Cứ mỗi dịp Halloween, bên cạnh những xu hướng theo từng bộ phim, chúng ta luôn thấy sự trở lại của các hình tượng kinh điển như: ma cà rồng, zombie, phù thủy hay chú hề. Hãy cùng Doctor247 giải mã lý do vì sao những hình tượng này luôn bất hủ qua năm tháng.

Nguồn gốc của lễ hội Halloween

Nguồn gốc của lễ hội Halloween bắt nguồn từ cách đây hơn 2000 năm, xuất phát từ lễ hội Samhain của người Celt cổ đại.

Samhain đánh dấu sự kết thúc của mùa màng và bắt đầu mùa đông tăm tối, thời điểm chuyển giao mà người Celt tin rằng bức màn ngăn cách giữa thế giới người sống và cõi âm trở nên mỏng manh nhất.

Họ tin rằng các linh hồn, cả thiện lẫn ác, có thể trở về trần gian. Để xua đuổi các linh hồn tà ác, người Celt đốt những đống lửa lớn và mặc các trang phục làm từ da và đầu thú.

Sự chuyển biến thành Halloween mà chúng ta biết ngày nay là một quá trình đồng bộ hóa văn hóa kéo dài hàng thế kỷ.

Sau khi La Mã chinh phục lãnh thổ Celt, các lễ hội của La Mã đã hợp nhất với Samhain. Bước ngoặt lớn xảy ra vào thế kỷ thứ 8, khi Giáo hoàng Gregory III dời Lễ Các Thánh (All Saints' Day) sang ngày 1 tháng 11.

Đêm trước đó (tức ngày 31/10) được gọi là Đêm Vọng Lễ Các Thánh (All Hallows' Eve). Theo thời gian, All Hallows' Eve được rút gọn thành Halloween.

Chính những người nhập cư Ireland và Scotland đã mang truyền thống này đến Hoa Kỳ vào thế kỷ 19, nơi nó dần biến đổi thành một lễ hội dân gian pha trộn giữa tôn giáo, văn hóa và thương mại.

Ở thế kỷ 20, đặc biệt tại Mỹ, Halloween được hiện đại hóa thành ngày lễ hóa trang, kẹo ngọt và tiệc tùng. Song, yếu tố giả dạng để xua đuổi các thế lực tà ác vẫn còn nguyên. Đó cũng là lý do khiến các biểu tượng như ma cà rồng, zombie, phù thủy hay chú hề luôn được chọn làm hình tượng hóa trang mỗi mùa lễ.

Những hình tượng kinh điển của lễ hội Halloween

Dù mỗi năm Halloween đến lại có thêm hàng ngàn lựa chọn hóa trang, đêm Halloween luôn chứng kiến sự trở lại của biểu tượng kinh điển như ma cà rồng, zombie, phù thủy hay chú hề.

Vậy điều gì khiến những hình tượng này trở thành hình tượng bất hủ của lễ hội?

Ma cà rồng

Trước khi trở thành Bá tước quyến rũ, ma cà rồng là một nỗi kinh hoàng có thật trong văn hóa dân gian Đông Âu, bắt nguồn từ sự mê tín và nỗi sợ dịch bệnh.

Vào thế kỷ 18, các "cơn hoảng loạn ma cà rồng" (hay còn được gọi là Vampire Panic) bùng nổ ở khu vực Bán đảo Balkan, nơi người ta tin rằng các bệnh dịch như bệnh lao, khiến người bệnh gầy mòn, ho ra máu là do người chết sống lại để hút sinh khí của gia đình.

Ma cà rồng dân gian khi đó không phải quý tộc, mà là những tử thi sưng vù, bẩn thỉu.

Sự lột xác của ma cà rồng sang hình tượng quý tộc bùng nổ từ cuốn tiểu thuyết Dracula (1897) của Bram Stoker ra đời giữa lòng xã hội Victoria (Anh) đầy biến động.

Bá tước Dracula của Stoker không chỉ là quái vật, ông ta là một quý tộc Đông Âu giàu có, thâm nhập London và đe dọa "sự thuần khiết" của đế chế.

Hình tượng này kết tinh nỗi sợ thoái hóa xã hội, sợ bệnh lây qua đường tình dục được ẩn dụ qua vết cắn của ma cà rồng, và nỗi lo về trật tự giai cấp cũ.

Zombie

Trước khi trở thành quái vật ăn não, zombie hay zonbi có nguồn gốc bi thảm từ tín ngưỡng Voodoo của Haiti.

