Quạt máy có thể "đánh lừa" não bộ rằng cơ thể đang mát, nhưng thực tế thì không

Vào những ngày hè oi ả, quạt máy xuất hiện ở khắp nơi, vì chúng là một trong những công cụ giá rẻ giúp chúng ta “cảm thấy” dễ chịu hơn trong cái nóng.

Và từ khóa ở đây chính là “cảm thấy”.

Khi nhiệt độ đạt khoảng 32°C (hoặc 90°F) trở lên, quạt gần như không giúp ích nhiều ngoài việc "đánh lừa" não bộ rằng chúng ta vẫn ổn. Trong điều kiện nắng nóng khắc nghiệt, quạt thậm chí có thể khiến bạn cảm thấy nóng hơn.

Điều này đặc biệt đáng lo ngại với người cao tuổi. Nghiên cứu chỉ ra rằng, việc sử dụng quạt điện trong điều kiện nhiệt độ cao thậm chí còn khiến tim của người lớn tuổi chịu nhiều áp lực hơn.

Các nhà khoa học cho rằng nguyên nhân là do quạt làm tăng vận tốc không khí, khiến cơ thể hấp thụ thêm nhiệt khô. Điều này cũng khiến tình trạng mất nước nặng hơn. Người trẻ có thể bù đắp bằng cách đổ mồ hôi nhiều hơn, nhưng theo thời gian, khả năng đổ mồ hôi của chúng ta sẽ suy giảm.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) khuyến nghị nên ở trong môi trường có điều hòa ít nhất vài tiếng mỗi ngày trong đợt nắng nóng. Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng khả thi vì vấn đề chi phí.

Vậy làm sao để quạt trở nên hiệu quả hơn? Câu trả lời ở đây đó chính là hãy thử làm ướt da trước. Bạn có thể dùng các loại bình xịt hoặc khăn ẩm để thoa nước mát lên cơ thể, hoặc tốt hơn nữa, theo khuyến nghị trên tờ The Washington Post, nếu có thể, hãy làm ướt cả áo sơ mi bạn đang mặc.

Các nghiên cứu cho thấy, sự kết hợp giữa quạt điện và làm ướt da có thể giúp giảm căng thẳng nhiệt ở nhiệt độ lên tới 47°C (116°F). Làm ướt da hiệu quả vì khi nước bốc hơi khỏi da, nó mang theo nhiệt ra khỏi cơ thể. Đó là lý do tại sao đổ mồ hôi giúp làm mát. Nhưng bằng cách làm ướt từ nguồn bên ngoài, bạn nhận được lợi ích làm mát nhờ bay hơi mà lại giảm tình trạng mất nước đến khoảng 50%.

Không phải ai cũng “mê” quạt

Năm ngoái, một nghiên cứu đăng tải trên tạp chí JAMA về tác động của quạt điện với người lớn tuổi. Những người tham gia từ 65 đến 85 tuổi ngồi trong phòng nóng ở mức 36°C (96.8°F) suốt 8 giờ đồng hồ, được phép uống nước thoải mái. Một nửa được bố trí quạt điện, số còn lại thì không.

Bạn có thể nghĩ rằng những người dùng quạt sẽ mát hơn, nhưng thực tế là tất cả đều đạt mức độ tăng thân nhiệt và căng thẳng tim tương đương nhau. Sự khác biệt duy nhất là nhóm dùng quạt “cảm thấy dễ chịu hơn” và trông vẫn vui vẻ ngay cả khi họ sắp rơi vào trạng thái kiệt sức vì nóng. Trong khi nhóm không dùng quạt thì hoàn toàn nhận thức rõ sự khó chịu này.

Hiện tượng đánh lừa cảm giác này xảy ra vì quạt giúp làm dịu các cảm biến nhiệt trên bề mặt da. Những cảm biến này gửi tín hiệu lên não, báo rằng cơ thể đang ở trong trạng thái thoải mái và không cần đổ mồ hôi nhiều. Nhưng vì quạt không thật sự làm mát phần nhiệt sâu trong cơ thể, nên cảm giác dễ chịu đó là ảo giác nguy hiểm.

