Người lớn nhiễm RSV: Nguyên nhân, triệu chứng và cách chăm sóc

RSV là gì?

RSV (Respiratory Syncytial Virus) hay virus hợp bào hô hấp là tác nhân phổ biến gây bệnh đường hô hấp ở mọi lứa tuổi. Hầu hết người trưởng thành từng nhiễm ít nhất một lần trong đời, thường chỉ biểu hiện như cảm lạnh nhẹ và tự khỏi sau khoảng một đến hai tuần.

Tuy nhiên, ở người cao tuổi hoặc có bệnh nền mạn tính, RSV có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, suy hô hấp hoặc làm nặng thêm các bệnh tim phổi sẵn có.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), RSV là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến người trên 60 tuổi phải nhập viện vì bệnh đường hô hấp dưới mỗi năm.

Vì sao người lớn vẫn có thể nhiễm RSV?

RSV lây truyền qua các giọt bắn nhỏ khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện ở khoảng cách gần. Virus cũng có thể tồn tại trên tay, quần áo hoặc bề mặt đồ vật. Khi chạm vào miệng, mũi hoặc mắt sau khi tiếp xúc với những bề mặt này, virus dễ dàng xâm nhập vào cơ thể.

Thời gian ủ bệnh của RSV thường kéo dài từ 4-6 ngày. Người bệnh có thể bắt đầu lây cho người khác từ một đến hai ngày trước khi xuất hiện triệu chứng và tiếp tục trong khoảng một tuần sau đó. Ở những người có hệ miễn dịch yếu, thời gian lây lan có thể kéo dài hơn.

Ai dễ bị ảnh hưởng nặng bởi RSV?

Phần lớn người trưởng thành khỏe mạnh khi nhiễm RSV sẽ chỉ bị cảm nhẹ. Tuy vậy, có những nhóm dễ diễn tiến nặng cần được chú ý hơn, bao gồm người trên 75 tuổi, người từ 50 đến 74 tuổi có bệnh nền như tim mạch, COPD, hen phế quản, suy thận hoặc đang điều trị ức chế miễn dịch.

Những người sống trong viện dưỡng lão, môi trường đông đúc hoặc có sức đề kháng kém cũng dễ mắc và dễ biến chứng hơn. Ở các đối tượng này, RSV có thể làm bùng phát đợt cấp bệnh phổi mạn, gây viêm phổi hoặc suy hô hấp, đòi hỏi phải nhập viện điều trị.

Triệu chứng RSV ở người lớn

Triệu chứng của RSV khá giống cảm cúm thông thường. Người bệnh thường bị chảy hoặc nghẹt mũi, ho, đau họng, hắt hơi, sốt nhẹ, mệt mỏi và giảm cảm giác thèm ăn. Một số người có thể khò khè hoặc thở rít, nhất là khi có bệnh nền hô hấp.

Các triệu chứng này xuất hiện dần dần và không phải lúc nào cũng đến cùng một lúc. Phần lớn trường hợp hồi phục trong vòng một đến hai tuần. Tuy nhiên, nếu thấy khó thở, đau tức ngực, lơ mơ, uống kém hoặc các triệu chứng trở nên nặng dần, người bệnh cần đi khám ngay. Đây có thể là dấu hiệu của biến chứng viêm phổi hoặc suy hô hấp.

Chẩn đoán RSV như thế nào?

Để xác định RSV, bác sĩ sẽ dựa vào triệu chứng lâm sàng kết hợp với xét nghiệm. Phương pháp chính xác nhất là xét nghiệm PCR, giúp phát hiện vật liệu di truyền của virus trong dịch ngoáy mũi hoặc họng.

Ngoài ra, một số cơ sở y tế sử dụng test nhanh kháng nguyên RSV, nhưng độ chính xác thấp hơn. Nếu nghi ngờ có viêm phổi, bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang phổi hoặc các xét nghiệm máu để đánh giá tình trạng viêm và mức độ ảnh hưởng đến cơ thể.

