Nỗi sợ nha sĩ có liên quan đến sang chấn tâm lý thời thơ ấu

Theo nghiên cứu mới của Trường Nha khoa Đại học New York, có đến 3/4 người trưởng thành cảm thấy lo sợ khi đi khám răng. Riêng với những người được chẩn đoán mắc “chứng sợ nha sĩ” (dental fear), trải nghiệm này còn kéo theo hàng loạt phản ứng tâm lý và thể chất như lo âu, vã mồ hôi, tim đập nhanh, chóng mặt, buồn nôn hoặc tách rời cảm xúc.

Một nghiên cứu khác của Đại học Khoa học và Công nghệ Na Uy (Norwegian University of Science and Technology) cũng cho thấy khoảng 20% trẻ em và thanh thiếu niên được chẩn đoán chứng sợ nha sĩ dựa trên các tiêu chí cụ thể.

Đáng chú ý, nỗi sợ này không đơn thuần xuất phát từ trải nghiệm ở phòng khám, mà có thể bắt nguồn từ những sang chấn tâm lý trong thời thơ ấu như từng bị bắt nạt, chứng kiến cha mẹ ly hôn hoặc bị chính người thân bạo hành.

Sự liên quan giữa nỗi sợ nha sĩ và sang chấn tâm lý thời thơ ấu

Nghiên cứu dựa trên dữ liệu của dự án HUNT (Trøndelag Health Study) - một trong những nghiên cứu sức khỏe dài hạn lớn nhất thế giới, bắt đầu từ năm 1984 tại Na Uy, dưới sự dẫn dắt của chuyên gia tâm lý Lena Myran thuộc Trung tâm Dịch vụ và Nghiên cứu Sức khỏe Răng miệng khu vực miền Trung Na Uy. Nghiên cứu đã phân tích phản hồi khảo sát của hơn 5.800 thanh thiếu niên từ 13 đến 17 tuổi.

Kết quả cho thấy, những người từng trải qua tổn thương tâm lý có khả năng cao mắc chứng sợ nha sĩ. Theo chuyên gia tâm lý Myran, điều này hoàn toàn dễ hiểu dưới góc nhìn tâm lý học, bởi trải nghiệm khám răng vốn là một tình huống dễ kích hoạt cảm giác mất kiểm soát và tổn thương.

Cụ thể, khi đi khám răng, bệnh nhân thường phải nằm ngửa - đây được xem là tư thế dễ bị tổn thương vì cơ thể mất đi quyền chủ động và cảm giác an toàn. Trong khi đó, nha sĩ - người có quyền lực nhất trong không gian phòng khám - lại đang trực tiếp tác động đến khoang miệng của họ, khiến nỗi bất an càng thêm đậm sâu.

Vậy nên, những ai từng thiếu cảm giác an toàn khi còn nhỏ sẽ dễ cảm thấy hoảng sợ và khiến việc điều trị trở nên rất khó khăn. Một số bệnh nhân dẫu biết tình trạng răng miệng đang có vấn đề nhưng vẫn không dám đến nha sĩ kiểm tra hoặc tái khám, khiến cho sức khỏe răng miệng ngày một nghiêm trọng hơn.

Theo nhóm nghiên cứu, thanh thiếu niên có quá khứ bị bắt nạt có nguy cơ cao hơn phát triển chứng sợ nha sĩ. Bắt nạt đối với họ là cảm giác bị chối bỏ và chế giễu có hệ thống. Những người từng bị bắt nạt có thể nhạy cảm quá mức với hành vi và ý định của người khác. Trong lúc khám răng, có những khoảng lặng khiến bệnh nhân không biết nha sĩ đang nghĩ gì và điều đó dễ khiến họ bất an.

Một phát hiện khác cũng được xem là đáng chú ý qua nghiên cứu trên đó là: nữ giới có tỷ lệ sợ nha sĩ cao hơn nam giới.

Theo chuyên gia Myran, điều này có thể liên quan đến thực tế rằng tỉ lệ nữ vị thành niên từng bị lạm dụng tình dục, lo âu hoặc trầm cảm cao hơn. “Dù kết quả này phần nào dễ hiểu, nhưng sự khác biệt rõ ràng giữa hai giới vẫn khiến chúng tôi bất ngờ.” bà chia sẻ.

Vậy làm thế nào để giảm lo sợ khi đến nha sĩ?

Tác giả lưu ý rằng nghiên cứu chỉ phân tích mối liên hệ giữa sang chấn tuổi thơ và nỗi sợ nha khoa, chưa xét đến các yếu tố khác như trải nghiệm đau đớn trong quá khứ. Đồng thời, đây là nghiên cứu cắt ngang, nên không thể khẳng định nguyên nhân - kết quả mà chỉ cho thấy có mối liên hệ đáng chú ý giữa hai yếu tố.

Dù vậy, các chuyên gia khuyến nghị một giải pháp quan trọng là xây dựng sự giao tiếp cởi mở và đồng cảm giữa nha sĩ và bệnh nhân. Ngay cả khi người bệnh chỉ chia sẻ ngắn gọn về sự lo lắng của mình, điều đó có thể giúp nha sĩ điều chỉnh cách tiếp cận phù hợp hơn.

“Người bệnh hiểu rằng nha sĩ không phải nhà tâm lý, nhưng việc thấu hiểu và tôn trọng cảm xúc của họ sẽ giúp tạo ra trải nghiệm an toàn, dễ chịu hơn, đồng thời góp phần cải thiện sức khỏe răng miệng.” Myran nhấn mạnh.