BỆNH PHỔ BIẾN

10 bệnh thường gặp trong mùa đông và cách phòng tránh

Anh Thư • 05/11/2025 17:46

Mùa đông sắp đến trong bối cảnh bão lũ cuối năm diễn biến phức tạp làm gia tăng đáng kể nguy cơ mầm bệnh tấn công sức khỏe.

Mùa đông năm nay đến trong một bối cảnh thật khó lường. Khi mà những tháng cuối năm tình hình bão lũ diễn biến phức tạp, nhiều gia đình vẫn đang nỗ lực khắc phục hậu quả, thì cái lạnh ùa về càng làm tăng thêm nỗi lo.

Mùa đông là thời điểm tiết trời trở lạnh và khô, tạo điều kiện lý tưởng cho nhiều loại vi rút, vi khuẩn phát triển và tấn công sức khỏe con người. Đây cũng là lúc hệ miễn dịch của chúng ta trở nên nhạy cảm hơn, đặc biệt là ở trẻ em và người cao tuổi.

Hãy cùng nhau tìm hiểu về 10 căn bệnh thường gặp trong mùa đông để chủ động nhận diện bảo vệ sức khỏe cho gia đình và bản thân.

Cảm cúm (Cúm mùa)

Cúm mùa là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do vi rút Influenza gây ra và có tốc độ lây lan rất nhanh.

Người bệnh thường phải đối mặt với các triệu chứng nặng nề và đến rất đột ngột, bao gồm sốt cao trên 38°C, đi kèm với cảm giác đau đầu, đau mỏi cơ bắp và khớp dữ dội. Cảm giác mệt mỏi kiệt sức là rất đặc trưng, cùng với ho khan và đau họng.

Để phòng tránh hiệu quả, biện pháp quan trọng nhất là tiêm vắc xin phòng cúm hàng năm. Đồng thời, việc rửa tay thường xuyên và tránh tiếp xúc gần với người bệnh cũng giúp giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm.

Cảm lạnh thông thường

Đây là căn bệnh phổ biến nhất mùa đông, thường do Rhinovirus gây ra. Triệu chứng của cảm lạnh thường nhẹ hơn cúm, biểu hiện chủ yếu qua việc hắt hơi, sổ mũi hoặc nghẹt mũi, và đau rát họng.

Một số người có thể bị ho nhẹ và sốt nhẹ, hoặc không sốt. Tuy ít nghiêm trọng, cảm lạnh gây nhiều phiền toái trong sinh hoạt và công việc thường ngày.

Cách phòng ngừa tốt nhất là luôn giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng cổ, ngực và chân. Ngoài ra, cần duy trì vệ sinh tay sạch sẽ, không đưa tay lên mắt, mũi, miệng và uống nhiều nước ấm.

Viêm họng cấp và Viêm Amidan

Vào mùa đông, khi không khí trở nên lạnh và khô, vùng niêm mạc họng rất dễ bị kích ứng. Dấu hiệu dễ nhận thấy là cảm giác đau rát họng, khô và vướng ở cổ.

Người bệnh sẽ thấy khó nuốt, đau ngay cả khi nuốt nước bọt, đôi khi đau lan lên tai. Nếu bị viêm amidan, có thể quan sát thấy amidan sưng to, đỏ, thậm chí có chấm mủ trắng. Một số trường hợp đi kèm sốt, mệt mỏi và khàn giọng, nhất là khi vùng họng bị viêm lan rộng.

Để bảo vệ cổ họng trong thời tiết lạnh, hãy giữ ấm vùng cổ khi ra ngoài, uống nước ấm thường xuyên và súc miệng bằng nước muối loãng mỗi ngày để giảm viêm và ngăn nhiễm trùng. Cần tránh uống nước đá, ăn đồ lạnh hoặc sử dụng giọng nói quá nhiều khi thời tiết hanh khô.

Viêm phế quản

Mùa đông chính là môi trường lý tưởng để bệnh viêm phế quản cấp tính phát triển, nhất là khi các loại vi rút như cúm (cúm A, B) hay vi rút hợp bào hô hấp (RSV) đang lây lan mạnh.

