Người đàn ông Trung Quốc sống 171 ngày sau ghi ghép gan từ lợn

Vì sao gan là "bài toán khó" hơn tim hay thận?

Đây là lần đầu tiên một ca ghép gan từ lợn cho người còn sống được công bố chính thức trên tạp chí y học bình duyệt (Journal of Hepatology).

Trước đây, giới khoa học từng thực hiện nhiều ca ghép tim và thận từ lợn biến đổi gen sang cơ thể người, thậm chí thành công trong một số trường hợp. Tuy nhiên, gan lại là cơ quan phức tạp hơn nhiều, khiến nhiều chuyên gia hoài nghi về khả năng ứng dụng.

Khác với tim hay thận chỉ có một vài chức năng chính, gan vừa lớn, vừa có hai hệ thống cấp máu khác nhau, lại đảm nhận rất nhiều nhiệm vụ như: lọc máu, khử độc, chuyển hóa dinh dưỡng, sản xuất mật, tạo protein hỗ trợ đông máu và điều hòa đường huyết.

Ông cụ trong nghiên cứu này nhập viện vì bị xơ gan do viêm gan B, đồng thời có một khối u lớn ở thùy gan bên phải. Sau nhiều lần điều trị bằng thuốc hóa trị liều cao mà khối u vẫn không co lại, tình trạng ngày càng xấu đi.

Vì phần gan còn lại sau khi cắt khối u quá nhỏ, không đủ để duy trì sự sống, nên các bác sĩ đã xem xét ghép gan từ người thân, nhưng không ai phù hợp. Lựa chọn cuối cùng còn lại chính là ghép gan từ lợn biến đổi gen, một phương án chưa từng được áp dụng cho người sống.

Sau khi trao đổi kỹ lưỡng với ông cụ và con gái, gia đình đã đồng ý thực hiện ca ghép mang tính thí nghiệm này.

Gan lợn biến đổi gen hoạt động tốt bất ngờ

Gan được lấy từ một con lợn nhân bản 11 tháng tuổi, đã được chỉnh sửa 10 gen quan trọng để hạn chế nguy cơ thải ghép và nhiễm trùng. Sau khi loại bỏ khối u, các bác sĩ ghép gan lợn vào vị trí bên phải, giữ lại phần gan trái tự nhiên của ông cụ.

Ngay sau khi ghép xong, gan lợn bắt đầu đổi sang màu đỏ, dấu hiệu cấp máu tốt, đồng thời mật cũng bắt đầu tiết ra qua ống dẫn, cho thấy cơ quan này hoạt động thực sự. Các chỉ số chức năng gan cải thiện rõ rệt chỉ sau một ngày đầu tiên.

Đến ngày thứ 10, không hề có dấu hiệu thải ghép cấp tính, và phần gan trái tự nhiên cũng phục hồi tốt hơn trước phẫu thuật. Siêu âm cho thấy hệ thống mạch máu gan hoạt động ổn định, một bước tiến ngoài mong đợi.

Những dấu hiệu xấu xuất hiện sau đó

Tuy nhiên, từ ngày thứ 25, các bác sĩ phát hiện tim của bệnh nhân bắt đầu bị suy yếu dần, các xét nghiệm sau đó cho thấy phản ứng viêm gia tăng, nghi do tác dụng phụ của thuốc ức chế miễn dịch.

Các dấu hiệu khác cho thấy bệnh nhân có thể mắc hội chứng vi huyết khối do ghép dị loại, tức là các cục máu đông li ti hình thành và gây tổn thương các cơ quan.

Tới ngày thứ 37, huyết áp bệnh nhân tụt mạnh, tim đập nhanh, ý thức thay đổi thất thường. Nhưng may mắn là gan tự nhiên bên trái đã phục hồi đủ để duy trì sự sống, nên các bác sĩ quyết định gỡ bỏ gan lợn vào ngày thứ 38.

Phần gan còn lại tiếp tục hoạt động tốt. Tuy nhiên, đến ngày thứ 135, bệnh nhân bị chảy máu đường tiêu hóa trên. Sau nhiều nỗ lực cấp cứu, ông cụ qua đời vào ngày thứ 171 kể từ khi được ghép gan.

Dù bệnh nhân không qua khỏi, các nhà khoa học đánh giá đây là một bước tiến lớn trong lĩnh vực ghép tạng dị loài (xenotransplantation). Gan lợn không chỉ hoạt động thật sự trong cơ thể người sống mà còn hỗ trợ cơ thể vượt qua giai đoạn nguy hiểm, đủ thời gian để phần gan tự nhiên hồi phục.

Cầu nối quan trọng trong ghép gan tương lai

Theo các chuyên gia, ca ghép này mở ra một hướng đi đầy tiềm năng: dùng gan lợn như một “cầu nối” cho bệnh nhân nguy kịch, giúp họ sống đủ lâu để gan tự lành hoặc chờ được gan hiến từ người.

Hiện tại, hơn 100.000 người ở Mỹ đang chờ ghép tạng, trong đó có 9.000 người chờ gan, nhưng số người hiến gan không đủ đáp ứng nhu cầu. Lợn biến đổi gen được xem là nguồn tạng thay thế lý tưởng vì kích thước, cấu trúc tương đối giống người và dễ nhân giống.