Bước ngoặt: Công nghệ mRNA giúp “ép” virus HIV phải lộ diện
Một nhóm nghiên cứu tại Úc đã dùng công nghệ mRNA để buộc virus HIV phải “ra mặt” từ nơi trú ẩn bí ẩn bên trong cơ thể người.
“Kẻ giấu mặt” trong hệ miễn dịch
HIV là một trong những virus nguy hiểm nhất từng được biết đến. Điều khiến nó khó bị tiêu diệt không chỉ là khả năng nhân lên nhanh chóng, mà là vì nó có thể ẩn nấp bên trong một số loại tế bào bạch cầu – nơi các loại thuốc hiện tại và cả hệ miễn dịch tự nhiên không thể “chạm tới”.
Khi HIV ở trạng thái “ngủ đông” này, dù người bệnh đang điều trị hiệu quả, virus vẫn có thể bất ngờ “thức dậy” và gây tái phát. Đó là lý do vì sao dù có thuốc kiểm soát, bệnh nhân HIV vẫn phải dùng thuốc suốt đời.
Công nghệ mRNA: Từ COVID-19 đến HIV
Giờ đây, công nghệ mRNA – từng nổi bật qua các vắc-xin như của Pfizer và Moderna – lại tiếp tục phát huy vai trò đột phá.
Nhóm nghiên cứu tại Viện Doherty (Melbourne, Úc) đã tìm ra cách dùng mRNA để truyền tín hiệu vào chính những tế bào bạch cầu “ẩn chứa” HIV.
Bằng cách bọc mRNA trong một loại hạt chất béo siêu nhỏ mới tên LNP X, họ đã thành công trong việc đưa mRNA vào tế bào – điều mà trước đây được xem là bất khả thi.
Khi vào được bên trong, mRNA sẽ hướng dẫn tế bào “lộ diện” virus HIV, từ đó tạo tiền đề để tiêu diệt tận gốc.
Khi kết quả đầu tiên được trình bày, chúng tôi cứ nghĩ là nhầm. Nhưng sau nhiều lần thử lại, kết quả vẫn xuất sắc. Đó là cảm giác vừa choáng ngợp, vừa phấn khích.
Tiến sĩ Paula Cevaal, đồng tác giả nghiên cứu chia sẻ
Chưa phải thuốc chữa nhưng là nền móng vững chắc
Hiện tại, nghiên cứu chỉ mới được thực hiện trong phòng thí nghiệm, trên mẫu tế bào hiến tặng từ bệnh nhân HIV. Để đưa công nghệ này vào điều trị thực tế, cần một lộ trình dài gồm thử nghiệm trên động vật, kiểm tra an toàn, sau đó là các thử nghiệm lâm sàng kéo dài nhiều năm.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia trong lĩnh vực HIV đồng thuận rằng phát hiện này là “tiến bộ rõ rệt” so với các chiến lược buộc virus lộ diện từng có trước đó.
Tiến sĩ Michael Roche (Đại học Melbourne), đồng tác giả cấp cao của nghiên cứu, còn cho biết loại tế bào bạch cầu được “đánh thức” bởi mRNA cũng có liên quan đến nhiều bệnh khác, như ung thư – mở ra tiềm năng ứng dụng rộng hơn ngoài HIV.
Dẫu vậy, thách thức vẫn còn. Câu hỏi lớn đặt ra là: sau khi virus bị “lôi ra ánh sáng”, cơ thể có tự tiêu diệt được không? Hay cần kết hợp mRNA với các liệu pháp khác để diệt tận gốc?
Một hy vọng thực sự nhưng vẫn cần thời gian
Giáo sư Jonathan Stoye (Viện Francis Crick, Anh) đánh giá nghiên cứu là bước tiến quan trọng, nhưng thận trọng cảnh báo: “Chúng ta chưa rõ liệu phải loại bỏ toàn bộ virus trong cơ thể hay chỉ cần phần lớn là đủ. Nếu chỉ 10% virus sống sót, liệu có gây tái phát?”
Dù còn nhiều điều chưa rõ, các nhà khoa học đều đồng ý rằng: thiết kế LNP mới và việc đưa mRNA vào đúng tế bào đích đã là một bước đột phá, mang lại hy vọng thực sự trong hành trình chữa HIV.
Như tiến sĩ Cevaal nói: “Tôi không tô hồng thực tế. Nhưng trong lĩnh vực HIV, chúng tôi chưa từng thấy điều gì hiệu quả như thế này.”