Chăm sóc sức khỏe sau bão lũ như thế nào?

Sau mỗi trận bão lũ, khi nước rút, nhiều người nghĩ rằng hiểm nguy đã qua. Nhưng thực tế, đây mới là giai đoạn bắt đầu của hàng loạt vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Nước ô nhiễm, thực phẩm hư hỏng, muỗi sinh sôi hay nấm mốc trong nhà đều có thể trở thành mối đe dọa âm thầm.

Việc chăm sóc sức khỏe đúng cách sau bão lũ không chỉ giúp mỗi cá nhân tránh bệnh mà còn bảo vệ cộng đồng khỏi nguy cơ dịch bùng phát.

Vệ sinh cá nhân sau bão lũ

Sau khi nước rút, cơ thể dễ bị vi khuẩn và nấm tấn công. Việc giữ vệ sinh cá nhân đúng cách giúp ngăn ngừa nhiều bệnh truyền nhiễm.

• Tắm rửa và thay quần áo sạch: Ngay khi có nước sạch, hãy tắm gội kỹ, lau khô người và thay đồ khô ráo. Quần áo, chăn màn bị ướt nên giặt bằng xà phòng và phơi nắng ít nhất 4–6 giờ để tiêu diệt vi khuẩn.
• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, dọn dẹp, tiếp xúc với nước bùn hoặc vật dụng bẩn. Đây là thói quen nhỏ nhưng có thể giảm tới 40% nguy cơ mắc bệnh đường tiêu hóa.
• Bảo vệ da khỏi nước bẩn: Khi dọn dẹp, cần mang ủng cao su, găng tay và quần áo dài tay. Tránh để da trần tiếp xúc với nước lũ. Nếu có vết trầy xước, nên rửa bằng nước muối loãng, sát trùng bằng povidone-iodine, băng kín lại.
• Theo dõi vết thương: Nếu vết thương sưng đỏ, đau tăng, có mủ hoặc người bệnh sốt, cần đến trạm y tế để kiểm tra. Người chưa tiêm phòng uốn ván trong 5 năm nên hỏi bác sĩ về việc tiêm nhắc lại.

Ăn uống sau bão lũ

Nguồn nước và thực phẩm là yếu tố quan trọng nhất để phòng bệnh sau bão lũ. Khi nguồn nước bị ô nhiễm, cần xử lý và sử dụng đúng cách.

• Xử lý nước sinh hoạt:
  • Chỉ dùng nước đã được đun sôi ít nhất 3 phút hoặc đã khử khuẩn.
  • Nước nên được chứa trong can, bình có nắp đậy kín, không để ruồi, bụi hoặc rác rơi vào.
  • Không dùng nước giếng, nước ao hồ hay nước mưa đọng nếu chưa được cơ quan y tế kiểm tra chất lượng.
  • Nếu phải dùng nước lọc, nên vệ sinh lõi lọc thường xuyên để tránh vi sinh vật phát triển.
• Bảo đảm an toàn thực phẩm:
  • Rau củ quả nên rửa ít nhất 2–3 lần bằng nước sạch, có thể ngâm nước muối loãng 10 phút trước khi nấu.
  • Tất cả các món ăn phải được nấu chín kỹ, ăn ngay sau khi chế biến, tránh để qua đêm.
  • Thịt cá có mùi lạ, đổi màu hoặc bị ngâm nước lâu ngày không nên sử dụng.
  • Ưu tiên thực phẩm khô, lương khô, gạo, mì, đậu, đồ hộp còn hạn sử dụng rõ ràng.
  • Khi chế biến, cần tách riêng thực phẩm sống và chín, sử dụng thớt và dao riêng để tránh nhiễm chéo vi khuẩn.
• Vệ sinh dụng cụ ăn uống: Dụng cụ nấu ăn, chén bát, muỗng, đũa phải được rửa sạch và tráng lại bằng nước sôi trước khi dùng. Với các vật dụng bị ngâm nước lũ, nên ngâm thêm dung dịch khử khuẩn trước khi sử dụng trở lại.

Các bệnh dễ bùng phát sau bão lũ

Theo khuyến cáo của Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sau bão lũ, nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm tăng cao, đặc biệt là bệnh đường tiêu hóa, bệnh ngoài da và bệnh do muỗi truyền.

Môi trường sau bão là điều kiện lý tưởng để nhiều loại vi khuẩn và côn trùng phát triển. Các nhóm bệnh phổ biến gồm:

• Bệnh đường tiêu hóa: Do uống nước bẩn hoặc ăn thực phẩm ô nhiễm, gây tiêu chảy, nôn, sốt, đau bụng, mất nước. Phòng tránh bằng cách uống nước đun sôi, rửa tay kỹ, ăn chín và bảo đảm thực phẩm sạch.
• Bệnh ngoài da: Ngâm nước bẩn lâu dễ gây viêm da, nấm, ghẻ, chốc lở. Nên giữ da khô, thay quần áo thường xuyên, sát trùng vết thương và tránh gãi.
• Bệnh hô hấp: Môi trường ẩm thấp và mốc làm tăng nguy cơ viêm họng, viêm phổi, ho kéo dài. Cần giữ nhà thông thoáng, phơi chăn màn và dùng khẩu trang khi dọn dẹp.
• Sốt xuất huyết và bệnh do muỗi: Nước đọng là nơi muỗi đẻ trứng. Hãy đổ bỏ vật chứa nước thừa, che kín bể nước, nằm màn khi ngủ và bôi kem chống muỗi.
• Leptospira (xoắn khuẩn vàng da): Vi khuẩn từ nước tiểu động vật có thể xâm nhập qua da trầy xước. Bệnh gây sốt cao, vàng da, đau cơ và có thể tổn thương gan, thận. Phòng bệnh bằng cách tránh lội nước lũ khi có vết thương hở, đeo ủng, rửa chân tay kỹ sau khi tiếp xúc nước bẩn.
• Bệnh do nấm mốc: Nấm mốc trong nhà gây dị ứng, hen, viêm xoang. Cần dọn dẹp, sấy khô tường trần, loại bỏ vật dụng bị ẩm hoặc có mốc trắng, xanh.

