Ở Singapore, không kết hôn có nghĩa bạn chưa 'bình thường'?
Singapore từ lâu đã được biết đến là một đảo quốc kiên định với chính sách đa chủng tộc và đa văn hóa, Nhưng chính vì vậy, câu hỏi đặt ra là: một quốc gia luôn khẳng định “mọi sắc tộc đều bình đẳng” có thể vẫn tạo ra sự loại trừ bằng cách khác không?
Khi chủ nghĩa dân tộc không chỉ là sự gắn kết
Chủ nghĩa dân tộc thường kêu gọi một tinh thần “chúng ta” - cùng lịch sử, cùng văn hóa, cùng bản sắc. Nhưng điều nó ít khi nói rõ là: ai được tính là “chúng ta”, và ngược lại, ai bị đứng ngoài tinh thần ấy.
Nhiều quốc gia vô tình xác định bản sắc của mình không chỉ qua việc khẳng định cái “chúng ta có”, mà còn qua việc loại bỏ những người không phù hợp, đôi khi bằng các tiêu chuẩn vô hình về chủng tộc, giới tính hay lối sống.
Singapore là một trường hợp đáng chú ý. Từ khi giành độc lập năm 1965, đảo quốc nhỏ bé này đã kiên định với chính sách đa chủng tộc và đa văn hóa, được ghi trong hiến pháp và ăn sâu vào tư duy xã hội. Đó là nền tảng mà người dân Singapore tự hào và coi là phần không thể thiếu của bản sắc quốc gia.
Trong cuốn sách Straight Nation (xuất bản tháng 3/2025), tác giả đã phân tích cách mà Singapore xây dựng bản sắc dân tộc không dựa vào phân biệt chủng tộc, mà dựa vào chuẩn mực gia đình dị tính (heterosexual family).
Theo cách này, “người Singapore đúng nghĩa” được ngầm hiểu là người sống cuộc đời “chuẩn”: yêu người khác giới, kết hôn, sinh con và xây dựng gia đình hạt nhân. Đây được xem là hình mẫu công dân lý tưởng, đáng noi theo, và ai không đi theo quỹ đạo ấy sẽ trở nên “khác thường”.
Điều đó dẫn đến sự loại trừ không phải bằng màu da, mà bằng lối sống. Người độc thân, người ly hôn, cặp đôi cùng giới tính, hay đơn giản là người không muốn kết hôn - đều trở thành “lệch chuẩn” so với hình ảnh mà quốc gia muốn hướng đến.
Hệ thống nhà ở công: “Phép thử” của sự chuẩn mực
Singapore nổi tiếng với mô hình nhà ở công (HDB), nơi gần 80% người dân sinh sống. Thủ tướng Lý Hiển Long từng gọi đây là “nhà ở quốc gia”, biểu tượng của tinh thần đoàn kết và bình đẳng xã hội.
Nhưng, để có thể mua căn hộ HDB, bạn phải kết hôn, và lại vì Singapore không công nhận hôn nhân đồng giới, người LGBTQ+ hoàn toàn bị loại khỏi quyền tiếp cận này.
Không chỉ cộng đồng LGBTQ+, chính sách này còn ảnh hưởng đến người độc thân, cha/mẹ đơn thân hoặc người chọn sống không kết hôn. Họ bị buộc phải phụ thuộc vào thị trường tư nhân đắt đỏ, trong khi phần lớn dân số được hỗ trợ mạnh mẽ bởi hệ thống nhà ở công.
Nói cách khác, điều kiện “kết hôn khác giới” trở thành tấm vé gia nhập vào biểu tượng của bản sắc Singapore, biến hôn nhân thành thước đo của lòng yêu nước và sự “bình thường”.
Gia đình: Trung tâm của mọi chính sách xã hội
Trong đại dịch COVID-19 năm 2020, Singapore áp dụng lệnh phong tỏa nghiêm ngặt. Khi nới lỏng dần, chính phủ cho phép một số hoạt động xã hội được thực hiện lại.
“Con cháu có thể đến thăm cha mẹ hoặc ông bà để các gia đình được sum vầy và hỗ trợ lẫn nhau sau 8 tuần cách ly.”
Gan Kim Yong, Bộ trưởng Bộ Y tế Singapore
Nhưng đó là hình thức tương tác duy nhất được cho phép trong giai đoạn đầu. Không có hướng dẫn nào cho những người sống một mình, xa gia đình, mất người thân hoặc không còn liên hệ với họ.
Những ai dựa vào bạn bè, người thân xa hoặc cộng đồng nhỏ lẻ để nhận hỗ trợ tinh thần gần như bị bỏ quên trong các chính sách đó.
Tình huống này cho thấy một điều quan trọng: Singapore không cố ý loại trừ ai, nhưng khi nhà nước coi “gia đình dị tính” là chuẩn mực duy nhất, nhiều người khác vô tình bị đẩy ra ngoài lề.
Khái niệm “Straight Nation” - tạm dịch là “Quốc gia dị tính” - không chỉ nói về xu hướng tình dục, mà về một hệ thống các giá trị được xem là chuẩn mực: kết hôn, sinh con, sở hữu nhà, sống ổn định và tuân thủ khuôn mẫu.
Trong bối cảnh Singapore, những giá trị này được củng cố bằng chính sách nhà ở, luật hôn nhân, và thậm chí là cách truyền thông khắc họa hình ảnh “người dân gương mẫu”.
Hệ thống này tạo áp lực vô hình: người trẻ phải kết hôn sớm, người độc thân bị xem là “chưa hoàn thiện”, còn cộng đồng LGBTQ+ thì gần như không được nhắc đến trong các chiến dịch công dân.
Hướng đến một tương lai bao dung hơn
Singapore là ví dụ điển hình cho cách một quốc gia hiện đại có thể vừa tiến bộ, nhưng cũng vừa duy trì những giới hạn vô hình. Trong khi đề cao bình đẳng chủng tộc và đa văn hóa, họ vẫn chưa thật sự mở rộng khái niệm “gia đình” để bao gồm mọi hình thức sống khác.
Tuy nhiên, việc thảo luận công khai về chủ đề này - qua những công trình như Straight Nation, là tín hiệu tích cực. Nó giúp người dân và nhà hoạch định chính sách nhìn thấy những “kẽ hở” trong tính bao dung mà họ từng nghĩ là trọn vẹn.
Nếu một ngày, Singapore có thể tái định nghĩa bản sắc quốc gia của mình không phải quanh “chuẩn mực gia đình”, mà quanh sự công nhận và tôn trọng mọi lựa chọn sống, đó sẽ là bước tiến lớn hướng đến một xã hội công bằng và dễ sống hơn cho tất cả mọi người.