Triệu chứng đặc trưng nhất là ho kéo dài, ban đầu có thể là ho khan, sau đó chuyển sang ho có đờm trắng, vàng hoặc xanh. Người bệnh có thể cảm thấy đau tức ngực nhẹ, mệt mỏi và khó thở thoáng qua.

Để phòng tránh, hãy giữ ấm phần ngực, cổ và họng. Tránh khói thuốc lá và khói bụi, và nghỉ ngơi hợp lý để ngăn bệnh tiến triển nặng hơn. Nếu ho kéo dài trên 3 tuần hoặc kèm theo sốt, khó thở, người bệnh nên đi khám để được loại trừ nguy cơ viêm phổi hoặc bệnh phổi mạn tính.

Viêm phổi

Viêm phổi là một tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng ở phổi. Đặc biệt vào mùa đông, khi nhiệt độ thấp và ô nhiễm không khí làm suy giảm sức đề kháng, tạo điều kiện cho vi khuẩn hoặc vi rút tấn công phổi.

Các dấu hiệu cảnh báo bao gồm sốt cao, rét run, và cơn ho có đờm đặc (đờm có màu xanh, vàng, hoặc có thể lẫn máu). Người bệnh sẽ cảm thấy khó thở, thở nhanh, nông và đau tức ngực, cơn đau thường tăng lên khi ho hoặc hít thở sâu.

Phòng ngừa viêm phổi đòi hỏi các biện pháp chủ động như tiêm vắc xin phòng cúm và vắc xin phế cầu, điều trị triệt để các bệnh hô hấp nhẹ và luôn chú trọng tăng cường sức đề kháng.

Các đợt cấp của bệnh hen suyễn và COPD

Với những người có bệnh nền hô hấp mạn tính như hen suyễn hay bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), mùa đông là mùa cao điểm của các đợt cấp nguy hiểm.

Khi vào đợt cấp, người bệnh sẽ cảm thấy khó thở tăng lên, thở khò khè nhiều hơn bình thường. Các cơn ho xuất hiện liên tục, đặc biệt là về đêm và sáng sớm, đi kèm cảm giác tức nặng ngực. Một dấu hiệu quan trọng là họ phải sử dụng thuốc cắt cơn hen thường xuyên hơn.

Để ngăn ngừa, điều tối quan trọng là phải tuân thủ tuyệt đối phác đồ điều trị dự phòng của bác sĩ, luôn mang theo thuốc cắt cơn hen suyễn bên mình và chủ động tránh xa các yếu tố kích ứng như không khí lạnh.

Bệnh Cước

Bên cạnh các bệnh hô hấp, bệnh cước là một tình trạng da liễu thường gặp ở miền Bắc khi thời tiết trở nên quá lạnh.

Đây là phản ứng của các mạch máu nhỏ dưới da với nhiệt độ lạnh, gây ra các mảng da sưng, đỏ, ngứa ngáy và đau. Bệnh thường xuất hiện ở đầu ngón tay, ngón chân, dái tai hoặc mũi. Nếu nặng, da có thể chuyển sang màu tím và phồng rộp.

Để phòng tránh, nguyên tắc cơ bản là giữ ấm tay chân bằng tất dày và găng tay. Một lưu ý quan trọng là tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột, như việc hơ tay chân vào lửa hoặc nước quá nóng ngay sau khi đi lạnh về, và luôn giữ cho tay chân khô ráo.

Hội chứng Norovirus

Norovirus là một loại vi rút siêu lây nhiễm gây viêm dạ dày ruột cấp tính. Loại vi rút còn được gọi với cái tên là vi rút gây nôn mửa mùa đông (winter vomiting bug) vì bệnh thường phát mạnh vào mùa đông.

Phần lớn là do chúng ta có xu hướng sinh hoạt trong không gian kín nhiều hơn, tạo điều kiện cho vi rút dễ dàng lây lan. Các triệu chứng thường xuất hiện rất đột ngột và dữ dội, bao gồm nôn mửa liên tục, tiêu chảy, đau quặn bụng và buồn nôn.

Biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất là vệ sinh cá nhân. Bạn cần rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt là sau khi đi vệ sinh và trước khi chuẩn bị thức ăn.