Những bệnh lý này thường không xuất hiện ngay mà âm thầm tiến triển trong vài ngày đến vài tuần. Nhiều người chủ quan vì nghĩ chỉ là mệt mỏi thông thường, nhưng thực tế, các triệu chứng như sốt nhẹ, ngứa da, đau bụng hoặc ho kéo dài có thể là dấu hiệu khởi phát của bệnh nhiễm khuẩn sau lũ.

Dọn dẹp và khử khuẩn đúng cách

Khi nước rút, dọn dẹp nhà cửa đúng cách sẽ giúp ngăn dịch bệnh lây lan.

• Đảm bảo an toàn khi dọn: Ngắt điện tổng, kiểm tra đường dây điện trước khi sử dụng lại. Mang găng tay, khẩu trang, ủng khi dọn. Tránh tiếp xúc với nước bẩn bằng tay trần.
• Vệ sinh và khử khuẩn: Lau rửa sàn, tường, bàn ghế bằng nước sạch pha cloramin B hoặc Javel loãng. Làm sạch bùn đất trước, sau đó mới khử khuẩn để dung dịch phát huy hiệu quả.
• Xử lý đồ dùng ngập nước: Chăn, nệm, quần áo bị ướt nên giặt bằng xà phòng, phơi nắng tối thiểu 4–6 giờ. Đồ bị mốc, hư hỏng nặng thì nên bỏ đi để tránh phát tán bào tử nấm.
• Kiểm soát ẩm mốc: Mở cửa sổ, bật quạt hoặc máy hút ẩm để làm khô nhanh. Có thể đặt than củi hoặc túi hút ẩm ở góc tường. Với tường bị mốc, cần cạo bỏ lớp sơn cũ và sơn lại bằng sơn chống ẩm.
• Giữ môi trường thông thoáng: Khi không khí lưu thông, vi khuẩn, nấm và muỗi khó phát triển hơn. Đồng thời, không khí khô giúp giảm cảm giác nặng nề, mệt mỏi sau nhiều ngày ẩm ướt.

Dinh dưỡng và phục hồi thể lực sau bão lũ

Sau nhiều ngày mưa lũ, cơ thể dễ mệt mỏi và thiếu dinh dưỡng. Ăn uống đủ chất là điều cần thiết để phục hồi sức đề kháng. Trong thời gian này, nên ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi và thực phẩm giàu đạm như cá, trứng, thịt, đậu hũ. Các loại thực phẩm giàu vitamin C, A và kẽm sẽ giúp tăng khả năng miễn dịch.

Uống nhiều nước sạch mỗi ngày để bù lượng nước mất do lao động và thời tiết. Tránh rượu, bia, cà phê hoặc nước ngọt có ga vì dễ làm cơ thể mất nước. Giấc ngủ đủ và tinh thần lạc quan cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục.

Chăm sóc sức khỏe tinh thần sau bão lũ

Cơn bão đi qua, nhưng những cơn sóng ngầm trong tâm trí có thể vẫn còn ở lại. Mất mát về tài sản, nỗi lo về tương lai và sự kiệt quệ sau những ngày chống chọi có thể để lại những "vết sẹo" vô hình: sự lo âu, những đêm dài mất ngủ, cảm giác bất lực bao trùm.

Đây là những phản ứng hoàn toàn tự nhiên của cơ thể trước sang chấn, nhưng nếu không được xoa dịu, chúng có thể phát triển thành chứng trầm cảm hay các rối loạn tâm lý sâu sắc hơn.

Việc chăm sóc cho tâm hồn cũng cấp thiết không kém việc dọn dẹp nhà cửa. Hãy nhớ rằng:

• Cho phép mình được "chậm lại": Đừng ép bản thân phải mạnh mẽ ngay lập tức. Hãy cho mình những khoảng lặng để nghỉ ngơi, phục hồi năng lượng thay vì lao vào làm việc quá sức.
• Chia sẻ là một liều thuốc chữa lành: Đừng gánh vác nỗi lo một mình. Một cuộc trò chuyện chân thành với người thân, một lời tâm sự cùng hàng xóm có thể giúp giải tỏa căng thẳng hiệu quả không ngờ.
• Tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần: Khi những đêm mất ngủ kéo dài, khi bữa ăn trở nên vô vị, hay nỗi sợ hãi vẫn còn đó, đó là tín hiệu bạn cần tìm đến sự hỗ trợ chuyên nghiệp từ cán bộ y tế hoặc chuyên viên tâm lý.

Bởi lẽ, một tinh thần vững vàng chính là nền móng vững chắc nhất để bạn có thể xây dựng lại cuộc sống sau thiên tai.

Quỳnh Như