Phát hiện mới hé lộ thời điểm con người tạo ra lửa sớm hơn 350.000 năm
Con người tạo ra lửa sớm hơn những gì khoa học đã phát hiện trước đó.
Một nghiên cứu mới tại Anh cho thấy con người cổ đại có thể đã biết chủ động tạo ra lửa từ khoảng 400.000 năm trước, sớm hơn rất nhiều so với nhận định trước đây. Phát hiện này dựa trên những bằng chứng khảo cổ được tìm thấy tại khu vực phía đông nước Anh, và vừa được công bố trên tạp chí Nature.
Mốc thời gian cho biết con người tạo ra lửa lùi lại khoảng 350.000 năm
Theo nhóm nghiên cứu, đây là bằng chứng sớm nhất từng được xác nhận về việc con người kiểm soát và tạo ra lửa một cách có chủ đích. Trước đó, các dấu tích rõ ràng nhất chỉ được ghi nhận tại những địa điểm của người Neanderthal ở miền bắc nước Pháp, có niên đại khoảng 50.000 năm. Phát hiện mới đã đẩy mốc thời gian này lùi lại khoảng 350.000 năm.
Bằng chứng được tìm thấy tại Barnham, một địa điểm khảo cổ thời đồ đá cũ thuộc hạt Suffolk, nơi đã được khai quật trong nhiều thập kỷ. Nhóm nghiên cứu do Bảo tàng Anh dẫn đầu đã xác định được một vùng đất sét bị nung, các rìu tay bằng đá lửa bị nứt vỡ do nhiệt độ cao, cùng hai mảnh pyrit sắt, một loại khoáng vật có khả năng tạo tia lửa khi va chạm với đá lửa.
Các nhà khoa học đã dành bốn năm phân tích để loại trừ khả năng đây là dấu vết của cháy rừng tự nhiên
Các xét nghiệm địa hóa cho thấy nhiệt độ tại khu vực này từng vượt quá 700 độ C, đồng thời xuất hiện dấu hiệu bị đốt nhiều lần tại cùng một vị trí. Mô hình này phù hợp với một bếp lửa do con người tạo ra hơn là hiện tượng sét đánh ngẫu nhiên.
Rob Davis, nhà khảo cổ học chuyên về thời đại đồ đá cũ tại Bảo tàng Anh, cho biết sự kết hợp giữa nhiệt độ cao, dấu hiệu kiểm soát lửa và sự hiện diện của pyrit sắt cho thấy con người khi đó đã thực sự biết cách tạo ra lửa và chủ động sử dụng nó.
Đáng chú ý, pyrit sắt không tồn tại tự nhiên tại Barnham. Điều này cho thấy những người sống tại đây đã cố ý thu thập khoáng vật này, hiểu được đặc tính của nó và sử dụng để tạo lửa.
Trong khảo cổ học, dấu tích của việc tạo lửa có chủ đích rất hiếm khi được bảo tồn. Tro dễ bị cuốn trôi, than củi phân hủy theo thời gian và các lớp trầm tích bị biến đổi bởi nhiệt thường bị xói mòn. Tuy nhiên, tại Barnham, các lớp đất bị đốt cháy đã được bao bọc trong trầm tích của một ao nước cổ, giúp các nhà khoa học có thể tái dựng cách con người cổ đại sử dụng không gian này.
Đây là phát hiện có ý nghĩa lớn trong việc tìm hiểu quá trình tiến hóa của loài người
Lửa giúp các quần thể người sớm thích nghi với khí hậu lạnh hơn, xua đuổi động vật săn mồi và nấu chín thức ăn. Quá trình nấu nướng giúp loại bỏ độc tố trong rễ và củ, tiêu diệt mầm bệnh trong thịt, đồng thời cải thiện khả năng tiêu hóa và giải phóng nhiều năng lượng hơn cho cơ thể.
Chris Stringer, chuyên gia về tiến hóa loài người tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Anh, cho biết các hóa thạch tìm thấy tại Anh và Tây Ban Nha cho thấy cư dân Barnham có thể là những người Neanderthal sớm. Đặc điểm hộp sọ và dữ liệu ADN phản ánh mức độ phát triển ngày càng cao về nhận thức và công nghệ.
Lửa cũng mở ra những hình thức sinh hoạt xã hội mới. Việc quây quần quanh bếp lửa vào buổi tối có thể tạo điều kiện cho con người lên kế hoạch, kể chuyện và củng cố mối liên kết trong nhóm, những hành vi thường gắn liền với sự hình thành ngôn ngữ và các xã hội có tổ chức hơn.
Theo các nhà khảo cổ, Barnham phù hợp với một xu hướng rộng hơn tại Anh và châu Âu lục địa trong giai đoạn từ 500.000 đến 400.000 năm trước, thời điểm kích thước não của con người cổ đại bắt đầu tiệm cận với con người hiện đại và những bằng chứng về hành vi phức tạp xuất hiện ngày càng rõ nét.
Nick Ashton, giám tuyển bộ sưu tập thời đồ đá cũ tại Bảo tàng Anh, gọi đây là “phát hiện thú vị nhất trong suốt 40 năm sự nghiệp” của ông.
Với giới khảo cổ học, phát hiện này góp phần trả lời một câu hỏi đã tồn tại từ lâu: đâu là thời điểm con người ngừng phụ thuộc vào sét và cháy rừng tự nhiên, để có thể tự tạo ra ngọn lửa bất cứ khi nào họ cần.
