Sợ thật hay đùa [Kỳ 2]: Rối loạn lo âu về ngoại hình – Body Dysmorphic Disorder (BDD)

Ám ảnh với ngoại hình không chỉ là sự lo lắng nhất thời, mà có thể là dấu hiệu của rối loạn lo âu về ngoại hình – Body Dysmorphic Disorder (BDD) . Với sự gia tăng của mạng xã hội và áp lực chuẩn mực sắc đẹp, BDD đang trở thành mối đe dọa cho sức khỏe tinh thần của nhiều người trẻ hiện nay.

Rối loạn lo âu về ngoại hình (Body Dysmorphic Disorder – BDD) là gì?

Body Dysmorphic Disorder (BDD), hay rối loạn lo âu về ngoại hình, là một hội chứng tâm lý mà người bệnh ám ảnh với những khiếm khuyết nhỏ hoặc không có thực trên cơ thể mình. Họ có thể dành hàng giờ soi gương vì cảm giác tự ti. Những ám ảnh này gây ra sự căng thẳng tinh thần lớn và có thể dẫn đến hành vi cư xử tự ti và xa lánh xã hội.

Các triệu chứng phổ biến của BDD bao gồm: thường xuyên kiểm tra ngoại hình, so sánh bản thân với người khác, và cố gắng che giấu những khuyết điểm “nhỏ” thông qua việc sử dụng trang phục, trang điểm, hoặc thậm chí là phẫu thuật thẩm mỹ. Một số người mắc BDD tìm đến các liệu pháp thẩm mỹ với hy vọng có thể cải thiện diện mạo, nhưng đa phần cảm thấy không hài lòng và tiếp tục hành trình tự ti về cơ thể.

Mặc dù BDD có thể xuất hiện ở bất kỳ ai, nhưng nó thường bắt đầu từ độ tuổi thanh thiếu niên, khi áp lực về ngoại hình và sự so sánh bản thân với người khác trở nên rõ ràng hơn. Những người mắc BDD thường trải qua cảm giác xấu hổ sâu sắc về ngoại hình và có thể ngại chia sẻ cảm xúc với người khác do lo sợ bị đánh giá.

Vì đâu mà lại lo âu ngoại hình?

Nguyên nhân gây ra BDD có thể bao gồm di truyền, các sự kiện tiêu cực trong quá khứ, và áp lực xã hội về chuẩn mực cái đẹp. Đầu tiên, yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng, đặc biệt nếu trong gia đình có người mắc các rối loạn tâm lý tương tự như rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) hoặc trầm cảm. Bên cạnh đó, các nghiên cứu cho thấy, những người có tiền sử bị trêu chọc về ngoại hình từ nhỏ có nguy cơ cao phát triển BDD khi trưởng thành.

Thêm vào đó, yếu tố hóa học trong não bộ cũng góp phần gây ra BDD. Nghiên cứu chỉ ra rằng sự mất cân bằng serotonin, một chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến cảm xúc, có thể là một trong những nguyên nhân dẫn đến rối loạn này. Khi cơ thể thiếu serotonin, nó có thể làm tăng cảm giác lo lắng và suy nghĩ ám ảnh về ngoại hình của người bệnh.

Cuối cùng, áp lực xã hội và văn hóa đóng một vai trò lớn trong việc tạo ra và củng cố BDD. Hình ảnh lý tưởng hóa về cơ thể trên mạng xã hội và các phương tiện truyền thông thường gây áp lực lớn lên thanh thiếu niên, đặc biệt là khi họ cảm thấy không đáp ứng được các tiêu chuẩn này. Chính những áp lực đó khiến BDD ngày càng phổ biến và trở thành một vấn đề sức khỏe tinh thần đáng lo ngại.

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết khi rối loạn lo âu ngoại hình (BDD)

Triệu chứng của BDD thường liên quan đến việc lo lắng thái quá về ngoại hình và liên tục tìm cách thay đổi bản thân. Người mắc BDD có thể dành nhiều giờ mỗi ngày để soi gương hoặc ngược lại, tránh gương vì cảm thấy sợ hãi. Họ cũng có thể trải qua cảm giác tự ti sâu sắc và cho rằng người khác đang phán xét mình.

