Dùng phải cồn giả từ methanol nguy hiểm đến mức nào?

Methanol là gì và tại sao cực kỳ nguy hiểm?

Methanol, còn gọi là rượu methyl, là một loại cồn công nghiệp không màu, dễ cháy, có mùi nhẹ. Khác với ethanol là cồn thực phẩm và y tế, methanol tuyệt đối không được sử dụng trong bất kỳ sản phẩm nào có tiếp xúc với cơ thể người. Trong công nghiệp, methanol được dùng làm dung môi, nguyên liệu sản xuất sơn, chất chống đông hoặc nhiên liệu.

Điểm nguy hiểm ở methanol là dù có hình thức, mùi vị gần giống ethanol, nhưng khi vào cơ thể, nó lại có cơ chế chuyển hóa hoàn toàn khác. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khi methanol được hấp thu qua đường uống, hít hoặc thẩm thấu qua da, gan sẽ chuyển hóa methanol thành formaldehyde và sau đó thành acid formic. Hai chất này là độc tố mạnh gây tổn thương thần kinh trung ương, đặc biệt là thần kinh thị giác.

Theo CDC Hoa Kỳ, chỉ với khoảng 10ml methanol nguyên chất tương đương hai thìa cà phê có thể gây mù lòa vĩnh viễn. Nếu uống từ 30ml trở lên, nguy cơ tử vong là rất cao nếu không được điều trị kịp thời bằng thuốc giải độc chuyên biệt như ethanol hoặc fomepizole. Dù được cứu sống, người bị ngộ độc methanol nặng vẫn có thể phải đối mặt với các biến chứng thần kinh kéo dài, tổn thương gan, thận, mất thị lực và suy giảm nhận thức.

Các triệu chứng nhiễm độc methanol thường xuất hiện sau 12 đến 24 giờ kể từ khi tiếp xúc. Ban đầu là đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, nhìn mờ, sau đó tiến triển thành mù, hôn mê và suy hô hấp. Đặc biệt, triệu chứng mù xảy ra do tổn thương dây thần kinh thị giác là tổn thương không thể phục hồi.

Tài liệu lâm sàng của Viện Y học Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) cho biết, chỉ tiếp xúc qua da với methanol trong thời gian dài cũng có thể gây nhiễm độc mạn tính, đặc biệt nguy hiểm với trẻ nhỏ hoặc người có làn da tổn thương. Trong môi trường làm việc kín, hít phải hơi methanol cũng có thể dẫn đến ngộ độc nếu không có thiết bị bảo hộ phù hợp.

Cồn y tế giả có thể đang hiện diện trong gia đình

Việc methanol bị trộn vào các sản phẩm sát khuẩn hoặc cồn y tế để giảm chi phí đã từng dẫn đến nhiều vụ ngộ độc hàng loạt trên thế giới. Trong đợt dịch COVID-19 năm 2020, Iran ghi nhận hơn 700 người tử vong do uống nhầm cồn chứa methanol vì tưởng là ethanol sát khuẩn. Tại Việt Nam, các ca ngộ độc methanol do uống rượu giả vẫn xảy ra mỗi năm, gây nhiều trường hợp tử vong và tàn phế.

Điều đáng lo ngại là cồn y tế giả chứa methanol, nếu không được kiểm tra kỹ, rất khó phân biệt bằng mắt thường. Người dân sử dụng để lau chùi, sát trùng hoặc thậm chí bôi lên da, vô tình tiếp xúc với methanol nhiều lần và tích tụ độc chất mà không hề hay biết.

Tại hiện trường vụ việc ở thị trấn Chúc Sơn, cơ quan điều tra đã thu giữ khoảng 50.000 chai cồn y tế giả cùng toàn bộ dây chuyền sản xuất. Tuy chưa ghi nhận trường hợp ngộ độc nào, nhưng với số lượng sản phẩm lớn như vậy, nguy cơ ảnh hưởng đến hàng nghìn người dân là hoàn toàn có thể xảy ra.

Lời cảnh báo từ y tế và quản lý thị trường

Bộ Y tế Việt Nam khuyến cáo người dân chỉ nên sử dụng cồn y tế từ những thương hiệu rõ ràng, có chứng nhận của cơ quan chức năng. Cục Quản lý Dược cũng quy định rõ trong các tiêu chuẩn sản phẩm y tế, cồn sát khuẩn phải sử dụng ethanol hoặc isopropanol, tuyệt đối không chứa methanol dưới bất kỳ dạng nào.

Trường hợp ngộ độc methanol cần được xử lý khẩn cấp tại bệnh viện. Việc điều trị bao gồm sử dụng thuốc giải độc đặc hiệu, lọc máu và chăm sóc tích cực. Tuy nhiên, khả năng hồi phục tùy thuộc vào thời điểm phát hiện và mức độ tổn thương đã xảy ra.

Vụ việc sản xuất cồn y tế giả tại Hà Nội không chỉ là vi phạm pháp luật nghiêm trọng mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc tăng cường hậu kiểm chất lượng sản phẩm y tế trên thị trường. Việc một cán bộ lãnh đạo cấp xã tham gia trực tiếp vào hoạt động sản xuất hàng giả càng khiến niềm tin vào công tác quản lý nhà nước bị tổn hại.

Quỳnh Như