn, ít vận động hơn, sống ở khu vực thành thị và ít mắc bệnh mạn tính. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa rằng ăn nhiều thực phẩm siêu chế biến là tốt hơn.

Phân tích dữ liệu cho thấy, tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến nhất (tỷ lệ cao nhất trong nhóm) có liên quan đến tốc độ lão hóa sinh học nhanh hơn, làm tăng tuổi sinh học trung bình thêm 0,34 năm so với nhóm tiêu thụ ít nhất. Chế độ ăn có hơn 14% tổng calo từ thực phẩm siêu chế biến có liên quan đến việc đẩy nhanh lão hóa sinh học, theo đồng hồ sinh học sử dụng 36 chỉ số máu.

Tại sao thực phẩm siêu chế biến đẩy nhanh lão hóa?

Thực phẩm siêu chế biến như nước ngọt, thức ăn nhanh, sữa chua đóng hộp và bánh mì công nghiệp thường chứa ít giá trị dinh dưỡng. Chúng thường có hàm lượng cao đường, muối, chất béo không lành mạnh và phụ gia, nhưng lại thiếu chất xơ và các hợp chất vi sinh có lợi.

Quá trình chế biến ở nhiệt độ cao có thể tạo ra các hợp chất có hại như acrylamide, chất glycation và chất béo trans, góp phần làm tăng viêm và stress oxy hóa trong cơ thể. Ngoài ra, vật liệu đóng gói chứa các chất phá vỡ nội tiết như bisphenol hoặc phthalate có thể xâm nhập vào thực phẩm trong quá trình bảo quản lâu dài, gây rối loạn chuyển hóa và đẩy nhanh quá trình lão hóa.

Các chuyên gia khuyến nghị:

• Ưu tiên thực phẩm tươi sống hoặc chế biến tối thiểu như rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc.
• Tự chuẩn bị bữa ăn tại nhà thay vì sử dụng thực phẩm đóng gói.
• Đọc kỹ nhãn thành phần để tránh các phụ gia và chất bảo quản không cần thiết.
• Dùng hộp đựng bằng thủy tinh hoặc thép không gỉ thay vì nhựa để giảm tiếp xúc với các hợp chất độc hại.