Nghiên cứu 29 triệu người: Ô nhiễm không khí làm tăng sa sút trí tuệ

Nghiên cứu quy mô lớn trên 29 triệu người

Một nghiên cứu mới công bố từ Đại học Cambridge và Hội đồng Nghiên cứu Y khoa Anh (MRC) đã phát hiện mối liên hệ đáng lo ngại giữa việc tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm không khí ngoài trời và nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ (dementia).

Phân tích dữ liệu từ hơn 29 triệu người và 51 nghiên cứu trên toàn cầu, nhóm nghiên cứu cho rằng đã đến lúc cần có hành động mạnh mẽ từ các cấp chính sách để bảo vệ sức khỏe trí tuệ của cộng đồng, ngay từ không khí mà chúng ta hít thở mỗi ngày.

Trong số các loại chất ô nhiễm được phân tích, PM2.5 - bụi mịn có đường kính nhỏ hơn 2,5 micromet, là yếu tố rủi ro lớn nhất. Những hạt nhỏ đến mức có thể xuyên sâu vào phổi, thậm chí đi vào máu, được phát hiện có khả năng tăng nguy cơ sa sút trí tuệ lên 17%.

Các nguồn phát sinh PM2.5 phổ biến bao gồm: khí thải xe cơ giới, nhà máy điện, bếp đốt củi, và bụi công trình xây dựng.

Ngoài ra, nitơ điôxít (NO₂) sinh ra từ quá trình đốt nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là xe diesel và thiết bị khí đốt cũng góp phần tăng 3% nguy cơ mắc bệnh.

Cũng không thể bỏ qua muội than, một loại hạt đen nhỏ li ti từ khói xe và củi đốt, vốn cũng được chứng minh có thể tăng nguy cơ sa sút trí tuệ lên 13%.

Từ phổi đến não: Con đường xâm nhập đầy nguy hiểm

Các nhà khoa học cảnh báo rằng, các hạt ô nhiễm không chỉ làm hại phổi hay tim, mà có thể xâm nhập đến tận não thông qua máu hoặc trực tiếp qua hệ thần kinh khứu giác.

Một khi đã vào được hệ thần kinh trung ương, chúng có thể kích hoạt phản ứng viêm diện rộng, tương tự như trong các bệnh tim mạch, và ảnh hưởng đến chức năng não bộ lâu dài.

Điều đáng chú ý là nghiên cứu kêu gọi cách tiếp cận đa ngành trong việc phòng chống sa sút trí tuệ.

“

Việc bảo vệ sức khỏe trí tuệ không chỉ là việc của bác sĩ hay bệnh viện. Quy hoạch đô thị, chính sách giao thông, và các quy định về môi trường đều cần được nhìn nhận như một phần của chiến lược phòng ngừa.

Tiến sĩ Christiaan Bredell (Đại học Cambridge)

Ví dụ, việc hạn chế xe cá nhân trong nội đô, khuyến khích xe điện, cấm đốt củi và nhiên liệu rắn trong thành phố... đều có thể góp phần giảm thiểu nguy cơ sa sút trí tuệ một cách gián tiếp nhưng lâu dài.

Hạn chế của nghiên cứu

Dù có quy mô ấn tượng, nhóm tác giả thừa nhận rằng phần lớn dữ liệu đến từ các quốc gia thu nhập cao và người da trắng, trong khi những cộng đồng dễ bị tổn thương như người thu nhập thấp, dân nhập cư, hoặc dân tộc thiểu số lại thường phơi nhiễm nhiều hơn nhưng ít được nghiên cứu.

Do đó, các nhà khoa học kêu gọi những nghiên cứu trong tương lai cần đảm bảo tính đại diện công bằng hơn, để từ đó có thể đưa ra chính sách bao trùm hơn.

Hải Bình