Lưu ý rằng nước rửa tay khô không hiệu quả tiêu diệt Norovirus bằng xà phòng. Hãy đảm bảo vệ sinh bề mặt các khu vực dễ lây nhiễm như tay nắm cửa, nhà vệ sinh và xử lý thực phẩm an toàn.

Đau nhức xương khớp khi trời lạnh

Khi mùa lạnh kéo đến, nhiều người cảm thấy các khớp xương trở nên đau nhức, cứng hơn và kém linh hoạt, đặc biệt là ở người lớn tuổi hoặc có sẵn bệnh lý về khớp.

Hiện nay, giới khoa học vẫn chưa xác định rõ nguyên nhân chính xác, nhưng một số nghiên cứu cho thấy sự thay đổi nhiệt độ và áp suất không khí có thể khiến các dây thần kinh nhạy cảm hơn, làm co mạch máu quanh khớp và khiến khớp trở nên căng cứng.

Tình trạng này thường xuất hiện ở đầu gối, hông, bàn tay hoặc vai, với các biểu hiện như đau âm ỉ, cứng khớp vào buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu. Mặc dù cảm giác đau tăng lên khi trời lạnh là thật, nhưng điều đó không có nghĩa là khớp đang bị tổn thương thêm.

Để cải thiện, nguyên tắc quan trọng nhất là giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng khớp tay chân. Việc duy trì vận động nhẹ nhàng như đi bộ trong nhà, tập yoga hoặc kéo giãn cơ giúp tăng lưu thông máu, giảm cảm giác đau và cứng khớp.

Người có bệnh khớp mạn tính nên chú ý uống đủ nước, duy trì cân nặng hợp lý để giảm áp lực lên khớp và không ngồi hay nằm yên quá lâu trong thời tiết lạnh.

Đau dạ dày khi trời lạnh

Không khí lạnh không chỉ ảnh hưởng đến hô hấp hay da mà còn có thể tác động đến dạ dày, đặc biệt ở những người đã có sẵn bệnh lý tiêu hóa như viêm loét hoặc rối loạn dạ dày - tá tràng. Một số bác sĩ cho rằng thời tiết lạnh có thể kích thích phản xạ co mạch và tăng tiết axit dịch vị, khiến dạ dày dễ co thắt, gây ra cảm giác đau âm ỉ vùng thượng vị, đầy hơi hoặc ợ chua.

Ngoài yếu tố thời tiết, chế độ ăn uống vào mùa lạnh cũng góp phần làm dạ dày khó chịu hơn. Thói quen dùng thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ hoặc ăn quá no trong ngày lạnh có thể khiến hệ tiêu hóa hoạt động quá tải.

Để giảm tình trạng này, hãy giữ ấm vùng bụng, ăn uống đúng giờ và chọn thức ăn ấm, dễ tiêu hóa. Nếu bạn có tiền sử đau dạ dày, nên chia nhỏ bữa ăn và hạn chế các món chua cay để tránh kích thích niêm mạc dạ dày.

Có thể bạn quan tâm tâm bài viết: Khép vòng bảo vệ giữa hai thế hệ: Chung tay chống RSV

Xây dựng hàng rào bảo vệ sức khỏe trong mùa đông

Phòng bệnh luôn hơn chữa bệnh. Nguyên tắc vàng để xây dựng một hàng rào bảo vệ sức khỏe vững chắc là luôn giữ ấm cơ thể, mặc đủ ấm và chú ý các vị trí quan trọng như đầu, cổ, ngực, tay và chân.

Song song đó, việc tăng cường miễn dịch qua một chế độ ăn uống đủ chất, giàu vitamin C và kẽm là vô cùng cần thiết.

Đừng quên tầm quan trọng của vệ sinh cá nhân, đặc biệt là rửa tay thường xuyên và súc họng nước muối ấm.

Môi trường sống cũng cần được giữ ấm áp nhưng phải thông thoáng, tránh để không khí bị tù đọng.

* Nội dung bài viết được biên soạn nhằm mục đích cung cấp thông tin sức khỏe hữu ích, không thay thế cho chẩn đoán hay điều trị y khoa. Nếu bạn có vấn đề về sức khỏe, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa.

Anh Thư