Điều này có thể khiến con người thay đổi hành vi. Họ có thể quyết định đi mua sắm, đi dạo hoặc thực hiện các hoạt động thể chất khiến họ vượt quá ngưỡng chịu đựng và dẫn đến kiệt sức vì nhiệt.

“

Cảm giác dễ chịu khi dùng quạt không hề liên quan đến việc cơ thể bạn có thật sự mát hơn hay không. Đó chỉ là mấy cái cảm biến nhiệt đang ‘đùa giỡn’ với bạn

Glen P Kenny (đồng tác giả nghiên cứu)

Những cách giúp cơ thể hạ nhiệt có căn cứ khoa học

Cần nhấn mạnh lại tầm quan trọng của máy điều hòa trong các đợt nắng nóng (dù điều này đi kèm chi phí môi trường không nhỏ). Ngay cả khi bạn không có điều hòa ở nhà, việc ghé thăm trung tâm thương mại, thư viện hoặc không gian có điều hòa có thể giảm tới 67% nguy cơ tử vong liên quan đến nắng nóng.

Dưới đây là một vài cách có bằng chứng khoa học cho thấy hiệu quả:

• Sử dụng rèm che nắng và thông gió tự nhiên: Đóng rèm vào ban ngày để ngăn nhiệt vào nhà, hé cửa để thoát khí nóng ra ngoài. Nếu đi xe hơi trong ngày nắng nóng, hãy mở cửa sổ vài phút trước khi bật điều hòa để giúp không khí trong xe dịu đi.
• Uống đủ nước thậm chí là nước ấm vẫn cứ là ổn, vì cơ thể có thể điều tiết để giữ thân nhiệt ổn định. Nếu được, hãy uống nước ở nhiệt độ mình thích để tăng lượng nước nạp vào. Nếu thời tiết quá ẩm hoặc bạn đổ mồ hôi đến mức ướt sũng (tức là mồ hôi không bay hơi được nữa), hãy ưu tiên đồ uống mát.
• Mặc đồ rộng rãi, thoáng khí như vải linen: Quần áo bó sát hoặc không thoáng khí khiến mồ hôi không bay hơi hiệu quả, mà bạn nên nhớ: chính quá trình bay hơi mới giúp cơ thể mát đi, chứ không phải mồ hôi tự thân nó.
• Chườm đá vào cổ bằng khăn ẩm: Gói đá trong một chiếc khăn ướt và đặt lên cổ giúp làm mát qua dẫn truyền nhiệt, đã được chứng minh có hiệu quả trong một số điều kiện, đặc biệt là khi thực hiện trong khoảng 1–2 phút rồi lặp lại sau mỗi 10 phút. Một số dữ liệu đến từ nghiên cứu tại giải quần vợt Úc mở rộng, cho thấy cả việc dùng quạt kết hợp làm ướt da và chườm khăn đá đều có thể giúp hạ thân nhiệt xuống 1°C và giảm áp lực lên tim ở các tay vợt.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý, với người trên 65 tuổi, phương pháp này có thể không giúp giảm căng thẳng lên tim.

Chúng ta ai cũng biết mình nên “uống đủ nước”, nhưng bao nhiêu là đủ thì vẫn còn tranh cãi. Vì thế, hướng dẫn hợp lý nhất là: uống khi khát, ưu tiên nước lọc thay vì nước ngọt, và đặc biệt lưu ý tăng cường nước trong điều kiện thời tiết nóng. Nếu bạn đang tập luyện nặng hoặc có dấu hiệu mất nước, hãy dùng các loại nước có chứa điện giải. Và nếu bạn thấy chóng mặt hoặc choáng váng, hãy đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Tabe