Phát hiện giấc ngủ giúp “rửa sạch” độc tố trong não

Các nhà khoa học tin rằng, não bộ của chúng ta khi ngủ sẽ trải qua một chu trình “làm sạch” nhẹ nhàng, giúp loại bỏ các độc tố tích tụ trong ngày và chuẩn bị cho một ngày tư duy mới phía trước.

Nghiên cứu đột phá: Theo dõi sự ‘làm sạch’ não bộ

Các nhà nghiên cứu từ Đại học Copenhagen (Đan Mạch) đã sử dụng một loạt các công nghệ khác nhau, từ đó lập nên một bản đồ thể hiện sự dao động tinh vi của các chất dẫn truyền thần kinh, lưu lượng máu và dịch tủy sống ở chuột trong suốt một ngày. Hệ thống này được đặt tên là hệ glymphatic.

Các nghiên cứu tiếp theo đã xác nhận được sự tồn tại của hệ glymphatic trong chính não bộ của con người. Nó hoạt động bằng cách dẫn dịch tủy sống vào sâu bên trong não, từ đó cuốn trôi các chất có thể gây hại khi tích tụ với nồng độ cao. Một số chất thải này còn có liên quan đến bệnh Alzheimer.

Cụ thể với thí nghiệm trên não chuột, bằng cách cấy ghép sợi quang, các nhà khoa học theo dõi cách mà các chất dẫn truyền dao động. Từ đó họ phát hiện rằng:

• Các mạch máu co bóp nhịp nhàng theo từng chu kỳ khoảng 50 giây, sau đó là sự dao động nhẹ trong lưu lượng máu trên khắp não bộ;
• Sự thay đổi này rõ rệt nhất khi chuột ở trạng thái ngủ sâu (không có giấc mơ), trong khi ở trạng thái thức hoặc trong giai đoạn ngủ mơ (REM), tác động này ít hơn đáng kể;
• Nhóm nghiên cứu đã chứng minh được rằng chính những dao động này đã kích hoạt hệ glymphatic đi sâu hơn vào bên trong não, xác nhận vai trò của giấc ngủ sâu trong việc dọn dẹp “rác thải” thần kinh sau một ngày hoạt động căng thẳng.

Ngủ như thế nào mới thực sự tốt?

Không phải cứ ngủ là tốt!

Những báo cáo trước đây phát hiện rằng, thuốc ngủ như Zolpidem (Ambien) có thể làm thay đổi các giai đoạn giấc ngủ. Vì vậy, nhóm nghiên cứu đã kiểm tra xem, liệu loại thuốc này có ảnh hưởng đến quá trình làm sạch não hay không.

Kết quả cho thấy Ambien làm giảm các dao động quan trọng và cản trở dịch tủy sống xâm nhập vào các vùng sâu của não bộ. Điều này có thể khiến quá trình đào thải chất độc trong não không được diễn ra một cách hiệu quả.

Việc chuyển giao kết quả nghiên cứu từ chuột sang con người vẫn cần thêm nhiều thử nghiệm, nhưng nhiều khả năng não người hoạt động theo cơ chế tương tự. Điều này không có nghĩa là thuốc ngủ không có tác dụng, nhưng nếu chúng làm suy giảm khả năng “rửa sạch” rác thải thần kinh hàng ngày, chúng ta cần cân nhắc kỹ lưỡng khi sử dụng.

Giấc ngủ chất lượng – Chìa khóa để bảo vệ não bộ

Nghiên cứu này một lần nữa khẳng định vai trò quan trọng của giấc ngủ sâu trong việc duy trì sức khỏe não bộ. Không phải giấc ngủ nào cũng có chất lượng như nhau, và việc sử dụng thuốc ngủ có thể đi kèm với một cái giá mà chúng ta chưa từng nghĩ đến: não bộ không được làm sạch đúng cách.

Vậy làm sao để có một giấc ngủ tốt?

• Ưu tiên giấc ngủ tự nhiên, tránh sử dụng thuốc ngủ nếu không thực sự cần thiết;
• Tạo thói quen ngủ lành mạnh, đi ngủ đúng giờ và tránh các tác nhân gây rối loạn giấc ngủ như ánh sáng xanh từ màn hình điện thoại;
• Chú ý đến chất lượng giấc ngủ sâu, vì đây là giai đoạn quan trọng giúp não loại bỏ độc tố và phục hồi chức năng.

Hiểu rõ hơn về cách não bộ tự làm sạch trong lúc ngủ có thể giúp chúng ta đưa ra những lựa chọn tốt hơn để bảo vệ trí nhớ, nhận thức và sức khỏe tinh thần trong dài hạn.