Sởi không đơn thuần là nổi mẩn đỏ mà còn gây ra những di chứng lâu dài

Nếu bạn chưa biết, sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm mạnh nhất trên hành tinh, 1 người mắc có thể lây cho 9 đến 10 người khác.

Theo cập nhật mới nhất từ Bệnh viện Nhi Trung ương được báo Lao động đưa tin, từ tháng 1 đến hết ngày 26.3 đã ghi nhận 1.894 ca mắc sởi, cao gần gấp đôi so với tổng số ca mắc năm 2024.

Tác động nghiêm trọng nhưng thường bị đánh giá thấp

Sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm mạnh nhất trên hành tinh. Một người mắc có thể lây cho 9 trong số 10 người xung quanh nếu họ chưa được tiêm phòng. Tuy nhiên, tiêm hai liều vắc xin có hiệu quả phòng bệnh lên đến 97%.

Khi virus sởi xâm nhập cơ thể, nó bám vào các protein đặc hiệu trên bề mặt tế bào, sau đó chèn bộ gen của nó và bắt đầu nhân lên, từ đó phá hủy tế bào chủ. Quá trình này bắt đầu từ đường hô hấp trên và phổi – nơi virus gây tổn thương nghiêm trọng đến khả năng hô hấp của người bệnh.

Không dừng lại ở đó, virus còn tấn công các tế bào miễn dịch và “nhờ” chúng vận chuyển đến các hạch bạch huyết rồi lan ra toàn cơ thể.

Nguyên nhân phổ biến khiến bệnh nhân sởi phải nhập viện chính là các biến chứng về phổi. Khi virus phá hủy tế bào phổi, người bệnh có thể mắc viêm phổi do virus, với các triệu chứng như ho nặng và khó thở. Viêm phổi do sởi ảnh hưởng đến khoảng 1/20 trẻ em mắc bệnh và là nguyên nhân tử vong hàng đầu do sởi ở trẻ nhỏ.

Virus cũng có thể xâm nhập hệ thần kinh, gây tổn thương trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua viêm nhiễm.

Có hai cách sởi có thể gây tổn thương não cấp tính: một là nhiễm trùng trực tiếp xảy ra ở khoảng 1/1.000 người mắc, hai là viêm não xảy ra từ 2 đến 30 ngày sau khi khỏi bệnh – cũng với tần suất tương tự. Những trẻ sống sót sau các biến chứng này có thể phải đối mặt với các di chứng suốt đời như mù lòa, điếc hoặc thiểu năng trí tuệ.

Hệ lụy của sởi kéo dài nhiều năm

Một trong những hậu quả nghiêm trọng và ít được biết đến của bệnh sởi là làm suy yếu hệ miễn dịch lâu dài.

Trước đây, giới nghiên cứu nghi ngờ rằng trẻ em được tiêm vắc xin sởi thường có sức đề kháng tốt hơn với các bệnh khác, nhưng chưa rõ nguyên nhân.

Một nghiên cứu năm 2019 phát hiện rằng, nhiễm virus sởi có thể tiêu diệt từ 11% đến 75% lượng kháng thể trong cơ thể – tức là loại bỏ trí nhớ miễn dịch với những bệnh mà người đó từng mắc hoặc đã được tiêm phòng.

Hiện tượng này được gọi là mất trí nhớ miễn dịch (immune amnesia), kéo dài cho đến khi người bệnh được tái nhiễm hoặc tiêm phòng lại từng bệnh cụ thể mà hệ miễn dịch đã “quên”.

Ngoài ra, trong một số trường hợp hiếm, virus sởi có thể tồn tại âm thầm trong não bộ sau khi người bệnh đã hồi phục, rồi tái kích hoạt sau 7–10 năm.

Tình trạng này được gọi là viêm não xơ hóa bán cấp tiến triển (subacute sclerosing panencephalitis), dẫn đến sa sút trí tuệ và gần như luôn tử vong. Tình trạng này xảy ra ở khoảng 1 trong 25.000 người mắc sởi, nhưng ở trẻ dưới 1 tuổi thì nguy cơ cao gấp 5 lần.

Trước đây, các nhà khoa học nghĩ rằng điều này là do một biến thể đặc biệt của virus sởi, nhưng các nghiên cứu gần đây cho thấy virus có thể đột biến ngay trong quá trình nhiễm ban đầu, cho phép nó xâm nhập não.

Vắc xin vẫn là tuyến phòng thủ mạnh nhất

Dù khoa học đang nghiên cứu các liệu pháp kháng thể để điều trị sởi nghiêm trọng, cách tốt nhất để phòng tránh các biến chứng đáng sợ vẫn là tiêm phòng đầy đủ.

Tiêm vắc xin không chỉ giúp bạn tránh mắc sởi, mà còn bảo vệ hệ miễn dịch khỏi bị tổn thương kéo dài, giúp bạn không mất đi khả năng đề kháng với các bệnh khác.

Sởi không chỉ là một bệnh truyền nhiễm đơn giản gây phát ban và sốt. Đó là một loại virus nguy hiểm có thể phá hủy phổi, hệ thần kinh, và đặc biệt là hệ miễn dịch – gây ra hậu quả kéo dài nhiều năm sau khi khỏi bệnh.

Dù bạn chưa từng chứng kiến tác động của sởi, điều đó không có nghĩa là nó vô hại. Với sự gia tăng ca bệnh gần đây, việc hiểu rõ mức độ nguy hiểm của sởi và chủ động tiêm phòng là điều cấp thiết – không chỉ để bảo vệ bản thân, mà còn để bảo vệ cộng đồng.