Retail therapy – Nguồn gốc của việc tìm thấy niềm vui và đẩy lùi căng thẳng bằng ‘liệu pháp mua sắm’

Trong những lúc căng thẳng, buồn bã, hoặc muốn làm mới tinh thần, nhiều người tìm đến “liệu pháp mua sắm” (retail therapy) như một cách giúp họ cảm thấy vui vẻ và thư giãn hơn. Nhưng tại sao mua sắm lại có sức mạnh làm dịu tâm trạng như vậy, và liệu hành vi này có thực sự là một liệu pháp tinh thần hiệu quả?

Tìm hiểu về “liệu pháp mua sắm“

Thuật ngữ “liệu pháp mua sắm” (retail therapy) lần đầu xuất hiện vào cuối những năm 1980, được phổ biến rộng rãi trong một bài viết trên Chicago Tribune năm 1986 của nhà báo Mary T. Schmich. Bà đã viết: “Chúng ta đã trở thành một quốc gia đo lường cuộc sống bằng những túi mua sắm và chữa lành những tổn thương tâm lý thông qua liệu pháp mua sắm.” Đây là một trong những lần đầu tiên cụm từ này được sử dụng, phản ánh xu hướng dùng mua sắm như cách để xoa dịu tâm trạng, đối phó với căng thẳng. Thuật ngữ này chưa được công nhận và thường được dùng với ý nghĩa châm biếm hơn, mặc dù vậy nó vẫn mang lại những tác động đối với tinh thần.

Vì sao mua sắm mang lại niềm vui?

Theo các nhà tâm lý học, khi mua sắm, bộ não tiết ra dopamine – chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến cảm giác hạnh phúc và thoải mái. Cảm giác này tương tự với những khoảnh khắc chúng ta nhận được lời khen ngợi, hoàn thành một công việc quan trọng, hoặc đạt được một mục tiêu cá nhân. Retail therapy mang đến một loại “thưởng thức” tức thời, giúp chúng ta tạm thời thoát khỏi những cảm giác tiêu cực.

Hơn nữa, khi chúng ta tự do lựa chọn và quyết định mua sắm, điều này tạo ra cảm giác đang kiểm soát được cuộc sống của mình. Cảm giác kiểm soát này rất quan trọng, đặc biệt là khi cuộc sống hàng ngày có thể đầy rẫy những áp lực và bất ổn ngoài tầm tay. Theo các nhà tâm lý học, hành động mua sắm không chỉ giúp chúng ta cảm thấy tự tin và ổn định hơn mà còn khơi dậy cảm giác mình có toàn quyền quyết định — từ việc chọn sản phẩm đến sở hữu chúng. Trong những thời điểm căng thẳng, sự tự do này đóng vai trò như một liều thuốc giúp ta cảm thấy mình đang nắm giữ vận mệnh của mình.

Ngoài ra, quá trình mua sắm giúp ta thoát khỏi những suy nghĩ tiêu cực và những nỗi lo âu. Khi tập trung vào việc lựa chọn, so sánh và cân nhắc món hàng, chúng ta tạm thời quên đi những áp lực ngoài kia. Khoảnh khắc hài lòng khi sở hữu món đồ mới không chỉ mang lại niềm vui tức thì mà còn giúp tái tạo năng lượng, để chúng ta trở về cuộc sống với tinh thần phấn chấn hơn.

Liệu mua sắm có phải là một phương pháp giảm căng thẳng hiệu quả?

Một số nghiên cứu đã cho thấy rằng mua sắm có thể giúp con người giảm căng thẳng và tăng cảm giác hạnh phúc. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa rằng mua sắm là một giải pháp thay thế cho các liệu pháp tâm lý chuyên nghiệp. Khi việc mua sắm trở thành thói quen thường xuyên mỗi khi gặp khó khăn, hoặc khi ta không thể kiểm soát được hành vi chi tiêu, có thể đây là dấu hiệu của vấn đề tâm lý tiềm ẩn, như rối loạn chi tiêu không kiểm soát.

Các nhà tâm lý cũng nhấn mạnh rằng mua sắm không giải quyết được gốc rễ của các vấn đề cảm xúc hay căng thẳng. Thay vào đó, nó chỉ mang lại sự thoải mái tức thời. Để đạt được sự an yên lâu dài, chúng ta cần kết hợp các phương pháp chăm sóc bản thân khác, như luyện tập thể thao, duy trì các mối quan hệ tốt đẹp, và tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia khi cần.

Khi nào mua sắm là “liệu pháp” và khi nào không?

Nếu mua sắm một cách tỉnh táo và có ý thức, chúng ta có thể tìm thấy niềm vui nhỏ mà không gây hại đến tài chính hoặc tâm lý của bản thân. Tuy nhiên, nếu ta thường xuyên dùng mua sắm để trốn tránh cảm xúc, hoặc mua quá nhiều đến mức gây áp lực tài chính, việc mua sắm có thể chuyển từ “liệu pháp” thành một gánh nặng.

Khi mua sắm trở thành một phương pháp tự thưởng có kiểm soát, nó có thể là cách giúp chúng ta thư giãn, tìm thấy niềm vui, và thoát khỏi căng thẳng trong chốc lát. Nhưng quan trọng hơn cả, chúng ta nên nhớ rằng bất kỳ hình thức thư giãn nào cũng nên kết hợp với những phương pháp chăm sóc khác để có được sức khỏe tinh thần bền vững.

Mua sắm có thể là một phương pháp hiệu quả giúp ta tìm thấy niềm vui nhỏ giữa những áp lực của cuộc sống, nhưng cần thực hiện có ý thức và không biến nó thành thói quen. Suy cho cùng, điều quý giá nhất không phải là những món đồ chúng ta sở hữu, mà là sự cân bằng giữa cảm xúc và cách ta chăm sóc tâm hồn mình.