Điều trị RSV ở người lớn

Hiện chưa có thuốc kháng virus RSV đặc hiệu dành cho người lớn khỏe mạnh. Điều trị chủ yếu là chăm sóc hỗ trợ, giảm triệu chứng và theo dõi sát tiến triển bệnh.

Người bệnh nên nghỉ ngơi, uống đủ nước, ăn nhẹ dễ tiêu và dùng thuốc hạ sốt, giảm đau theo chỉ định. Việc giữ thông thoáng đường thở bằng xịt mũi hoặc nhỏ nước muối sinh lý cũng giúp giảm nghẹt mũi, khó thở.

Trong những trường hợp nặng, đặc biệt ở người có bệnh nền, bác sĩ có thể cho thở oxy, hỗ trợ hô hấp hoặc điều trị tại bệnh viện. Với người suy giảm miễn dịch nghiêm trọng, thuốc kháng virus ribavirin có thể được cân nhắc nhưng chỉ dùng trong môi trường chuyên khoa và có theo dõi chặt chẽ.

Phòng ngừa RSV và vắc xin cho người lớn

Việc rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang khi có triệu chứng hô hấp, che miệng khi ho hoặc hắt hơi và hạn chế tiếp xúc gần với người đang bệnh đều giúp giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm RSV.

Từ năm 2023, nhiều loại vắc xin RSV dành cho người lớn cũng đã được cấp phép. Arexvy (GSK) và Abrysvo (Pfizer) là hai vắc xin đầu tiên được FDA phê duyệt cho người từ 60 tuổi trở lên và hiện đã mở rộng chỉ định cho nhóm 50-59 tuổi có nguy cơ cao

CDC khuyến nghị tiêm một liều duy nhất cho tất cả người từ 75 tuổi và người 60-74 tuổi có bệnh nền tim, phổi hoặc miễn dịch yếu. Thời điểm tiêm lý tưởng là cuối mùa hè đến đầu mùa thu, đây là thời điểm trước mùa RSV. Các tác dụng phụ thường nhẹ như đau tại chỗ tiêm, mệt mỏi hoặc sốt nhẹ.

Các nghiên cứu gần đây cho thấy, tiêm vắc xin RSV giúp giảm nguy cơ nhập viện do nhiễm RSV ở người lớn tuổi tới 75%, là bước tiến quan trọng trong phòng bệnh hô hấp cho cộng đồng.

Khi nào cần đi khám?

Người bệnh nên đến cơ sở y tế khi có dấu hiệu khó thở, thở nhanh, đau ngực, lơ mơ, ăn uống kém, tiểu ít hoặc các triệu chứng kéo dài hơn 10 ngày mà không cải thiện.

Với người có bệnh nền tim phổi, việc theo dõi sớm và điều trị kịp thời giúp giảm đáng kể nguy cơ biến chứng.

Chăm sóc người lớn nhiễm RSV tại nhà như thế nào?

Nếu một thành viên trong gia đình bạn nhiễm RSV, cần lên kế hoạch chăm sóc và phòng lây chéo cẩn thận:

• Hãy bố trí cho người bệnh một không gian riêng, giữ khoảng cách khi tiếp xúc gần, thường xuyên vệ sinh tay và khử khuẩn bề mặt tiếp xúc như tay nắm cửa, điện thoại, bàn ăn.
• Nên đeo khẩu trang khi chăm sóc người bệnh, mở cửa sổ để tăng lưu thông không khí, giặt riêng quần áo và ga giường. Với người cao tuổi hoặc trẻ nhỏ trong nhà, nên hạn chế tiếp xúc để giảm nguy cơ lây nhiễm.
• Người bệnh cần được nghỉ ngơi, tránh làm việc nặng hoặc thức khuya. Uống đủ nước, ăn uống cân bằng và giữ không khí phòng thông thoáng là những yếu tố giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn.
• Có thể sử dụng máy tạo độ ẩm hoặc xông hơi nước ấm nhẹ để làm dịu đường hô hấp.
• Nếu người bệnh sốt cao, mệt nhiều hoặc khó thở, nên liên hệ bác sĩ để được hướng dẫn kịp thời.