Nó bắt nguồn trực tiếp từ lịch sử nô lệ. Zonbi là hình phạt đáng sợ khi một con người bị tước đoạt linh hồn, ý chí tự do và ký ức, bị buộc phải lao động vô tận ngay cả sau khi đã chết. Đó là phép ẩn dụ rùng rợn nhất cho sự mất nhân tính của chế độ nô lệ.

Mãi đến năm 1968, George Romero mới hiện đại hóa zombie trong phim Night of the Living Dead. Zombie của ông trở thành đám đông không còn nhân tính, chỉ còn những đám quái vật khát khao máu và thịt, đại diện cho nỗi sợ của toàn thế giới.

Phù thủy

Hình ảnh phù thủy mang một lịch sử đẫm máu về sự đàn áp từ cuối thời Trung Cổ đến đầu thời kỳ Cận Đại, tại châu Âu và châu Mỹ, nổi tiếng nhất là ở Salem.

Những cuộc săn đuổi tàn ác nhắm vào những phụ nữ mà theo tiêu chuẩn của xã hội thời đó cho rằng họ đi chệch khỏi chuẩn mực xã hội: những góa phụ sở hữu tài sản, những nữ hộ sinh, những người chữa bệnh bằng thảo mộc, hay đơn giản là những phụ nữ sống độc lập.

Phù thủy là cái tên mà hệ thống gia trưởng dùng để gọi tên và tiêu diệt quyền lực nữ giới mà nó không thể kiểm soát. Tuy nhiên, bắt đầu từ thế kỷ 20, đặc biệt là qua làn sóng nữ quyền thứ hai, hình tượng này đã được đòi lại.

Phù thủy được tái sinh trong văn hóa đại chúng, như trong phim Sabrina hay The Craft, trở thành biểu tượng của sự tự do, thông thái, và sự kháng cự mạnh mẽ chống lại áp bức.

Chú hề

Ban đầu, chú hề là biểu tượng của niềm vui trong các rạp xiếc và lễ hội đường phố châu Âu từ thế kỷ 16. Họ đại diện cho tiếng cười, sự hài hước và khả năng châm biếm xã hội. Tuy nhiên, qua thời gian, hình tượng này dần trở nên hai mặt, vừa vui vừa rợn.

Sự thay đổi này bắt đầu khi văn hóa đại chúng khai thác mặt tối của nụ cười. Những bộ phim và nhân vật như Joker trong vũ trụ DC Comics, Pennywise trong It hay Twisty the Clown trong American Horror Story đã khiến chú hề trở thành biểu tượng của nỗi sợ hãi tiềm ẩn.

Theo Smithsonian Magazine, các nhà tâm lý học gọi hiện tượng sợ hề là coulrophobia, và cho rằng nỗi sợ này bắt nguồn từ sự không thể đoán. Khi khuôn mặt được che bởi lớp sơn trắng và nụ cười giả tạo khiến người ta không biết điều gì đang ẩn sau đó.

Vì thế, việc hóa trang thành chú hề trong Halloween không chỉ để hù dọa người khác, mà còn mang nhiều ý nghĩa thú vị hơn. Hình ảnh nụ cười méo mó của chú hề phản chiếu sự mâu thuẫn trong cảm xúc con người - vừa vui, vừa lo âu.

Với nhiều người, đây còn là cách thể hiện sự giải phóng khỏi những khuôn mẫu nghiêm túc của đời thường, cho phép họ bộc lộ phần nổi loạn, hài hước hay thậm chí là kỳ quặc của bản thân.

Vì sao Ma cà rồng, Zombie, Phù thủy và Chú hề luôn là những hình tượng bất hủ trong Halloween?

Sự bất tử của những biểu tượng này đến từ sự hội tụ của nhiều yếu tố. Trước hết, chúng sở hữu tính biểu tượng mạnh mẽ và khả năng nhận diện tức thì. Những chi tiết nhỏ như răng nanh, áo blouse trắng, hay mũ nhọn đã trở thành ngôn ngữ chung của lễ hội.

Bên cạnh đó, Halloween về bản chất là một "lễ hội lật ngược" (carnivalesque), một vùng an toàn được xã hội cho phép để con người tạm thời bộc lộ những bản ngã bị kìm nén.

Cuối cùng, sự bất tử này được củng cố và tái sản xuất không ngừng bởi văn hóa đại chúng. Từ tiểu thuyết cho đến phim ảnh, những biểu tượng này liên tục được làm mới.

Mỗi thế hệ lại khoác cho chúng một lớp ý nghĩa mới, khiến chúng không bao giờ cũ kỹ, vừa đủ quen thuộc để nhận ra, vừa đủ mới mẻ để giữ được sức hấp dẫn.

Có thể bạn quan tâm bài viết: Từ Thiên thần đến Ác quỷ: Nữ hoàng Halloween Heidi Klum

Anh Thư