Ngoài ra, người bệnh thường so sánh bản thân với người khác và không hài lòng với các bộ phận cơ thể mà họ cho là không hoàn hảo. Họ có thể chi tiền vào các thủ thuật thẩm mỹ, nhưng thường không hài lòng với kết quả và lại tiếp tục ám ảnh về những khiếm khuyết khác. Một số người thậm chí còn cố gắng tự mình can thiệp vào ngoại hình, chẳng hạn như tự nặn mụn hoặc tẩy da một cách nguy hiểm.

Cuối cùng, những hành vi này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý mà còn gây ra nhiều vấn đề trong cuộc sống hàng ngày, bao gồm việc né tránh các tình huống xã hội, làm giảm chất lượng cuộc sống, và thậm chí dẫn đến trầm cảm, tự ti và suy nghĩ tiêu cực về bản thân.

Điều trị rối loạn lo âu về ngoại hình

Điều trị BDD thường bao gồm liệu pháp tâm lý và các loại thuốc chống trầm cảm, đặc biệt là liệu pháp nhận thức hành vi (CBT). CBT là phương pháp phổ biến nhất để điều trị BDD, giúp người bệnh thay đổi các suy nghĩ tiêu cực về bản thân và thay thế chúng bằng những suy nghĩ lành mạnh hơn. Thông qua CBT, người bệnh có thể học cách kiểm soát suy nghĩ ám ảnh và giảm thiểu các hành vi cưỡng chế như soi gương quá nhiều.

Ngoài CBT, thuốc chống trầm cảm như các loại thuốc SSRI cũng được sử dụng để hỗ trợ điều trị, giúp giảm bớt triệu chứng lo âu và trầm cảm kèm theo. Tuy nhiên, liệu pháp thuốc chỉ có tác dụng hỗ trợ và không thay thế được liệu pháp tâm lý. Các chuyên gia khuyến cáo rằng liệu pháp kết hợp giữa thuốc và CBT thường mang lại kết quả tốt nhất cho người mắc BDD.

Đồng thời, các chuyên gia y tế nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời. Việc tăng cường nhận thức về BDD không chỉ giúp người bệnh mà còn góp phần giảm bớt kỳ thị xã hội về rối loạn tâm lý này, giúp người bệnh tự tin tìm kiếm sự giúp đỡ và điều trị.

Xây dựng nhận thức tích cực về BDD

Một trong những cách hiệu quả nhất để phòng ngừa BDD là xây dựng nhận thức tích cực về bản thân và giảm bớt tác động từ các chuẩn mực cái đẹp không thực tế. Việc này có thể bao gồm việc giáo dục thanh thiếu niên về sự đa dạng của ngoại hình và khuyến khích họ chấp nhận bản thân. Giáo dục gia đình và nhà trường cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp thanh thiếu niên phát triển ý thức lành mạnh về vẻ bề ngoài.

Ngoài ra, việc hạn chế thời gian sử dụng mạng xã hội và tiếp cận với nội dung truyền thông tích cực cũng giúp giảm áp lực từ xã hội về chuẩn mực sắc đẹp. Các nghiên cứu cho thấy, khi thanh thiếu niên giảm tiếp xúc với các hình ảnh lý tưởng hóa trên mạng xã hội, họ sẽ ít bị ảnh hưởng tiêu cực và có cái nhìn tích cực hơn về bản thân.

Cuối cùng, đối với những ai cảm thấy mình hoặc người thân có dấu hiệu của BDD, việc thăm khám và tư vấn tâm lý là bước quan trọng để phát hiện và điều trị kịp thời. Tăng cường nhận thức về rối loạn này trong cộng đồng là một cách hiệu quả để tạo ra môi trường hỗ trợ và khuyến khích những người mắc BDD tự tin tìm kiếm sự giúp đỡ.