Tái dựng thành công gương mặt người phụ nữ sống cách đây 10.500 năm

Phát hiện này cho thấy sự đa dạng về ngoại hình trong các cộng đồng săn bắt hái lượm thời kỳ đồ đá giữa (Mesolithic), cũng như hé lộ những nghi thức mai táng phức tạp và văn hóa độc đáo của tổ tiên chúng ta.

Người phụ nữ này từng sinh sống tại khu vực nay là miền Nam nước Bỉ, và có làn da sáng màu hơn so với những người cùng thời đã được nghiên cứu trước đó ở Tây Âu. Các đặc điểm di truyền cho thấy bà có đôi mắt xanh, sống mũi cao và xương chân mày rõ nét - điểm khá đặc biệt khi so với đặc trưng hình thái của nữ giới thời kỳ này. Về độ tuổi, hộp sọ cho thấy người phụ nữ qua đời trong khoảng từ 35 đến 60 tuổi.

Hài cốt của bà được tìm thấy tại hang Margaux (thị trấn Dinant) trong cuộc khai quật từ năm 1988 đến 1989, cùng với tám bộ hài cốt nữ khác. Đây là điều hiếm gặp, bởi phần lớn các mộ táng thời Mesolithic thường có sự pha trộn giữa nam, nữ và trẻ em.

Nhiều bộ xương trong hang có dấu vết của đất son đỏ - chất liệu thường dùng trong các nghi lễ tượng trưng hoặc tôn giáo thời cổ đại. Đặc biệt, một cá thể trong nhóm có dấu cắt trên hộp sọ sau khi đã qua đời, đặt ra những câu hỏi thú vị về tập tục mai táng hay hành vi nghi lễ.

Hang Margaux được sử dụng như một nơi chôn cất tập thể suốt hàng trăm năm. Điều này cho thấy dù sống du mục, tổ tiên chúng ta vẫn duy trì các “nơi ký ức”, nơi họ quay lại nhiều lần để tưởng niệm người đã khuất.

Ngoài phần ADN dùng để xác định đặc điểm ngoại hình, các chi tiết khác như đồ trang sức hay hình xăm được xây dựng dựa trên các dữ liệu khảo cổ khác trong lưu vực sông Meuse. Tại một địa điểm ven sông vốn từng là nơi cắm trại, các nhà khảo cổ tìm thấy công cụ đá, xương thú rừng và cả dấu tích cá, cho thấy cộng đồng này sống nhờ vào săn bắt, hái lượm và đánh bắt tự nhiên. Họ di chuyển liên tục để theo dấu nguồn thức ăn, từ thú rừng đến thực vật hoang dã.

Dù nghiên cứu ADN cổ chưa khả thi vào thập niên 1980, nhưng nhờ công nghệ ngày nay, nhóm khoa học có thể phân tích lại các mẫu cũ với phương pháp hiện đại hơn. Dự án này, ngoài việc phục dựng hình ảnh người tiền sử, còn đang tiếp tục truy vết mối quan hệ giữa những người được chôn cùng nhau và mức độ tiêu thụ cá trong chế độ ăn của họ.

Khám phá lần này thách thức giả định trước đây về sự đồng nhất di truyền trong cộng đồng người săn bắt hái lượm châu Âu, mở ra nhiều câu hỏi mới về xã hội, văn hóa và tập quán của những cộng đồng cuối cùng trước khi bước vào thời đại nông nghiệp.

Một bước tiến quan trọng trong khảo cổ mở ra hành trình truy tìm gốc rễ của chính chúng ta.