Toilet công cộng ở Trung Quốc yêu cầu xem quảng cáo mới được lấy giấy vệ sinh
Một đoạn video đang gây xôn xao mạng xã hội Trung Quốc cho thấy một tình huống tưởng như trò đùa: muốn có giấy vệ sinh, bạn phải quét mã QR bằng điện thoại. Sau khi quét, người dùng có hai lựa chọn: trả vài xu để mua giấy hoặc xem quảng cáo miễn phí rồi mới được nhận một lượng giấy nhất định.

*Cơ chế này nghe qua có phần “hơi dystopia” (ám ảnh tương lai kiểu Black Mirror), nhưng thực tế thao tác khá nhanh, chỉ mất vài giây để hoàn thành.
Giải pháp được cho là chống lãng phí giấy vệ sinh
Theo giải thích của một số nguồn tin, hệ thống này nhằm ngăn chặn tình trạng lấy giấy quá mức hoặc trộm giấy công cộng. Câu chuyện không hề mới: ở Trung Quốc, nạn “xài chùa” hoặc mang giấy vệ sinh về nhà đã tồn tại từ lâu.
Năm 2017, từ New York Times của Mỹ đã từng đăng bài về các công viên du lịch nổi tiếng ở Bắc Kinh phải đau đầu vì kho giấy vệ sinh “bốc hơi” nhanh chóng. Ban đầu người ta tưởng du khách là thủ phạm, nhưng thực tế lại là người dân địa phương mang giấy về dùng. Một nhân viên vệ sinh chia sẻ: “Giấy vệ sinh là tài nguyên công cộng. Cần phải tránh lãng phí.”
Một phần nguyên nhân được cho là bắt nguồn từ ký ức thiếu thốn trong nhiều thập kỷ nghèo khó trước đây. Khi các sản phẩm tiêu dùng trở nên dễ tiếp cận hơn, một số người vẫn giữ tâm lý tận dụng mọi thứ miễn phí khi có cơ hội.
Ngoài ra, giấy vệ sinh miễn phí không phải là tiêu chuẩn ở Trung Quốc. Nhiều nhà vệ sinh công cộng yêu cầu người dùng tự mang giấy (BYOTP — Bring Your Own Toilet Paper). Chính vì vậy, những nơi có sẵn giấy miễn phí thường nhanh chóng trở thành “mục tiêu”.

Công nghệ và kinh tế thị trường len vào từng ngóc ngách
Trung Quốc ngày nay là nền kinh tế kết hợp đặc biệt: nhà nước cộng sản nhưng thị trường cực kỳ sôi động. Và đôi khi, sự kết hợp này tạo ra những giải pháp vừa sáng tạo vừa gây tranh cãi.
Sử dụng quảng cáo để đổi lấy giấy vệ sinh là ví dụ điển hình, vừa giúp hạn chế lãng phí, vừa tạo nguồn thu cho doanh nghiệp. Đồng thời, đây cũng là cách tận dụng thói quen dùng điện thoại và thanh toán số đang phổ biến ở Trung Quốc.
Chưa rõ video gây sốt kia được quay ở đâu (trong trung tâm thương mại, ga tàu điện hay nhà vệ sinh công cộng thuần túy). Nhưng nó cho thấy công nghệ quảng cáo (adtech) đang len sâu vào đời sống hằng ngày, thậm chí đến những nơi tưởng chừng đơn giản nhất.

Nếu mô hình này hiệu quả trong việc hạn chế tiêu hao giấy và giảm chi phí cho dịch vụ công cộng, không loại trừ khả năng sẽ được áp dụng rộng rãi hơn ở các thành phố đông dân.
Khi công nghệ trở thành công cụ quản lý hành vi, nó cũng gợi ra câu hỏi lớn hơn về quyền riêng tư và tính tiện lợi - liệu vài giây xem quảng cáo có đáng để đổi lấy sự tiết kiệm hay không?