Bạn đi làm để sống, hay sống chỉ để đi làm?

Mỗi sáng chen chúc trên những chuyến xe, ngồi 8–10 tiếng trước màn hình, về đến nhà chỉ còn đủ sức lướt điện thoại rồi ngủ vùi. Lương tăng chậm hơn giá nhà, cơ hội thăng tiến mờ mịt, còn deadline thì ngày một dày hơn. Không ít người trẻ từng thở dài tự hỏi: “Mình đi làm để sống, hay đang sống chỉ để đi làm?”

Ở Trung Quốc, câu hỏi ấy đã được trả lời bằng một trào lưu mang tên tang ping (躺平) – dịch nôm na là “nằm thẳng”. Đó là cách người trẻ nói rằng họ đã quá mệt mỏi với guồng quay công việc, và họ chọn dừng lại để giữ cho mình một khoảng thở.

Nguồn gốc của trào lưu Tang Ping

Tháng 4 năm 2021, trên diễn đàn Tieba, một thanh niên tên Luo Huazhong chia sẻ bài viết “Nằm thẳng là công lý”. Anh kể về cuộc sống tối giản, chi tiêu chỉ khoảng 200 nhân dân tệ mỗi tháng, làm vài công việc bán thời gian đủ sống.

“

Nằm thẳng là hành động khôn ngoan của tôi. Chỉ khi nằm xuống, con người mới có thể trở thành thước đo của mọi thứ

Nhân vat chia sẻ.

Lời chia sẻ ấy nhanh chóng được hàng triệu người trẻ đồng cảm. Trào lưu “Nằm thẳng” lan khắp Weibo, thu hút hàng nghìn thành viên trên Douban, trở thành meme, thành khẩu hiệu, rồi trở thành một thái độ sống.

Hưởng ứng trào lưu này không có nghĩa là người trẻ kêu gọi nhau từ bỏ hẳn công việc, mà là từ chối bị cuốn vào những cuộc cạnh tranh vô tận, bào mòn sức khỏe để tham vọng thăng tiến hay chứng minh năng lực bằng cách đương đầu thử thách.

Họ chỉ muốn sống một cách đơn giản: Mỗi ngày đến chỗ làm, hoàn thành công việc, làm đúng thời gian và ra về với một trạng thái "kệ, tới đâu hay tới đó".

Một kỹ thuật viên 24 tuổi nói với AFP: “Bạn bị xã hội đánh gục và chỉ muốn một cuộc sống thư thái hơn. Nằm thẳng không phải chờ chết. Tôi vẫn làm việc, nhưng không để mình kiệt quệ.”

Vì sao người trẻ chọn “nằm thẳng”?

Phía sau hai chữ giản dị ấy là một thực tế khắc nghiệt. Bởi lẽ, văn hóa làm việc 996 (9 giờ sáng đến 9 giờ tối, 6 ngày/tuần) khiến nhiều người trẻ ở Trung Quốc kiệt sức vì không có thời gian dành cho riêng mình. Mỗi ngày đi làm về đều là một vòng lặp không hồi kết: kiệt sức vì công việc, về nhà nghỉ ngơi vội vã để kịp lấy lại sức khỏe cho một ngày mai lại tiếp tục kiệt sức...

Áp lực ở nơi công sở chưa kịp được chữa lành, người trẻ lại phải đối mặt với muôn vàn áp lực "sinh tồn" khác: giá nhà đất vẫn leo thang, chi phí sinh hoạt tăng chóng mặt, lại kể đến áp lực đồng trang lứa, áp lực của xã hội về kết hôn, sinh con đè nặng.

Khi những áp lực tích tụ và căng tròn như quả bóng sắp nổ, họ nhận ra dù có nỗ lực đến đâu, khoảng cách đến “giấc mơ” mà xã hội dựng lên vẫn xa vời vợi. Vậy thôi, chọn cố gắng "vừa đủ" cho khỏe thân, nhàn trí cũng không phải một lựa chọn quá tồi.

“Nằm thẳng” vì thế không phải là buông xuôi, mà là một cơ chế tự vệ. Khi đã cạn kiệt sức lực, việc dừng lại để bảo toàn sức khỏe tinh thần chính là lựa chọn dũng cảm nhất.

Phản ứng trái chiều và làn sóng đồng cảm

Chính quyền và truyền thông Trung Quốc coi “nằm thẳng” là tiêu cực, thậm chí “đáng xấu hổ”, vì sợ nó làm suy yếu khát vọng phát triển. Nhiều nhóm thảo luận bị xóa bỏ, hashtag #TangPing bị cấm tìm kiếm.

Nhưng trên mạng xã hội, hàng triệu người trẻ lại thừa nhận mình thấy nhẹ nhõm khi đọc về nó. Họ không còn cảm giác đơn độc khi phát hiện nhiều người cũng đang kiệt sức giống mình. “Nằm thẳng” vì thế trở thành một phong trào tinh thần, một cách an ủi nhau rằng: không cần phải luôn chạy nhanh, không cần lúc nào cũng mạnh mẽ.

“Nằm thẳng” gợi nhớ đến quiet quitting ở phương Tây - trạng thái của nhân viên chỉ làm đúng trách nhiệm của mình, không lao lực thêm. Ở Hàn Quốc có thế hệ Sampo từ bỏ kết hôn và sinh con. Ở Nhật Bản, nhiều “freeter” hay “NEET” cũng chọn thoát khỏi guồng quay xã hội.

Với người trẻ Việt Nam, cụm từ có thể khác, nhưng tâm trạng thì quen thuộc: burnout, áp lực KPI, cạn kiệt vì overtime, cảm giác “làm nhiều nhưng chẳng đủ”. Đâu đó, khát khao sống chậm, sống cân bằng, sống “đủ là được” cũng đang lớn dần trong thế hệ trẻ.

Lời kết

“Nằm thẳng” không khuyến khích lười biếng. Nó chỉ nhắc chúng ta rằng mình không phải cỗ máy. Thành công không nên đánh đổi bằng sức khỏe tinh thần. Và đôi khi, việc dừng lại chính là bước đi cần thiết để tiếp tục.

Bởi lẽ, như nhiều người trẻ nói, “nằm thẳng” không phải chờ chết, mà là sống cho mình, sống vừa đủ, sống để còn giữ sức để mơ những giấc mơ khác.