Performative Male: Có gu hay ra vẻ?

Thời gian qua, cụm từ performative male bỗng trở thành từ khóa viral trên mạng xã hội, đặc biệt là TikTok và Reddit. Hàng loạt clip hài hước, meme chế và cả những cuộc thi tìm ra “chàng trai performative nhất” đã thu hút hàng triệu lượt xem, bình luận và chia sẻ.

Từ giảng đường đại học Mỹ cho đến các diễn đàn văn hóa trực tuyến, hình tượng này nhanh chóng lan tỏa, trở thành đề tài bàn luận sôi nổi không kém bất kỳ trào lưu nào khác của Gen Z.

Performative Male là gì?

“Performative” nghĩa là mang tính trình diễn, performative male chỉ những người đàn ông có xu hướng tỏ vẻ để gây ấn tượng với người khác. Họ thường cố xây dựng hình ảnh “có gu, trí thức, tiến bộ” nhưng phần lớn sự thể hiện ấy mang tính phô bày hơn là xuất phát từ sự chân thành.

Họ không đơn giản uống matcha, sưu tập Labubu, đọc sách nữ quyền vì đam mê, sở thích cá nhân, mà còn muốn người khác thấy và công nhận điều đó.

Hay gọi một cách gần gũi như cộng đồng mạng Việt Nam đó chính là những chàng trai "làm màu" và "thích thể hiện".

Đặc điểm nhận dạng của Performative Male?

Cộng đồng mạng quốc tế đã nhanh chóng tổng hợp hàng loạt dấu hiệu nhận diện của performative male:

• Luôn cầm ly matcha latte, loại thức uống được xem là vừa healthy vừa nghệ thuật aesthetic.
• Đeo tai nghe có dây thay vì bluetooth, như một cách thể hiện gu âm nhạc vintage, indie.
• Đeo túi tote in slogan, kèm móc khóa Labubu treo lủng lẳng.
• Đọc (hoặc ít nhất là cầm theo) các cuốn sách gắn với hình ảnh nữ quyền hoặc trí thức, như The Bell Jar, tác phẩm của Sally Rooney...
• Nghe nhạc từ các nghệ sĩ indie
• Ăn mặc theo phong cách normcore hoặc vintage: quần ống rộng, áo phông oversized, màu sắc earth tone.

Những chi tiết này trở thành điểm nhận dạng đặc trưng, đến mức chỉ cần nhìn outfit là cộng đồng có thể gọi tên: “performative male”.

Nguồn gốc của Performative Male

Trào lưu này bắt đầu nở rộ trên TikTok và Reddit từ khoảng 2022–2023. Gen Z, vốn nổi tiếng tinh ý và thích mỉa mai, nhanh chóng biến performative male thành một meme tập thể. Các clip châm biếm, parody, “fit check” (kiểm tra outfit) lan truyền mạnh, biến đây thành một hình tượng hài hước nhưng cũng đầy ẩn ý.

Từ đó, khái niệm này bước ra đời thực. Tại nhiều trường đại học Mỹ, Anh, Canada… người ta thậm chí còn tổ chức cuộc thi “The Most Performative Male”, nơi thí sinh lần lượt thi catwalk với ly matcha, đọc thơ, khoe sách, bật nhạc indie để tìm ra ai là người ra dáng Performative Male nhất.

Vì sao Performative Male lại trở thành meme?

Sự châm biếm bắt nguồn từ khoảng cách giữa “thể hiện” và “bản chất”. Khi một hành động vốn nên xuất phát từ sở thích thật như: uống matcha, thích nghe nhạc indie, quan tâm nữ quyền...lại trở thành “phương thức gây ấn tượng” qua một màn kịch vô cùng gượng gạo.

Ở quốc tế, performative male vừa bị trêu chọc, vừa được tôn vinh như một kiểu “soft boy aesthetic”. Cuộc thi tìm kiếm "người giống Performative Male nhất" tại các trường Yale, Brown, Georgia Tech… đã trở thành sự kiện đông đảo sinh viên tham gia như một “lăng kính văn hóa” mới của Gen Z.

Ở Việt Nam, meme performative male chưa bùng nổ đến mức đại chúng, nhưng cộng đồng mạng và một số TikToker như Dino Vũ, nờ nờ Khiêm...cũng đã nhanh chóng bắt nhịp với nhiều nội dung châm biếm như: một ngày làm performative male, POV đi date cùng performative male...

Ý nghĩa xã hội

Ẩn sau tiếng cười là nhiều câu hỏi nghiêm túc về chuẩn mực nam tính. Trong xã hội hiện đại, đàn ông vừa bị kỳ vọng phải mạnh mẽ, lý trí, vừa chịu áp lực phải tinh tế, tiến bộ, có gu thẩm mỹ. Performative male có thể xem là sản phẩm của những mâu thuẫn đó: một màn trình diễn để nam giới chứng tỏ bản thân là hình mẫu lý tưởng của thời đại ngày nay.

Sự châm biếm cũng chính là cách cộng đồng chỉ ra nghịch lý: nếu chỉ diễn mà không thực sự sống với những giá trị ấy, thì sự “nam tính tiến bộ” đó rốt cuộc cũng trống rỗng.

Tranh cãi quanh meme "performative male"

Tuy nhiên, meme này cũng gây ra nhiều tranh cãi. Không ít người cho rằng phản ứng của cộng đồng mạng đang trở nên quá gay gắt, đến mức vô tình phủ nhận những sở thích và hành động hoàn toàn chân thành.

Bởi lẽ, có những người thực sự thích uống matcha, thích đeo túi tote, mê đọc sách, và thật sự quan tâm đến các vấn đề xã hội như nữ quyền, chứ không hề có ý “ra vẻ”.

Nếu gộp tất cả vào một chiếc nhãn "performative" và biến nó thành trò cười tập thể, điều đó có thể trở thành một dạng bạo lực mạng trá hình. Vì vậy, cần có sự phân biệt rõ ràng: đâu là "diễn", đâu là thật sự xuất phát từ đam mê và giá trị cá nhân.